Sloboda i politički svijet u horizontu mišljenja

Da se akademik Ljubomir Tadić, kako se to kaže 'pravilno prestrojio’ u referendumskim godinama, danas bi o njemu govorili svi, izuzev nas malobrojnih koji o njemu danas govorimo i vjerovatno bismo iz usta nikoga drugoga do presjednika države čuli kako su dva najznačajnija intelektualna imena Crne Gore Milovan Đilas i Ljubomir Tadić. Sreća, pa se Tadić za života opredejelio u kojem društvu će u smrti biti”, kazao je prof. dr Boris B. Brajović, predsjednika Društva filozofa u Crnoj Gori na otvaranju naučnog skupa “Sloboda i politički svijet u horizontu mišljenja akademika Ljubomira Tadića”.

Skup je u Plužinama, u znak sjećanja na ličnost i djelo Ljubomira Tadića, organizovalo “Udruženje Pivljana” iz Podgorice, Srpsko - filozofsko društvo iz Beograda i Društvo filozofa Crne Gore, a učešće je uzelo dvadesetak istaknutih naučnih stvaralaca.

Brajović je kazao da je Tadić bio ne samo profesor, kolega i prijatelj mnogima od članova Društva filozofa, predavajući na Odsjeku za filosofiju Filosofskog fakulteta u Nikšiću već je bio “jednosuštan onom duhovnom prostoru, u kome su se kretali, mislili i djelovali”.

“Tom prostoru, zahvaljujući i njemu, bio je stran svaki oblik ketmanizma u kojem ste mogli jedno biti, drugo misliti a treće raditi, tako omiljeni ‘sport’ naših intelektualaca u kome mišljenje nije obavezivalo one kojima je govor bio upućen, a još manje ili ni najmanje samog autora koji je iznosio svoje mišljenje”, istakao je Brajović.

Pozdravne govore održali su i akademik Nenad Vuković, ispred “Udruženja Pivljana”, Milutin Cicmil, predsjednik Skupštine opštine Plužine, doc. dr Goran Barović, dekan Filozofskog fakulteta, dr Savo Laušević isped Srpsko-filozofskog društva i Ljubomirov sin Boris Tadić, nekadašnji predsjednik Srbije.

Predsjednik Organizacionog odbora za održavanje skupa prof. dr Radenko Pejović je istakao da su se za pomenutu temu odlučili iz razloga što se ona podudara sa osnovnim problemskim pitanjima kojima se bavio Tadić, ali i sa sadašnjim stanjem u savremenim društvima.

“Zalagao se za očuvanje zajedničke države Srbije i Crne Gore, i bio je predsjednik pokreta koji su formirali državljani Crne Gore koji žive u Srbiji. Intelektualci iz Pive su sve vrijeme njegovog života budno pratili misao i djela akademika Tadića ponoseći se njegovom stamenošću, principijelnošću i dostojanstvom , a to su prenosili i na Pivljane, tako da je Tadić, kao čovjek, filozof i mislilac, prisutan u duhovnom životu Pivljana i njegov lik i djelo se u Pivi čuva i njeguje”, kazao je Pejović i dodao da je Dobrica Ćosić u svom romanu “Prijatelji” jedno poglavlje posvetio upravo Tadiću.

Prema riječima dr Draga Perovića Tadić je u velikom broju studija i knjiga na univerzalnom nivou i sasvim precizno, autobiografski opisao “proces Tadićima“ iz 1942. godine.

“Izmišljanje neprijatelja radi postizanja monopola vlasti kako u narodu tako i u partiji, prijeke partijske sudove i ubistva (smrti) nedužnih članova partije, propagandu i agitaciju u narodu, stanje opšteg straha, jednopartizma i bezličnosti, jednom riječju ‘političke gluposti’ koje su sam on, njegova porodica i njegova Piva dobro zapamtili. Pitanje neopravdivog opravdanja (nasilne) smrti kao ‘političko socijalne situacije’ jeste noseće, sveprisutno, ali uglavnom skriveno pitanje Tadićeve cjelokupne filosofije”, istakao je Perović.

