Sajdbotom: Terorizam uvijek podržavaju oni koji se protive slobodi

Dr Hari Sajdbotom predaje klasičnu istoriju na koledžu Linkoln Oksfordskog univerziteta i stručnjak je za vojne pohode poznog Rimskog carstva, naročito za pohode na Bliskom istoku. Njegovi romani našli su se na listi bestselera Sandi Tajmsa, što ga je uvrstilo u osvjedočene pisce istorijske proze. Živi u Vudstoku sa suprugom Lisom i sinovima Tomom i Džekom.

• Vaš glavni naučni i istraživački interes odnosi se na antičku grčku kulturu i Rimsko carstvo. Možete li objasniti zašto je to tako?

Zanimalo me je kako su se starije kulture osjećale kada je njima vladala mlađa, i u njihovim očima, manje sofisticiranija kultura. Prethodne generacije naučnika tvrdile su da je rimska elita postala helenizovana i da je grčka elita postala romanizovana kako bi se formirala jedinstvena grčko-rimska kultura. Drugim riječima članovi grčke elite smatrali su sebe i Grcima i Rimljanima u isto vrijeme. Izgleda da se to nije uklapalo sa onim što sam čitao što su Grci pisali pod Rimom. Moja tvrdnja je da je grčka elita često mislila o sebi kao o samosvjesnim Grcima za razliku od Rimljana.

• Vaša prva knjiga “Drevno ratovanje”, prevedena je na mnoge jezike, čak i na japanski, njemački, grčki, sada je poznata kao vrhunski istorijski roman. Pošto ste istoričar, šta to znači za vas tako veliki broj čitalaca ove knjige i njeno visoko priznavanje od strane relevantnih stručnjaka?

Kao neko ko voli antičku istoriju, mislim da je važno da se pridobije što je moguće širi krug čitalaca, i da se pokuša da se zainteresuje što više ljudi za ovu temu.

• Areta je u vašem romanu “Plamen na Istoku” bila velika, zabačena i odsječena tvrđava Rimljana. Ona je bila u opasnosti od neprijateljske vojske sa istoka, a čovjek koji je bio poslan da pripremi odbranu tog usamljenog grada bio je Marko Klodije Balista. Koliko je ovaj dio priče u vašem romanu baziran na stvarnim događajima?

Areta se temelji na mjestu Dura-Europuos na Eufratu. Prvobitno sam mislio da iskoristim Dura-Europus u romanu, ali je arheologija bila previše složena za priču. Tako da sam promijenio mjesto u izmišljeni grad Aretu.

• Možete li nam reći koga personifikuje Vaš lik Marko Klodije Balista? Da li je on običan, prosječan, rimski vojnik s kraja trećeg vijeka naše ere, ili je on - izuzetan vojnik. Ako je Marko Klodije Balista izvanredan, recite nam šta je to što ga je činilo izvanrednim? Zašto ste stvorili takav lik, a ne drugačiji?

Istorijski, Balista je bio rimski general aktivan na istočnoj granici tokom 260-tih godina naše ere. Sve što znamo o njemu je u mom romanu “Lav sunca”. Dao sam Balisti ime Marko Klodije (razlog sam objasnio u mom novom romanu, “Vatra i mač”), i napravio sam od njega taoca sjevernih varvara, jer komentari stranaca su prirodniji na dešavanja oko njih. Posmatram mog izmišljeniog Balistu kao preteču varvara koji su se izdigli na visoke funkcije u Rimu u četvrtom i petom vijeku naše ere.

• Vi ste vrstan poznavalac starog Rima, i sigurno možete pojasniti: koja je glavna razlika između Rimske Republike prije Oktavijana Avgusta i Rimskog carstva, nakon tog moćnog rimskog državnika?

Avgust je tvrdio da je “obnovio Republiku”, ali u stvarnosti je stvorio vojnu monarhiju, u kojoj je volja cara bila zakon.

