Studija o uticajima na vazduh u Pljevljima

Uvođenje alternativnog goriva koje i samo ima neku emisiju gasova, može da ublaži situaciju sa zagađenjem vazduha u Pljevljima, ali je neće trajno riješiti, dok istovremeno može da predstavlja značajan finansijski izdatak za državu ili lokalnu upravu.

To se navodi u analizi procjene uticaja relevantnih faktora na kvalitet vazduha u pljevaljaskoj kotlini, sa posebnim akcentom na opis meteoroloških uslova tokom 2015. godine.

Vlada je zadužila Agenciju za zaštitu životne sredine da pripremi analizu svih raspoloživih podataka, a njeni autori su meteorolog i načelnik Odsjeka za analizu i prognozu vremena u Zavodu za hidrimeteorologiju i sezmologiju Branko Micev i stručni saradnik Agencije Gordana Đukanović. To je, kako je „Vijestima“ kazao Micev, do sada prva studija koja istovremeno tretira stanje kvaliteta vazduha i meteorološke uslove u nekom dijelu Crne Gore.

„Zbog poznate problematike sa stanjem kvalteta vazduha u Pljevljima i značajnog uticaja meteoroloških uslova u hladnom dijelu godine na povećanje koncentracije čestica u Pljevljima, bilo je neophodno da se izvrši uporedna analiza stanja. Nalazi studije su ono što je bilo mišljenje i tvrdnja struke: da u pljevaljskoj kotlini - urbani dio, meteorološki uslovi imaju fundamentalni značaj za stanje kvaliteta vazduha. Upravo nepovoljni i ekstremni meteorološki uslovi su bili jedan da najvažnijih razloga za loše stanje kvaliteta vazduha u zimskim mjesecima“, kazao je Micev.

On navodi da je, što se tiče stanja sa vjetrom „provjetravanje pljevaljske kotline apsolutno izostalo“.

„Vjetar je jedan od najvažnijih meteoroloških parametra koji može da smanji zagađenje vazduha. Sada je ta najvažnija komponenta izostala. Analizirani su dani od 1. januara do 31. decembra, u svakom danu posmatran je vjetar i stanje kvaliteta vazduha. U danima u kojima je vjetar bio prisutan, odmah su koncentracije zagađenja bile niže. Npr., u novembru 2015. od 30 dana, u 29 dana je bilo prekoračenje koncentracija za PM10, a samo u jednom danu nije bilo, a upravo to je bio taj jedan dan kada je bilo vjetra. Pri tom, ostali uslovi su najverovantije bili isti, i tu mislim na loženje za potebe zagrijavanja, saobraćaj, Temolektranu i slično“, kazao je Micev.

On navodi da su u situacijama kada počne da duva vjetar, koncentracije PM10 čestica padale i do deset puta.

„Tako su u novembru u jednom momentu koncentracije PM10 dostizale oko 400 jedinica, i nakon što je počeo vjetar koncentracije su pale na oko 40 jedinica. Dakle vjetar u pljevaljskoj kotlini u zimskim mjesecma ima nemjerljiv značaj sa aspetka kvaliteta vazduha, tj. provjetravanje kotline, ali on izostaje, a tokom 2015. to je bilo jako zastupljeno. U jutarnjim i večernjim satima (kada je kritično) brzina vjetra (od 1. januara do 31. decembra 2015.) u 93 odsto slučajeva bila je od 0 do 2 metra u sekundi, a samo u sedam odsto slučajeva ona je prelazila dva metra u sekundi“, pokazali su rezultati studije.

Micev tvrdi da je kod takvih situacija vrlo nepovoljno i to što se urbani dio nalazi na „dnu kotline“.

