Rekonstrukcija crkve na Sv. Stefanu: Falsifikati sa blagoslovom

Na zahtjev korisnika - HTP „Budvanska rivijera“ A.D. iz Budve (br. 02-2048 od 09.11.2006), radi izdavanja konzervatorskih uslova za rekonstrukciju Hotela „Sveti Stefan“, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Crne Gore iz Cetinja, izdao je Konzervatorske uslove (br. 2048/2 od 07.12.2006), koji su precizirani u 23 tačke, od kojih izdvajam tačku 3: „radove projektovati i izvoditi isključivo u okviru postojećih horizontalnih i vertikalnih gabarita objekata“. Nedugo zatim, tj. 31.01.2007, HTP „Budvanska rivijera“ AD i Ministarstvo turizma sa „Adriatic Properties“ D.O.O., „Amanresorts Management BV“ i „Aidway Investment Limited“, potpisuju Ugovor o zakupu (br. 04/1-311 od 31.01.2007), tako da je korisničko pravo, u budućoj komunikaciji sa Zavodom, prešlo na zakupca „Adriatic Proprties“ D.O.O. Budva.

Na osnovu izdatih konzervatorskih uslova zakupac je dostavio Idejni projekat na saglasnost Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture. Zavod je ovaj projekat odbio Rješenjem, br. 02-1521 od 08.08.2008, uz odgovarajuće obrazloženje.

Zakupac je nakon toga predao inovirani, ali sada Glavni projekt rekonstrukcije kompleksa Sveti Stefan, kojim je otklonio najveći dio nedostataka, a na koji je Zavod, Rješenjem br. 02-210 od 13. 02. 2009, dao saglasnost uz određene primjedbe i uz obavezu preciziranu tačkom 2. u dispozitivuu Rješenja, da je „u zavisnosti od rezultata zaštitnih arheoloških istraživanja koje je potrebno sprovesti u bloku 25, investitor dužan dopuniti projektnu dokumentaciju“. Ovo sve iz razloga što su izvođači tokom tzv. pripremnih radova, navodno slučajno, naišli na arhitektonske ostatke i to prijavili Zavodu. Zašto “navodno slučajno“? Zato što u dokumentaciji Zavoda postoji dopis, br. 02-60/2 od 2. 02. 2006, kojim se bivši direktor Zavoda, gospodin Slobodan Mitrović, a vezano za dostavljene „nacrte projekta“, obraća Ministarstvu turizma Crne Gore i u zadnjem stavu ih obavještava o sljedećem: „Takođe podsjećamo da nas je Mitropolija Crnogorsko primorska obavijestila da Zavod treba da povede računa o njihovim vlasničkim pravima, a posebno o ostacima crkve Aleksandra Nevskog koji se nalaze ispod kockarnice hotela.“ Dakle, nije se slučajno već ciljano naišlo na ostatke, ali, po mojem mišljenju, ne sa namjerom obnove crkve, već sa namjerom sticanja imovinskih, tj. vlasničkih prava.

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture je, na zahtjev zakupca „Adriatic Properties“ D.O.O. Budva, apsolutno profesionalno i u skladu sa Zakonom uradio „Elaborat o zaštitnim arheološkim istraživanjima“, izvršio arheološka istraživanja i na osnovu rezultata istraživanja, odnosno Izvještaja stručnog tima, donio Stručni stav (br.02-1703/1 od 24.11.2009) o daljem tretmanu arheološkog lokaliteta i o tome obavijestio investitora, tj. zakupca, kao zakonitog držaoca Svetog Stefana. Preciznije rečeno Zavod je zakupcu naložio da što hitnije obezbijedi: Stručni elaborat konsolidacije i konzervacije ostataka crkve, na koji saglasnost daje Zavod, stručnu konsolidaciju i konzervaciju ostataka crkve po odobrenom Elaboratu i Projekat prezentacije ostataka crkve, kao aneks Glavnom projektu rekonstrukcije kompleksa Sveti Stefan, na koji saglasnost, takođe daje Zavod. „Adriatic properties“ obavještava Zavod sredinom decembra 2009. (dopis kod Zavoda, br. 02-1832 od 17. 12. 2009) da prihvata sve obaveze i traži da Rebublički zavod kao referentna institucija uradi i realizuje Elaborat konsolidacije i konzervacije ostataka crkve. Nakon urađenog Elaborata, stručna ekipa Zavoda realizovala je i poslove konsolidacije i konzervacije otkrivenih ostataka crkve i zapisnički predala radove i konzervirani lokalitet 30. 04. 2010. (Službena zabilješka o prijemu radova, kod Zavoda br. 02-717 od 05.05.2010).