• Najveća teritorijalna ekspanzija Rima bila je u vrijeme cara Marka Ulpija Trajana rodom iz Ilirika koji je 114. godine osvojio Jermeniju i sjevernu Mesopotamiju, a godinu dana kasnije, i Adiabee, Vavilon i Ktezifent. Međutim, vi mnogo više pišete o ratovima starih Rimljana u Grčkoj. Da li postoji neki poseban razlog za to?

Najviše me zanima treći vijek naše ere, kada su ratovi krenuli loše po Rimljane.

• Koji je glavni razlog što je 395. godine došlo do podjele Rimskog carstva na Istočno, sa sjedištem u Carigradu, i Zapadno sa sjedištem u Rimu? Koliko je tačno da je to namjerno učinio rimski car Teodosije I, kako bi oba njegova sina bili vladari? Dakle, istočni dio carstva je dao svom sinu Arkadiju a zapadni dio sinu Honoriju.

Teodosije je možda vjerovao da će carstvo biti jače ako bi u svakoj polovini carstva na raspolaganju postojao car.

• Koliko je podjela Rimskog carstva doprinijela njegovom padu, koji se dogodio 476 godine?

Zapad je bio siromašniji od Istoka. Odsječen od najbogatijih resursa, Zapad je pao.

• Rimsko-epirski rat vodio se u periodu 280-275 godine prije nove ere, a završio se pobjedom Rimljana nakon čega je Rim postao velika vojna sila. Kasnije, Rim se sukobljava sa Kartaginom, što je bio uvod u početak Punskih ratova. Da li se u prošlosti često dešavalo da neka država, kada ojača i postane jaka i moćna, odmah napadne svog susjeda, pa čak i saveznika, kao što je to uradio Rim u svoje vrijeme?

Neki naučnici smatraju da se Rim proširio gotovo slučajno, jer je odgovorio na jednu opasnost drugom. Drugi, uključujući i mene, misle da je Rim bio agresivna imperijalistička sila: uspjeh u unutrašnjoj politici potiče iz slave i finansijske nagrade od stranih osvajanja.

• Posmatrano sa stanovišta ratova, nemira, pobuna, gladi, neizlječivih bolesti, postoji li značajna razlika između našeg vremena i vremena Rimskog carstva? Postoji li značajna razlika u potrebi za porobljavanjem, između tadašnjeg cara i nekog današnjeg moćnog državnika?

U zapadnom svijetu goli imperijalizam bi bio danas neprihvatljiv. Ali, u cilju suptilnije hegemonističke snage je drugo pitanje ...

• Kao istoričar i naučnik, mislite li da je naša civilizacija na rubu samouništenja? Je li III svjetski rat - realnost koju današnji ljudi i državnici neće znati da izbjegnu?

Srećom, opasnost od konvencionalnog III svjetskog rata izgleda daleka. A veća opasnost se čini ta što je terorizam pod pokroviteljstvom onih koji se protive demokratskoj slobodi.

Rimska imperija pred propašću

"Plamen na istoku: Ratnik Rima”, istorijski roman engleskog pisca Harija Sajdbotoma je sjajan istorijski roman o gradu pod opsadom.

Pisac briljantno rekonstruiše život Starog svijeta, a posebno njegovu vojnu tehnologiju, i uvija ga u snažnu priču čije su teme u više pogleda klasične. Godine 225. rimski Imperijum rastegnut je do pucanja, njegova vlast i moć dovode se u sumnju uzduž i poprijeko svih njegovih teritorija i duž svake njegove granice.

No možda najsmrtonosnija prijetnja vreba sa istoka, iz Persije, gdje se zlokobno pomaljaju okupljene vojske sasanidskog carstva. Zabačena i odsječena utvrda Areta posmatra vojsku preko pustoline i iščekuje neizbježni napad.

Jedan jedini čovjek Marko Klodije Balista je poslat da pripremi odbranu ovog usamljenog grada i podupre ruševne zidove nekadašnjeg nesalomivog simbola rimske moći. Potpuno sam, Balista je pozvan da okupi vojne snage i smogne hrabrosti da prvi nepokolebljivo stane pred najvećeg neprijatelja s kojim se Imperijum ikada suočio. Roman “Plamen na istoku” objavila je Laguna.

( Vujica Ognjenović )