Dilan otvorio vrata književnog raja

Nobelova nagrada za književnost poslije 23 godine otišla je u Ameriku - članovi švedske Akademije odlučili su da pripadne američkom kantautoru Bobu Dilanu. On je ujedno i 259. Amerikanac-nobelovac. Bob Dilan (75) nagrađen je za “stvaranje novih poetskih izraza u velikoj tradiciji američkog pjesništva”, izjavila je predstavnica Akademije. Nobelova nagrada za književnost biće svečano uručena Dilanu i dobitnicima iz drugih oblasti na ceremoniji u Stokholmu 10. decembra 2016.

Sara Danils, sekretar Švedske akademije, opisala je Dilana kao “divnog uzora koji već 54 godine sebe mijenja i usavršava”.

“Album 'Blonde on Blonde' (1966) je 'izvanredan primjer njegovih savršenih rima, sastavljanja refrena i briljantnog načina razmišljanja”, smatra Danilsova.

Ona je priznala da izbor možda nekima može da bude iznenađenje ali “ako pogledate unazad 5000 godina otkrićete Homera i Sapfo. Oni su pisali poetske tekstove namijenjene izvođenju, isto je i sa Dilanom. I dalje čitamo i Homera i Sapfo i uživamo u njihovim stihovima”.

Nedelju dana prije objave imena dobitnika književog Nobela, poznata imena, na čelu sa japanskim favoritom Harukijem Murakamijem, bila su u vrhu, prema kvotama kladionice Ladbrokes. Murakami je vodio sa kvotom 4, slijedio je sirijski pjesnik Adonis, sa kvotom 6, a iza njega je Filip Rot, sa kvotom 7. Kenijski pisac Ngugi va Tongo bio je četvrti na listi, sa kvotom 10, dok je američka spisateljica Džojs Kerol Outs bila peta, sa kvotom 14, zatim albanski pisac Ismail Kadare i Španac Havijer Marijas, čije šanse su bile procijenjene kvotom 16.

“Uprkos činjenici da su ljudi na tržištu dobri u pretpostavkama, imamo i mnogo ljudi koji smatraju da ako nastave da podržavaju jednog autora, da će on dobiti. To objašnjava i zašto je Bob Dilan svake godine pri vrhu naše liste u pogledu isplate velikog dobitka. Možda je to kao sa 'Lester sitijem' - okoreli navijači maštaju - iako znamo kako je završio”, izjavio je tada portparol kladionice Ladbrokes Aleks Donahju. U ovom slučaju desilo se suprotno, kao i u životu Dilana, koji neprekidno prkosi očekivanjima.

Veliki broj pisaca, uključujući irskog dobitnika Bukera Džona Banvila, Portugalca Antonija Loboa Antuneša, Norvežanina Džona Fosa, korejskog pjesnika Ko Una, mađarskog romanopisca Lasla Krasnahorkaija i argentinskog Cesara Aira, su bili na kvoti dvadeset.

Švedska akademija nikada ne daje nikakve indicije koga razmatraju kao dobitnika nagrade pred proglašenje pobjednika. Ko je ušao u najuži krug otkriva se tek 50 godina kasnije.

Rođen kao Robert Alen Cimerman u Dulutu u Minesoti, Dilan je otpočeo muzičku karijeru kao tinejdžer, kada je 1959. počeo da svira u lokalnim barovima. U narednoj deceniji je napisao neka od najznačajnijih djela, postao ikona roka i antiratnih pokreta, a na svom putu od folka do roka, između njih, iznad i nazad, predstavljao je jednog od najvažnijih hroničara svog vremena i prestao da bude samo muzičar i kantautor i izrastao je u velikog pjesnika. Svira gitaru, usnu harmoniku i klavir. Tokom 50 godina karijere više od 30 albuma, a od devedesetih se bavi i slikarstvom i izdao je šest kolekcija svojih radova. Neka od njegovih djela su izložena u velikim galerijama širom svijeta.

Iako je široj javnosti poznat prvenstveno kao vrstan muzičar i kantautor, Dilan iza sebe ima i nekoliko književnih izdanja. Prvo njegovo izdanje bila je zbirka poezije u prozi, “Tarantula” iz 1971. godine. Nakon toga slijedi “Writings and Drawings” iz 1973, koja sadrži niz njegovih crteža i stihova. Posljednje što je izdao je prvi dio njegove autobiografije, “Chronicles”, iz 2004. godine.

Žiri Pulicerove nagrade dodijelio mu je 2008. specijalno priznanje za duboki uticaj na pop muziku i američku kulturu, kao i za njegov lirski doprinos izuzetnoj poetskoj snazi.

S objavljivanjem laureata za književnost, završeno je proglašenje ovogodišnjih dobitnika Nobelove nagrade. Prošle sedmice objavljena su imena dobitnika nagrada za medicinu, fiziku, hemiju i mir, a za ekonomiju u ponedjeljak. Nagrade će zvanično biti dodijeljene na svečanosti 10. decembra, na godišnjicu smrti Alfreda Nobela koji je umro 1896. godine.

Nobelovu nagradu za književnost dodjeljuje Švedska akademija, a dobitniku pripadaju novčana nagrada (900.000 dolara), diploma i medalja. Medalju koju dobija dobitnik nagrade za književnost dizajnirao je švedski vajar Erik Lindberg, a predstavlja mladića koji sjedi pod stablom lovora i sluša i zapisuje pjesmu Muze. Na medalji su ugravirane riječi iz Vergilijeve “Eneide”: Inventas vitam juvat excoluisse per artes (odnosno, “Oni koji su svojim znanjem učinili život na zemlji boljim”).

Dilan je primjer autentične umjetničke avanture

“Odluka Nobelovog komiteta da nagradu za književnost dodijeli Bobu Dilanu jedna je od njihovih najhrabrijih, ali i najopravdanijih”, kazao je “Vijestima” pjesnik i filmski kritičar Aleksandar Bečanović. “Format rok pjesme je odavno postao poligon kompletnog estetskog izraza, a niko nije više uradio da se dogodi ta ključna transformacija od Dilana koji je prvi vidio da se modernističko iskustvo Remboa i Tomasa može poentirajuće iskoristiti i prezentovati jednoj drugačijoj, mlađoj publici, konačno spremnoj da razumije inovativnu poetiku u kojoj su se miješale intimističke i političke teme. Zaista, Dilan nije samo najavio, on je direktno učestvovao u promjeni vremena, u ocrtavanju novog Zeitgeista. (Samo su Bitlsi imali u tome veći uticaj i kreativni doprinos)”, navodi Bečanović.

“Ali, i mimo istorijskog konteksta, mimo te zbilja revolucionarne uloge koju je autor 'The Times They Are a-Changin' i 'Highway 61 Revisited' imao u intelektualizovanju roka kao (sub)kulturnog pokreta, Dilanova poezija stoji kao primjer autentične umjetničke avanture, u kojoj autor sa podjednakom snagom ocrtava dubinu egzistencijalističkog uvida i širinu društvene opservacije”, smatra on.

( Nina Vujačić )