Dakle, nakon ovih provedenih aktivnosti, o kojima je bila obaviještena ukupna javnost preko sredstava informisanja, samo je ostalo da investitor uradi i dostavi na saglasnost Projekat prezentacije otkrivenih ostataka, sačinjen na osnovu, već pomenutog Rješenja, br. 02-210 od 13. 02. 2009. i Stručnog stava Zavoda, br. 02-1703/1 od 24. 11. 2009.

Tada, po mojem mišljenju, počinju „problemi“ za odbore, popove, dio mještana i lokalne „kmetove“, a Boga mi i za dio državnih struktura u Crnoj Gori. Kada se konačno uvidjelo da Zavod principijelno i predano radi u korist zakona i struke, a ne u korist bilo čijih interesa ili želja, počinju razna sijela i druge aktivnosti sa jednim te istim ciljem - obnoviti crkvu Marije Karađorđević ili Aleksandra Nevskog iz 1938, pod izgovorom da se obnavlja Crkva svete Gospođe iz XV vijeka. Počinju izmišljanja i lansiranje neistina i teza koje su trebale da unize Zavod, kao instituciju. Ko još ne pamti tvrdnje Mitroplita Amfilohija, izrečene u emisiji „Načisto“ da je Zavod uradio projekat kojim je predviđeno da se arheološka „iskopina“ pokrije pleksi staklom i visokointelektualne izjave njegovih istomišljenika da hoće da obnove crkvu Aleksandra Nevskog iz XV vijeka (?!?!) koja je istih temelja (gabarita) kao i crkva svete Gospođe, da imaju sačuvan ikonostas te crkve iz XV vijeka, da su prilikom otkrivanja ostataka crkve sav materijal od rušenja iz 1959, a koje je, po njihovim izjavama, odobrio tadašnji Zavod našli u unutrašnjosti crkve, da su na Svetom Stefanu otkrili i petu crkvu svetog Spiridona (grčkog sveca, valjda zato što su investitori Grci) itd.itd. Samo su izbjegavali da saopšte što je bilo sa nađenim osteološkim ostacima u dječjim grobovima i jedinim nađenim artefaktom - medaljonom katoličke provinijencije. Interesantno, da je ova činjenica uporno skrivana ili prećutkivana od strane svih učesnika u ovom „sporu bez spora“, osim od strane Zavoda i na kratko od „Portal analitika“ u tekstu „Velika obmana na malom poluostrvu“ od 22.04. 2011.

A istina je, u najkraćem, sljedeća. Prilikom arheoloških istraživanja konstatovana su dva kulturna sloja - stariji, kojem pripada omanji oltarski prostor bez apside, koji je moguće nastao u kasnom srednjem vijeku, dimenzija 4,30 x 2,30 m sa nekropolom ispred nje, koju čine dječji grobovi i mlađi, koji predstavlja crkvu koja je proširena preko nekropole, a kojoj pripada prizidani naos preko dječjih grobova, šire, nepravilne trapezoidne osnove. Dakle, prema rezultatima istraživanja konstatovano je da je starijem kulturnom sloju - oltarskom prostoru, prizidan naos i tom prilikom devastiran, kako stariji kulturni sloj tako i dječji grobovi. U Izvještaju stručnog nadzora, br. 02-1695 od 18. 11. 2009, navodi se: „Stariju fazu predstavlja oltarski prostor, uzane izdužene, pravougaone osnove, koji je, moguće, svojevremeno pripadao dijelu nekog manjeg, ranije podignutog profanog objekta“.

(Nastavak u narednom broju)

( Đorđije Vušurović )