Kako je kazao dr Mišo Kulić, Tadić, kome su kritika i sloboda bili temeljni pojmovi njegovih djela, je jedan od naših najznačajnijih naučnika, intelektualaca kojim nas je “ovaj balkanski i evropski vijek najsurovijih ljudskih stradanja i, istovremeno, najvećih naučnih i kulturnih dometa podario”.

“Sa zadivljujućom energijom i moralnom hrabrošću koja u stvarima prava čovjeka ne poznaje kompromise, pa zbog toga, uvijek spremno i dostojanstveno prihvata sve konsekvence administrativnog intelektualnog nihilizma represivne vlasti, Tadić je ljudski uspravno prošao sve društvene kataklizme i političke golgote, ali je, uporedo, svojim filozofskim, pravnim i političkim djelom toliko snažno pružao otpor svemu neslobodnom i neljudskom, tako da danas možemo reći da Tadićevo djelo čini jedan od najuticajnijih i intelektualno i moralno najobavezujućih temelja naučne kritičke misli kako bivše Jugoslavije tako i šire, evropske kritičke misli”, kazao je Kulić.

Iako je, kako je kazao, prof. dr Dušan Krcunović, Tadić prihvatao da je autoritet “kamen temeljac tradicije“, znao je da rušenje tog kamene nije i rasplinjavanje kategorije autoriteta kao takvog. “Dva su razloga za to shvatanje našeg akademika - s jedne strane postojanje psihološke dimenzije kategorije autoriteta, koju je otkrila dubinska psihologija, i, s druge strane, činjenica da su nakon slabljenja autoriteta hrišćanstva, sekularni fenomeni počeli da se profilišu kao religiozni”, kazao je Krcunović.

Na skupu su govorili i prof. dr Savo Laušević, prof. dr Bogoljub Šijaković, prof. dr Siniša Jelišić, prof. dr Jovan Delić, prof. dr Slavka Gvozdenović, prof. dr Slobodan Vukićević, prof. dr Petar Ćuković, akademik Nenad Vuković, prof. dr Vladimir Drekalović, prof. dr Milorad Simunović, dr Predrag Živković i prof. dr Biljana Balta.

Prvi disident režima koji je 1975. godine isključen sa fakulteta

Ljubomir Tadić, koji je rođen u selu Smriječno u Pivi, a preminuo je 2013. godine u Beogradu, bio je jedan od najpoznatijih jugoslovenskih filozofa i teoretičara društva. Karijeru je počeo 1954. godine kao asistent na sarajevskom Pravnom fakultetu, gdje je ubrzo postao vanredni profesor. Bio je upravnik Odeljenja za pravne i političke nauke Instituta za društvene nauke u Beogradu, kao i profesor na beogradskom Filozofskom fakultetu. Kao naučni saradnik, bio je član komisije koja je pripremila Ustav Jugoslavije iz 1963, kao i jedan od pisaca programa SKJ. Krajem šezdesetih godina, zajedno sa Mihajlom Markovićem i Gajom Petrovićem stvorio je “Praksis”, grupu koja se suprotstavila ondašnjoj vladajućoj ideologiji, pa je zbog toga, kao i zbog podrške studentskom protestu 1968. godine svrstan u grupu prvih disidenata komunističkog režima i 1975. sa još sedam profesora isključen sa fakulteta.

Nakon toga je sa grupom istomišljenika pokrenuo časopis “Praxis International” u Engleskoj, a sa književnikom Dobricom Ćosićem pokrenuo je u zemlji list “Javnost”. Bio je član Saveza komunista, a 1989. je učestvovao u formiranju Demokratske stranke (DS).

Bio je predsednik Pokreta za zajedničku evropsku državu Srbije i Crne Gore, koji je osnovao zajedno sa Matijom Bećkovićem, Veselinom Đuretićem i Slavenkom Terzićem 2005. u Beogradu. Tadić je bio član Srpske akademije nauka i umetnosti, a njegova najpoznatija djela iz oblasti filozofije su “Poredak i sloboda”, “Tradicija i revolucija”, “Autoritet i osporavanje”, “Nauka o politici”… Njegovi radovi prevođeni su na više jezika, bio je stipendista francuske vlade i Humboltove fondacije. Predavao je na mnogim univerzitetima u svijetu.

( Svetlana Mandić )