„Važno je da se kaže i da u urbanim sredinama u ravničarskom dijelu, koji je okružen brdima, gdje ne postoji provjetravanje, takođe je moguće značajno zagađenje. Da je urbani dio, recimo, na malo većim visinama, imali bismo potpuno drugačiju sliku kvaliteta vazduha, bez visokih koncentracija, bez magle i osunčano mjesto. Ali to sada nije slučaj“, kazao je Micev.

On navodi da je u zemljama i okruženju, pa i šire, mnogo takvih primjera, a da su upravo ekstremni primjeri u svijetu koji su se desili prije više od pola vijeka, postali kamen temeljac za donošenje prvog zakona o zaštiti životne sredine i ti primjeri su doveli do toga da se zagađenje tretira kao problem.

“U isto vrijeme kada su kod nas bile visoke koncentracije zagađenja, slična, pa i još gora situacija je bila u okruženju, u Srbiji, Makedoniji, BiH... U tim državama proglašavane su vanredne situacije. Koncentracije, po istim kriterijumima, kod njih su bile daleko veće. To su mnogo veće urbane sredine, gradovi sa mnogo više stanvnika i urbanih objekata (Skoplje, Sarajevo, Užice...). To su mjesta koja pogoduju zagađenju u zimskim mjesecima. Takođe, toga ima u Kini, Engleskoj, SAD...”, kazao je Micev.

On navodi da u pljevaljskoj kotlini postoje različite vrsta zagađivača vazduha, da svako ima svoj parcijalni doprinos.

„Ali, koliko je meni poznato, niko do sada nije utvrdio koliki je parcijalni doprinos pojedanačnih zagađivača, naročito to nije poznato u kritičnim meteorološkim situacijama koje su ujedno i najvažnije. Kad se to utvrdi na bazi struke i nauke onda će i dalji planovi, strategije, odluke biti efikasnije. Dakle, struka i nauka treba da to utvrde, kako bi se olakšalo donosiocima odluka da donose odluke, a koje će ujedno biti efikasnije“, smatra Micev.

Suvim ledom za promjenu vremena

Autori analize su, između ostalog, preporučili da je veoma važno da se shvati da je potrebno promijeniti koncepciju za zagrijavanje u Pljevljima i uvesti sistem toplana koje će biti udaljene i koje neće vršiti emisiju zagađujućih čestica ili da se toplota od TE uvede u sistem za grijanje.

„Takođe, na raspolaganju su i određeni mehanizmi za vještačku modifikaciju vremena koje struka i nauka poznaje, a koje se mogu, uz prethodna detaljna istraživanja, primjenjivati na ograničeni dio atmosfere u pljevaljskoj kotlini u situacijama sa maglom i velikom vlažnošću vazduha, a to su, u prvom redu, mehanizmi za modifikaciju poznati kao zasijavanje oblaka i magle pomoću srebro-jodidom ili suvim ledom , pod određenim uslovima koji treba da budu ispunjeni.

To su mehanizmi koji se primjenjuju u svijetu, a koji zahtijevaju prethodna istraživanja stanja meteoroloških procesa i adekvatnu tehnologiju za „tempiranje“ trenutka i mjesta na kome će se primjeniti modifikacija“, kaže se u analizi o uticaju meteo faktora na situaciju zagađenja životne sredine u Pljevljima.

Magla i jezera hladnog vazduha

U zimskim mjesecima dolazi do formiranja temperaturnih inverzija i “jezera hladnog vazduha” ispunjenih maglom. To znači da meteorološka situacija u tom ambijentu limitira volumen atmosfere u kojem će se izvršiti raspoređivanje zagađujućih materija-čestica koje ista ta sredina emituje. Temperaturna inverzija je slučaj kada temperatura sa visinom, udaljavajući se od tla pa uvis, raste. Ona prirodno treba da opada. Sloj od površine zemlje do visine do koje se temperatura ponaša ”inverziono” zove se sloj inverzije. Upravo u tom sloju (od površine tla pa uvis) situacija za stanjem kvaliteta vazduha je najgora.

( Dejan Peruničić )