Zelenim ulaganjima do 17,5 hiljada novih radnih mjesta

Zelenim ulaganjima do 2020. godine u Crnoj Gori se, prema studiji UNEP/UNDP, može otvoriti i do 17.500 novih radnih mjesta, od čega oko 95 odsto u oblasti turizma i povezanim djelatnostima, kazali su "Vijestima" iz Ministarstva turizma i drživog razvoja.

Više od 16.000 novih radnih mjesta u sektoru turizma, navode iz tog resora, bilo bi otvoreno kroz bolje korišćenje domaćih i lokalnih lanaca snabdijevanja.

Oko 95 odsto zelenih radnih mjesta, kako kažu iz Ministarstva, odnosi se na mjere energetske efikasnosti u građevinarstvu i saobraćaju.

Koncept zelene ekonomije je u Crnoj Gori integrisan kroz nedavno usvojenu Nacionalnu strategiju održivog razvoja do 2030. U Ministarstvu navode da je namjera da dalji ekonomski razvoj države i projektovane stope rasta budu ostvarene na postulatu zelene ekonomije koja podrazumijeva efikasnu upotrebu resursa i nisku emisiju zagađujućih materija.

Ključni ekonomski sektori za uvođenje koncepta zelene ekonomije, prema riječima generalne direktorice Direktorata za životnu sredinu Ivane Vojinović, su energetika, građevinarstvo, poljoprivreda i uslužni sektor (turizam).

"Potencijali za kreiranje zelenih poslova nalaze se u obnovljivim izvorima energije, reciklaži, javnom i željezničkom saobraćaju, energetski efikasnoj gradnji, organskoj poljoprivredi i održivim malim farmama, održivom upravljanju šumama i poslovima u turizmu", kazala je ona.

Otvaranje zelenih radnih mjesta, kako kažu u Ministarstvu, počelo je 2006. i ono se prvenstveno odnosi na oblast energetike, odnosno korišćenje obnovljivih izvora energije.

"Trenutno je operativno i u funkciji 15 malih hidroelektrana, a u toku je proces izgradnje još nekoliko. Zahvaljujući velikoj količini padavina, relativno dobroj očuvanosti vodnih resursa, a posebno činjenici da je Crna Gora iskoristila svega 20 odsto hidro potencijala, bogatstvo i kvalitet vodnih resursa predstavljaju jednu od najznačajnijih komparativnih prednosti države", kazala je državna sekretarka u Ministarstvu Daliborka Pejović.

Iz nevladinog sektora, međutim, ne smatraju da su mini HE rješenje.

“Država će za dotacije izdvajati desetine miliona eura, kupovati skupu struju, a gubitak prirodnih resursa je nemjerljiv, jer ono što se jednom uništi nije moguće obnoviti”, poručili su nedavno Milan Kastratović i Kočo Kočanović iz NVO Perućica.

Oni se mjesecima javnosti obraćaju za spas rijeka Mojanske, Perućice i Zlorečice koje predstavljaju jedan tok, a na kojem je, za sada, predviđena izgradnja četiri mini hidroelektrane.

Protiv izgradnje mini HE su i mještani sela Ljevište, gdje je počela izgradnja mini HE na izvoru Morače. Mještani su javnosti uputili i peticiju, sa zahtjevom za hitan i potpun prekid daljih radova. Nedavno su iz Mjesne zajednice Gornja Morača najavili i podnošenje krivičnih prijava protiv investitora, kompanije “Dekar”.

Iz Ministarstva se hvale i početkom izgradnje prve vjetroelektrane na Krnovu kod Nikšića, te navode da se aktivno radi i na sagledavanju iskorišćavanja solarnog potencijala.

"U Crnoj Gori godišnje ima oko 260 sunčanih dana, u pitanju je nevjerovatno dragocjen resurs kojim raspolažemo u poređenju sa ostalim državama Evrope", rekla je Pejović.

Crna Gora je, navode u Ministarstvu, napravila iskorak i u oblasti reciklaže: uspostavljena je početna infrastruktura i zaposlen kadar. Izgrađeni su reciklažni centri u Podgorici i Herceg Novom, dva postrojenja za tretman otpadnih vozila u Podgorici, kao i po jedno u Beranama, Cetinju i Nikšiću, transfer stanice u Kotoru i Žabljaku i tri reciklažna dvorišta u Podgorici, i po jedno u Herceg Novom, Kotoru i Žabljaku.

U procesu reciklaže, međutim, uporno se preskače edukacija građana. U Podgorici je 2012. godine na 102 lokacije postavljen 251 kontejner za selektivno odlaganje otpada. Tih kontejnera danas skoro da i nema, a ako i postoje, u njih niko selektivno ne odlaže smeće. A i ako neko u njih ubaci vrstu smeća čiji naziv piše na tom kontejneru kamion Komunalnog svejedno sve to smeće odvozi na gomilu.

Građani Podgorice elektronski otpad poput starih računara, telefona, šporeta… mogu da odvezu u jedno od reciklažnih dvorišta - ali šta da sa tom vrstom otpada radi neko u Pljevljima? Kolašinu?

Ozelenjavanju ekonomije, kako navode, višestruko mogu doprinijeti i građevinarstvo i poljoprivreda. Da bi se građevinarstvo stavilo u funkciju tzv. “zelenih radnih mjesta”, kaže Pejović, neophodna je dalja standardizacija i resursno efikasnija upotreba građevinskih materijala.

