Učenje na daljinu

Učenje na daljinu (DL) podrazumijeva proces učenja u kojem su izvor znanja i primalac fizički udaljeni, a kontakt između njih se uspostavlja primjenom savremene tehnologije. Sam koncept DL-a, iako se doživljava kao fenomen XXI vijeka, nastao je mnogo ranije. Istina, ne u obliku u kojem ga mi danas koristimo u visokoobrazovnim institucijama, ali je njegova uloga bila ista - prevazići fizičku udaljenost i prenijeti znanja. Pionirom primjene ovog koncepta smatra se Isaac Pitman, učitelj stenografije, koji je učenje na daljinu primijenio u radu sa svojim studentima još 1840. u Engleskoj. Zadavao im je da prepisuju kratke poruke iz Biblije i vraćaju mu na pregled poštom.

Učenje na daljinu se na početku primjenjivalo korišćenjem poštanskog sistema i bilo je namijenjeno ljudima spriječenim da prisustvuju nastavi u klasičnim školama. Češće su ga koristile žene zbog isključenosti iz programa institucionalnog obrazovanja, tada je ono bilo namijenjeno samo muškarcima, zaposleni koji zbog radnih obaveza nijesu mogli da pohađaju nastavu redovno, te osobe koje su živjele daleko od obrazovnih centara. Razvoj radija i televizije, a kasnije i interneta otvorili su cijeli spektar novih mogućnosti za razvoj učenja na daljinu i ono postaje nezaobilazno.

Učenje na daljinu prvi je, 1859, uveo Univerzitet u Londonu, a zatim Univerzitet u Južnoj Africi koji je uveo Correspondence Education kurseve prije 1946. Najveći Distance Education univerzitet u Britaniji - Open University postoji od 1969. Danas širom svijeta postoji više od 90 institucija, najčešće pod nazivom Open University, a po uzoru na davno nastali Otvoreni Univezitet u Engleskoj, koji primarno ističu značaj učenja na daljinu .

Kada je u pitanju Crna Gora, nakon uvođenja Bolonjske deklaracije, visokoobrazovne institucije su, po uzoru na najrazvijenije svjetske univerzitete, DL je prvi uveo Fakultet za informacione tehnologije Univerziteta Mediteran, a kasnije i ostale visokoobrazovne institucije u CG. Danas se DL u CG realizuje u manjoj ili većoj mjeri u skladu sa evropskom praksom, sa razlikom koja se odnosi na mjesto polaganja kolokvijuma, testova i ostalih formi provjere znanja koji se ne realizuju on line putem, što je slučaj na mnogim evropskim univerzitetima, već tradicionalnim metodama u prostorijama visokoobrazovne institucije.

Uvođenje DL-a u visokoobrazovni sistem CG je zapravo logičan i jedini ispravan odgovor na kretanja i trendove u okruženju kojima se visokoobrazovne instititucije moraju u kontinuitetu prilagođavati.

Prednosti DL su brojne. To je platforma koja je aktivna tokom čitave godine i dostupna je svim korisnicima - 365 dana godišnje, 24 časa dnevno. Ona omogućava brz i jednostavan pristup materijalima za učenje , multimedijalnim prezentacijama i ostalim obrazovnim resursima, kao i kontinuirano testiranje i provjeru znanja na svim nivoima. Uz to, student u varijanti DL sam bira vrijeme i tempo učenja. Predmeti se sastoje iz određenog broja nastavnih modula, a dinamika učenja zavisi od studenta. Svakom studentu je ostavljena mogućnost aktivnog učešća u radu kroz postavljanje pitanja nastavniku, chat sa nastavnicima i ostalim kolegama, diskusije sa ostalim studentama na forumu, online konsultacije, predlaganje interesantnih web adresa i tutorijala itd. Značajan argument koji ide u prilog DL sistemu učenja, posebno u vrijeme aktuelne ekonomske krize, je činjenica da ovaj vid studiranja znatno smanjuje ukupne finansijske izdatke u toku trajanja studija (smještaj, putovanja, udžbenici itd), ali i ostavlja mogućnost da student radi i studira istovremeno. Takođe, treba istaći i to da DL sistem omogućava studentima da, usljed nekog privremenog ili trajnog zdravstvenog problema nastave sa studiranjem.

Kao što je to slučaj i sa drugim fenomenima u obrazovnom procesu i DL sistem ima brojne nedostatke. Najveći od njih je mogućnost prevelikog stepena digitalizacije obrazovanja i nedostatak kontakta između nastavnika i studenta čime obrazovni proces gubi jednu od najznačajnijih funkcija - pedagošku, a ona je temelj kvalitetnog obrazovnog procesa još od antičke Grčke i Rima.

Jedan od trendova u visokom obrazovanju je i uvođenje što više praktične nastave u obrazovni proces. To je izuzetno značajno zbog činjenice da na taj na čin studenti stiču praktič na znanja, vještine i kompetencije koje im omogućavaju da na najbolji mogući na čin odgovore izazovima savremenog tržišta rada. Ovaj trend je moguće realizovati jednostavnije i uspješnije u klasičnom nego u DL obrazovnom sistemu, posebno kada se ima na umu razvijanje tzv. soft skills tj. mekih vještina (komunikacijske vještine, prezentovanje ideja i stavova, pregovaranje, rješavanje konfikata) koje svršenim studentima uglavnom nedostaju, a koje veoma često imaju ključnu ulogu u ostvarivanju uspješne poslovne karijere.

Činjenica da studenti sami donose odluku o tempu i dinamici učenja istovremeno predstavlja i prednost i nedostatak ovog tipa učenja. U tradicionalnom sistemu nastavnik u kontinuitetu prati rad studenata i procjenjuje njihov napredak, vraća se na oblasti ili teme koje studenti nijesu razumjeli u odgovarajućoj mjeri, motiviše ih, podstiče itd. U DL sistemu to nije slučaj, što svakako može dovesti do slabijeg napretka u procesu učenja.

Nesporno je da uvođenje DL sistema u visokoobrazovni proces predstavlja očekivan odgovor na dešavanja i promjene u okruženju. Treba biti svjestan svih njegovih prednosti i nedostataka i u skladu sa tim oblikovati visokoobrazovni proces u CG. Drugim riječima, DL sistem treba primijeniti u onoj mjeri i na na čin koji omogućava da se najbolje iskoriste svi benefiti koje ovaj vid učenja daje, ali pri tome imati na umu specifičnost pojedinih naučnih i umjetničkih disciplina, kao i nezamjenjivu obrazovnu i pedagogošku ulogu nastavnika u vaspitno-obrazovnom procesu.

Autorka je administrativni direktor, v.d. dekana Fakulteta vizuelnih umjetnosti Univerziteta Mediteran

( Anđela Jakšić Stojanović )