Spektakularnost scenskih manevara

Nova pozorišna sezona Crnogorskog narodnog pozorišta otvorena je “Burom” Vilijema Šekspira u režiji Dejana Projkovskog.

Šekspirov tekst kroz priču u kojoj se preklapaju stvarnost i magija, govori o vječitom mehanizmu borbe za vlast gdje su sve metode dozvoljene kako bi se došlo do cilja. Ovo je priča o sukobu za prevlast zakonitog vladara i uzurpatora, intriga i zavjera, nakon koje se ponovo sve vraća na početak. To je slučaj i sa “Burom”, u kojoj se glavni junak Prospero, zakoniti vojvoda od Milana uz pomoć magije sveti bratu prevratniku koji ga je zavjerom, zajedno sa napuljskim kraljem Alonzom svrgao sa vlasti. Izazivajući buru, Prospero ih obojicu tjera na pokajanje, da bi im na samom kraju sve oprostio. Bura je zapravo Prosperova inscenacija, pozorište u pozorištu koje mu kao i u Hamletu, služi da pokaže lice istine i pravde, ali i da se na kraju, domogne izgubljene pozicije vojvode. No, Prosperov epilog zamagljuje ovaj srećan kraj, svojim povratkom vlastitim snagama i odbacivanjem magije, te prepuštanju neizvjesnoj i ništavnoj sudbini čovjeka, izmorenog od borbe. Taj epilog čini dramu ambivalentnom, pruža joj dva kraja, srećan, gdje su pravda i istina dostižne, kao i onaj koji sugeriše da je sve što je prikazano zapravo bila samo zabava za publiku i ništa više, te da je Prosperova sudbina slična svakom drugom smrtniku, slabom i rezigniranom.

Drama u kojoj su likovi kraljevi, vojvode, pijanice i duhovi, gdje je glavni pokretač radnje magija, davala je u prošlosti, ali i danas, inspiraciju za njeno čitanje u duhu pretjeranog estetizma, kako kaže Jan Kot: “Velika poezija postala je poetična atmosfera, uznemirijući moralitet, alegorijska predstava; drama Bure se rastopila u estetizmu, a njena filozofska gorčina se izgubila“. Čini se da se upravo to i dogodilo u ovoj inscenaciji Projkovskog, koji se, imajući na raspolaganju mnogobrajna tehnička rješenja, izgubio u njihovom pretjeranom korišćenju.

Ova predstava raspolaže scenografijom (Valentin Svetozarev) sa rotirajućom scenom (nekad sa stubovima i lukovima, sljedeći put bez njih), bazenom, pješanim površinama, staklenim liftom koji se podiže iznad scene, lijanama od konopaca, kao i mnogobrojnim drugim rekvizitima; stvorivši upravo poetični ambijent ali koji često zasjenjuje Šekspirovu poeziju.

Tako, i pored nekih vizualizacija koje sugerišu vrijeme humanizma u kojem nastaje drama, podtekst Bure koji povlači teme kao što su veliki mehanizam istorije koji se iznova ponavlja, izgubljene iluzije, sumnja u nedodirljivost onoga što je smatrano svetim, nadmoć prirode, nauka koja prevazilazi ranije domete, ipak ostaje u sjenci zaglušujućih scenskih efekata.

Ovi efekti su za publiku, sudeći po ovacijama na premijeri, prilično zavodljivi, pružaju hedonističko naslađivanje poput zabavne dvorske priredbe. Doduše, tokom predstave ovi efekti znaju biti uravnoteženi i scenski racionalno korišćeni, naročito kada je u pitanju koreografija (Olga Pango) i akrobatske vještine (Aleksandar Ilijev), čime se dinamizuje scena i dočarava uznemirijući i maštoviti svijet šumskih utvara. Takođe, kostimi (Marija Pupučevska) su zaista fascinantni u svojoj savremenoj stilizaciji formi iz elizabetanskog perioda, oštrih i monumentalnih linija, u kombinaciji grubih savremenih tekstila i lepršavih materijala.

Mističnost i ambivalentost Prosperovog svijeta magije sugeriše muzika Gorana Trajkoskog koji u savremenom duhu obrađenuje srednovjekovne liturgijske monodije.

Osim raskošne scenografije i kostima, ovu predstavu svakako čini kolosalnom i brojnost glumačke ekipe u kojoj učestvuju: Branimir Popović, Nada Vukčević, Nikola Perišić, Momčilo Otašević, Andrea Mugoša, Slaviša Čurović, Mišo Obradović, Zoran Vujović, Mirko Vlahović, Petar Burić, Aleksandar Gavranić, Dušan Kovačević, Dejan Ivanić, Julija Milačić, Jelena Minić, Radmila Božović. Prosperovu trupu čine: Slavko Kalezić, Sanja Popović, Filip Đuretić...

Iako predstava pripada pozorištu dramskog, nju više pokreće sama fabula nego kompleksnost teksta čiji najviši poetični i filozofski dometi nisu uspjeli da se izbore sa spektakularnošću scenskih manevara motivisanih vizualizacijom zapleta.

Igra glumaca u smjeru realističnih tonova

Igra glumaca uglavnom ide u smjeru realističnih tonova, dok je jedini momenat groteksnog i komičnog u sceni u kojoj kraljeve sluge Trinkulo (Dušan Kovačević) i Stefano (Dejan Ivanić) i Prosperov sluga-čudovište Kaliban (Nikola Perišić) opijeni vinom pokušavaju napraviti zavjeru protiv Prospera. To je istovremeno i scena u kojoj Šekspir izvrgava ruglu istinu o čovjekovom vlastoljublju, o borbi koja se uvijek služi intrigama, prevarama i zločinima, to je način na koji je Antonio preuzeo vlast od svog brata, a po istom obrascu je i Prospero zavladao ostrvom smaknuvši sa trona Kalibana učinivši ga svojim robom. Upravo ta deziluzionistička šekspirovska vizija vladara, u ovoj sceni je uspješno dočarana uigranošću i kreativnom interpretacijom ovih glumaca na scenskim mehanizmima rasterećenoj sceni.

Najzad, naročito treba pohvaliti igru Nade Vukčević koja je fizičkom spremnošću, zrelim scenskim pokretom, mimikom i gestom tumačila lik duha Arijela, glavnog Prosperovog izvršitelja iliti roba u inscenaciji bure. Ulogu Prospera Branimir Popović tumači realističnom igrom, ne uspijevajući u potpunosti da pruži sve one nijanse ambivalentog u njegovom liku, rascijepljenog između osvete i oproštaja, okultizma i stvarnosti, nauke i vladanja, no ipak na nivou ikoničnog, njegova figura i glumcu svojstveno držanje na sceni, pružaju utisak monumentalnosti, snage i plemenitosti lika.

( Iva Čukić Šoškić )