"U procesu EU integracija i shodno Zakonu o upravljanju otpadom, jasno je utvrđena obaveza Crne Gore da pripremi najmanje 70 odsto neopasnog građevinskog otpada za ponovnu upotrebu i reciklažu", rekla je Pejović, dodajući da potencijal leži i u reciklaži asfalta, betona....

Prema njenim riječima, sve to je prepoznato i u Zakonu o građevinskim proizvodima i Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata.

Crna Gora, kako dodaje, najviše zaostaje u oblasti upravljanja otpadom.

Usvojena je Nacionalna strategija upravljanja otpadom do 2030, te Državni plan upravljanja otpadom za period 2015-2020.

"Na bazi njih su i započete aktivnosti na stvaranju preduslova za projekte kojima se stvaraju uslovi za realizaciju koncepta primarne selekcije otpada, a to su izgradnja reciklažnog centra na Možuri u Baru, transfer stanica u opštinama Plužine, Šavnik, Žabljak, Andrijevica i Mojkovac, izgradnja postrojenja za tretman ocjednih voda na deponiji Livade u Podgorici, sanacija neuređenih odlagališta Vasove vode u Beranama, Ćafe u opštini Bar, Vrtijeljka u opštini Cetinje, Čarkovo polje u opštini Žabljak", kazala je Pejović.

Do kraja 2020, prema njenim riječima, biće uspostavljen sistem koji se bazira na selekciji, prevenciji, reciklaži i ponovnoj upotrebi otpada.

"U naredne četiri godine u svim opštinama biće uveden sistem primarne selekcije otpada na principu dvije kante (suve i mokre) i završena izgradnja reciklažnih dvorišta", kazala je Pejović, dodajući da će, osim nabavke opreme, biti neophodna i edukacija građana.

Pejović je rekla da je cilj da se do kraja 2020. godine 50 odsto otpadnih materijala (papir, karton, metal, plastika, staklo) koristi za ponovnu upotrebu i recikliranje.

Podsjetila je i da je cilj da se sredstvima dobijenim od Svjetske banke saniraju crne ekološke tačke (KAP, Brodogradilište, TE „Pljevlja“ i rudnik „Šuplja stijena“).

"Sa uklanjenjan grita na lokaciji Bijela počinjemo do kraja godine", najavila je Pejović.

Ekonomska vrijednost zaštićenih područja 68 miliona

Za razvoj održivog turizma u Crnoj Gori, kaže Pejović, poseban potencijal imaju zaštićena područja, koja pokrivaju 13 odsto kopnene teritorije.

Najveći dio (7,32 odsto) čini pet nacionalnih parkova, dok preostali dio čini više od 45 zaštićenih područja na "nižem" stepenu zaštite, poput Regionalnog parka Piva, te Komova, za koji je procedura proglašenja u toku. Iz Ministarstva kao zaštićena područja "nižeg" stepena zaštite navode i ulcinjsku Solanu, te dodaju da se razmatra i mogućnost proglašenja prvih marinskih zaštićenih područja.

"Ako se uzme u obzir zaštita po osnovu obaveza iz preuzetih međunarodnih sporazuma pod zaštitom je 17,22 odsto, pri čemu postoje područja koja su zaštićena po oba osnova, poput Skadarskog jezera (Ramsar područje i nacionalni park), te Durmitor (UNESCO područje i nacionalni park)", kazala je Pejović.

Prema UNDP studiji, ukupna ekonomska kvantifikacija vrijednosti zaštićenih područja iznosi 68 .000.000 eura, ili 2,2 odsto BDP-a (106 eura po stanovniku).

Iz Ministarstva podsjećaju da je, u svrhu razvoja turizma, u nacionalnim parkovima u proteklom periodu izgrađen značajan broj turističkih infrastrukturnih objekata, te da od 2009, broj posjetilaca stalno raste - u prosjeku 20 odsto, u zavisnosti od parka.

"Najveći rast je prisutan u NP Durmitor u kojem je u posljednjih pet godina posjeta uvećana za 185 odsto", kaže Pejović, dodajući da Crna Gora treba da bude prepoznatljiva po vrijednostima i ljepoti parkova, te mogućnostima unutar njih, koje ne remete prirodni sklad i ravnotežu.

Poljoprivreda i šumarstvo prioriteti za zelenu ekonomiju

Poljoprivreda bi, zajedno sa organskom poljoprivredom, trebalo da bude jedan od prioriteta za zelenu ekonomiju , kažu u Ministarstvu održivog razvoja.

"Za razliku od evropske, poljoprivreda u Crnoj Gori nije intenzivna, što doprinosi očuvanju kvaliteta resursa i smanjuje pritiske na životnu sredinu", kazala je Vojinović.

Prema podacima Monteorganica za 2015, površine pod organskom proizvodnjom obuhvatale su 0,18 odsto ukupno raspoloživog zemljišta u biljnoj proizvodnji. Zemljište sa kojeg se sakuplja samoniklo bilje i šumski plodovi čini 45,45 odsto, a 0,86 odsto zemljišta je pod livadama i pašnjacima.

I sektor šumarstva je, navode iz Ministarstva, značajan potencijal za ozelenjavanje ekonomije.

"Crna Gora je po stepenu šumovitosti na vrhu skale evropskih zemalja. Pod šumom je 60 odsto teritorije, a pod šumskim zemljištem 10 odsto", rekla je Vojinović, dodajući da činjenica da u Crnoj Gori postoje značajne rezerve drvne mase koje se mogu dati na korišćenje, ukazuje na potrebu razvoja efikasne i na održivom šumarstvu zasnovane drvoprerađivačke industrije.

( Damira Kalač )