Evropa će morati sama

Odnos Baraka Obame prema Evropi uvjek je bio višeslojan, ponekada i protivrečan. No sada kada mu se mandat bliži kraju, a dolazi Tramp, u Briselu i Berlinu provejava osjećanje da će Obama itekako nedostajati Evropi.

Sve je počelo u ljeto 2008. godine kao velika proslava pred Stubom pobjede u Berlinu. Njemci i Evropljani slavili su čovjeka koji je sloganom „Yes, we can" osvojio njihova srca. Iako se tada nije znalo šta Barak Obama može, on je širio optimizam i bio osvježavajući kontrast tadašnjem predsjedniku Džordžu V. Bušu koji je svojom intervencionističkom politikom u Iraku podjelio Evropu. Tada se nada polagala u nekoga ko bi mogao da je ujedini.

U proljeće 2009. godine, neposredno nakon što je stupio na predsjedničku dužnost, Obama je u Pragu obećao da će se angažovati za svijet bez atomskog oružja. Evropljani su, uz male izuzetke, bili oduševljeni. U govoru u Kairu obećao je da će izgraditi novi odnos sa arapskim svijetom. Iste godine je taj čovek, koji je ubrzao američko povlačenje iz Avganistana i Iraka, dobio i Nobelovu nagradu za mir. U jednom od brojnih oproštajnih intervjua, Barak Obama se našalio rekavši: „Ja uopšte ne znam zašto sam dobio tu nagradu." Bile su to pohvale koje su se u očima mnogih Evropljana pokazale kao preuranjene.

Evropa se, za razliku od SAD, mnogo sporije oporavlja od globalne finansijske krize koja je nastala bankrotom jedne američke banke. Kriza eura i dužnička kriza uzdrmale su Evropsku uniju do temelja. Nakon toga uslijedile su kriza u Ukrajini i izbjeglička kriza. Evropska unija je iz Obamine perspektive sve više postajala bezvoljna i nesposobna. U intervjuu za list „Atlantik" Obama je u aprilu 2016. godine rekao da se evropski saveznici „kite tuđim perjem" i da koriste američke rezultate i vođstvo, ali da sami nisu spremni da budu solidarni ili povećaju vojne izdatke. Obama je istog mjeseca na sajmu u Hanoveru pozvao Evropljane da ne posustaju i da se bore protiv krize.

Prednost Aziji?

Evropljani su ipak pomalo sumnjali u to koliko Barak Obama zaista misli ozbiljno kad govori o saradnji s Evropom. On je Aziju želeo da postavi kao težište svoje spoljne politike. Međutim, to je samo delimično funkcionisalo. Obama danas kaže da se u intervenciji u Libiji previše oslanjao na Francusku i Veliku Britaniju. Kada je riječ o saveznicima s Bliskog istoka, kao što je Saudijska Arabija, Obama je razočaran. Elmar Brok, iskusni stručnjak Evropskog parlamenta za spoljnu politiku, nakon prve četiri godine Obamine uzdržane spoljne politike izjavio je da EU i SAD nisu bili u mogućnosti da postave strateške naglaske koji bi vodili do toga da Evropljani i Amerikanci tešnje sarađuju u svijetu punom promjena.

Najlošiji odnosi su, u najmanju ruku s njemačke tačke gledišta, bili za vreme afere prisluškivanja koje je sprovodila američka tajna služba NSA. Nisu prisluškivani samo obični građani, već i telefon Angele Merkel. Nezgodna činjenica. Pri tom se u Bijeloj kući tvrdi da „Obama cijeni njemačku kancelarku kao pravu evropsku liderku".

Zajednička izolacija Rusije

Ukrajinska kriza, koju je izazvala Rusija, ponovo je ojačala transatlantsku zajednicu. Bez obzira na to što SAD i EU nisu uvek imali ista gledišta, kada je riječ o odnosu prema Moskvi, Obama nikada nije sumnjao u vjernog, transatlantskog saveznika.

Na nekoliko samita NATO obećao je istočnim članicama da će im, u slučaju ruske agresije, pružiti pomoć. SAD su za vrijeme Obaminog predsedničkog mandata povećale svoje izdatke za obranu Evrope. SAD i EU su, nakon desetogodišnjih razgovora sa Iranom, postigli dogovor o zaustavljanju atomskog programa te zemlje. Međutim, propao je pokušaj postizanja Sporazuma o slobodnoj trgovini (TTIP). Isto tako, nije sklopljen ni Sporazum o slobodnoj trgovini sa Azijom (TPP). Američki Senat ga još uvek nije ratifikovao.

Predsjednik poslaničkog kluba Liberala u Evropskom parlamentu Gi Ferhofštat vjeruje da će Obama nedostajati Evropljanima. Nakon izborom Donalda Trampa, SAD će se baviti same sobom, tako da je TTIP mrtav, kaže on. Ferhofštat smatra da dolaskom Trampa ne samo da je okončana Obamina era, nego i da Evropa sada više ne može da se oslanja na SAD. Moraće konačno sama da rješava probleme.

( Deutche Welle )