Za većinu građana izbori nisu slobodni

Uprkos relativno snažnoj podršci demokratiji, Crnogorci su skeptični o postojanju demokratskih institucija u zemlji i malo njih vjeruje da su izbori u Crnoj Gori slobodni, pokazao je izvještaj Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) “Život u tranziciji”.

Izvještaj je urađen na osnovu rezultata najveće ankete te vrste za procjenu zadovoljstva životom, uloge korupcije i rodne podjele. EBRD je sa Svjetskom bankom anketirala 51.000 domaćinstava u 34 uglavnom tranzicione zemlje u srednjoj i istočnoj Evropi, kao i Turskoj, a za poređenje uzeti su njihovi bogatiji zapadni susjedi Njemačka i Italija. Prvi put istraživanje obuhvata Kipar i Grčku i otkriva oštre uticaje ekonomske krize u Grčkoj.

U dijelu izvještaja koji se odnosi na Crnu Goru, navodi se da samo 26 odsto ispitanika smatra da su izbori u njihovoj zemlji slobodni, u odnosu na prosjek od 39 odsto za Jugoistočnu Evropu (JIE) i 41 odsto za tranzicionu regiju.

"Slično tome, samo četvrtina Crnogoraca smatra da su novinari nezavisni, dok 37 odsto smatra da postoji rodna ravnopravnost u njihovoj zemlji. Obje ove brojke su znatno niže od prosjeka za JIE i tranzicionu regiju”, navodi se u izvještaju, u dijelu Odnos prema demokratiji i tržišnoj ekonomiji. Povjerenje crnogorskih ispitanika u red i zakon, slobodu govora, jaku političku opozicija i fer sudski sistem u Crnoj Gori je na nivou onog u JIE i tranzicionoj regiji.

Tranziciona regija u ovom izvještaju odnosi se na postkomunističke zemlje u kojima djeluje EBRD: Albaniju, Jermeniju, Azerbejdžan, Bjelorusiju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Hrvatsku, Estoniju, Makedoniju, Gruziju, Mađarsku, Kazahstan, Kosovo, Kirgistan, Letoniju, Litvaniju, Moldaviju, Mongoliju, Crnu Goru, Poljsku, Rumuniju, Rusiju, Srbiju, Slovačku, Sloveniju, Tadžikistan, Tursku, Ukrajinu i Uzbekistan.

U izvještaju za Crnu Goru navodi se da 58 odsto ispitanika preferira demokratiju, a 44 odsto tržišnu ekonomiju u odnosu na drugi oblik političkog ili ekonomskog sistema. Oba ova procenta su veća od odgovarajućeg prosjeka u tranzicionoj regiji (51 i 37 odsto). Oko 17 i 25 odsto Crnogoraca vjeruje da autoritarni sistem i planska ekonomija mogu biti bolji pod nekim okolnostima, dok 25 i 31 odsto navodi da “za ljude poput mene, nije bitno”, koji je politički i ekonomski sistem na snazi. Da je ekonomska i politička situacija u Crnoj Gori bolja u 2016. nego četiri godine prije istraživanja, smatra 24 i 21 odsto ispitanika, što je više od prosjeka za JIE, koji iznosi 17 odsto u oba slučaja.

Osim toga, 20 odsto anketiranih smatra da je korupcija na nižem nivou u odnosu na četiri godine ranije, što je dva procentna poena više nego u regionu JIE, ali tri procentna poena ispod prosjeka tranzicione regije. Među crnogorskim ispitanicima, 28 odsto smatra da njihova domaćinstvo bolje stoje u 2016. u odnosu na četiri godine ranije, dok je 32 odsto zadovoljno svojom finansijskom situacijom. Obje vrijednosti su na nivou odgovarajućih prosjeka u tranzicionoj regiji i veće od prosjeka za JIE.

Zadovoljstvo životom blago je povećano, za 4 procentna poena u odnosu na 2010, a posebno u grupama sa nižim i srednjim prihodima i među ispitanicima sa 40 i više godina. Životom je zadovoljno 46 odsto crnogorskih ispitanika, što je više od prosjeka za Italiju, JIE i tranzicionu regiju (42, 39 i 43 odsto). Da će tek rođena djeca imati bolji život nego sadašnje generacije smatra 40 odsto crnogorskih ispitanika, što je pad od 10 procentnih poena u odnosu na 2010. godinu, a taj nivo optimizma je daleko ispod prosjeka tranzicione regije od 50 odsto.

U Crnoj Gori 32 odsto ispitanika bi željelo da Vlada dodatno izdvaja za zdravstvenu zaštitu, nakon toga slijedi pomoć siromašnima (24 odsto), ulaganje u obrazovanje (19 odsto) i penzije (14 odsto). Stanovanje, životna sredina i infrastruktura se pominju kod manje od tri odsto ispitanika kao prioriteti kod državne potrošnje. Dodatni rezultati pokazuju da bi oko 61 i 48 odsto crnogorskih ispitanika bilo spremno da plati više poreza kako bi se poboljšao kvalitet zdravstvenog sistema i da pomognu siromašnima.

Nešto više od 70 odsto ispitanika zadovoljno je kvalitetom snabdijevanja vodom, strujom i telefonskim uslugama. Međutim, sva tri procenta su ispod odgovarajućeg prosjeke za JIE i tranzicionu regiju. Zadovoljstvo kvalitetom lokalnih puteva (42 odsto), poštanskih usluga (78 odsto) i grijanja (83 posto) je na nivou prosjeka za JIE i tranzicionu regiju.

Političke veze važan faktor za uspjeh

Kada je od ispitanika traženo da sa liste opcija izaberu ono što misle da su najvažniji faktori za uspjeh u životu u svojoj zemlji, 49 odsto Crnogoraca je izabrala "trud i naporan rad", dok je drugi najpopularniji odgovor bio "političke veze" (29 odsto).

Izvori informacija TV i porodica

Glavni dnevni izvori informacija za građane Crne Gore su televizija i radio (66 odsto).

Nakon televizije i radija to su razgovori sa porodicom, prijateljima ili kolegama (63 odsto) i internet i društveni mediji (51 odsto).

Novine dnevno čita 37 odsto stanovništva Crne Gore, što je najveći prosjek u tranzicionoj regiji uz Estoniju.

Još preovladava mišljenje da je ženi "mjesto u kući"

Da su žene kompetentne kao i muškarci da vode biznis smatra 88 odsto ženskih i 78 odsto muških ispitanika. Osim toga, 82 odsto Crnogoraca smatra da je važno da njihova kćerka ima visoko obrazovanje.

Međutim, znatno veći udio muškaraca vjeruje da su muškarci bolje političke vođe od žena (58 odsto muškaraca, za razliku od 37 odsto žena) i da žena treba da obavlja kućne poslove, čak i ako njen muž ne radi (45 odsto muškaraca u odnosu na 32 odsto žena).

Tradicionalni porodični aranžman gdje čovjek radi, a žena brine o porodici podržava 56 odsto anketiranih ispitanika.

( Biljana Matijašević )