Moćno rusko oružje: Širenje lažnih priča

Uz aktivnu nacionalnu debatu o tome treba li Švedska da uđe u vojno partnerstvo sa NATO-om, zvaničnici u Stokholmu susreću se sa još jednim uznemirujućim problemom: lavinom iskrivljenih i lažnih informacija na društvenim mrežama koje unose zabunu u javnu percepciju ovog pitanja.

Tvrdnje su alarmantne: Ako Švedska, država koja nije članica NATO-a, potpiše sporazum o pristupanju, Alijansa bi skladištila tajno nuklearno oružje na švedskom tlu; NATO bi mogao napasti Rusiju iz Švedske bez odobrenja Vlade; vojnici NATO-a, koji bi imali imunitet, bi mogli da siluju švedske žene bez straha od krivičnog gonjenja.

Sve ove tvrdnje su netačne, ali se dezinformacije svejedno šire i na tradicionalne medije, a ministar odbrane Peter Hultkvist (Hultqvist) je prilikom svog obilaska zemlje u cilju promocije saveza putem govora i susreta sa građanima bio konstantno bombardovan pitanjima na osnovu ovih izmišljenih priča.

„Ljudi nisu naviknuti na ovo i to ih je prepalo i pitaju u šta se od ovoga može vjerovati, u šta treba vjerovati,“ kaže Marinet Nih Radebo (Marinette Nyh), portparolka ministra Hultkvista.

Kao što se često dešava u ovakvim slučajevima, švedski zvaničnici nisu bili u stanju da identifikuju izvore ovih lažnih tvrdnji. Ali oni, kao i brojni analitičari i eksperti iz američkih i evropskih obavještajnih službi, upiru prst u Rusiju kao glavnog osumnjičenog, ističući da je sprečavanje širenja NATO-a jedno od glavnih odredišta spoljne politike predsjednika Vladimira V. Putina, koji je 2008. izvršio invaziju na Gruziju u najvećoj mjeri da bi osujetio mogućnost širenja NATO-a.

Na Krimu, u istočnoj Ukrajini i sada u Siriji, predsjednik Putin se razmetao modernizovanom i sve borbenijom armijom. Ali nedostaje mu ekonomske snage i ukupne sile da se otvoreno konfrontira sa NATO-om, Evropskom unijom ili Sjedinjenim Državama. Umjesto toga, uložio je velika sredstva u program ‘naoružanog’ informisanja, koristeći različita sredstva sijanja sumnje i podjela. Cilj je da se oslabi kohezija između zemalja članica, da se pothrani razdor u unutrašnjim politikama i da se otupi protivljenje Rusiji.

„Moskva na globalne odnose gleda kao na sistem specijalnih operacija i vrlo iskreno vjeruje da je ona sama meta specijalnih operacija Zapada,“ ističe Gleb Pavlovski (Pavlovsky), koji je prije 2008. pomagao u uspostavljanju kremljske informativne mašinerije. „Uvjeren sam da postoji veliki broj centara, od kojih su neki povezani sa državom, koji su uključeni u izmišljanje ovakvih lažnih priča.“

Podmetanje ovakvih lažnih priča nije ništa novo; Sovjetski Savez je posvetio značajne resurse u tom pravcu tokom ideoloških ratova za vrijeme Hladnog rata. Međutim, sada se širenje dezinformacija smatra važnim aspektom ruske vojne doktrine i usmjereno je na političke debate u zemljama od interesa u mnogo većem obimu i mnogo prefinjenije nego je to slučaj bio ranije.

Tok zbunjujućih i netačnih izvještavanja je toliko jak da su i NATO i Evropska unija uspostavili specijalne kancelarije sa ciljem identifikovanja i opovrgavanja dezinformacija, a naročito tvrdnji koje dolaze iz Rusije.

Tajne kremljske metode su se pojavile i u SAD-u kako tvrde američki zvaničnici, koji identifikuju ruske obavještajce kao najvjerovatniji izvor procurjele elektronske pošte sa Nacionalnog komiteta demokrata, čiji je izlazak u javnost osramotio predsjedničku kampanju Hilari Klinton (Hillary Clinton).

Kremlj ujedno koristi konvencionalne medije— novinsku agenciju Sputnjik (Sputnik), televiziju RT— i prikrivene kanale, kao na primjer u Švedskoj, kojima je gotovo nemoguće ući u trag.

Rusija koristi oba pristupa u jednom sveobuhvatnom napadu, istakao je Vilhelm Unge (Wilhelm), portparol švedske Službe bezbjednosti, na predstavljanju godišnjeg izvještaja Službe početkom godine. „Ovdje govorimo o svemu od internetskih ‘trolova’ do propagande i dezinformacija koje šire medijske kompanije kao što su RT i Sputnjik,“ navodi on.

Osnovni cilj ruskog dezinformisanja, ističu stručnjaci, jeste da podrije zvanične verzije događaja — čak i samu ideju da postoji istinita verzija događaja — te da stvori određenu paralizu političkog djelovanja.

Najpoznatiji slučaj uspjeha dezinformisanja zbio se početkom 2014. godine sa inicijalnim prikrivanjem slanja ruskih snaga da zauzmu Krim. Tog ljeta, Rusija je pumpala zaglušujući broj teorija o obaranju malezijskog leta MH17 iznad Ukrajine, okrivljujući CIA-u i, najvolšebnije, ukrajinskog vojnog pilota koji je navodno za avion mislio da je letjelica ruskog predsjednika.

Niz vijesti pomogao je da se prikrije istina da su loše obučeni pobunjenici slučajno oborili avion raketom dobijenom od Rusije.

Moskva odlučno negira da se koristi dezinformacijama kako bi uticala na zapadno javno mnjenje i teži da označava optužbe za otvorene ili prikrivene prijetnje ‘rusofobijom.’

„Stiče se utisak da mnoge zapadne zemlje svaki dan optužuju Rusiju da prijeti nekome,“ izjavila je portparolka ruskog Ministarstva vanjskih poslova Marija Zaharova (Maria Zakharova) na nedavnom sastanku ministarstava.

Ući u trag izvoru dezinformacije je teško, ali u Švedskoj i drugdje, stručnjaci su otkrili karakterističnu šemu koju povezuju sa Kremljom – kampanja za dezinformacije.

„Dinamika je uvijek ista: ta tvrdnja nastane negdje u Rusiji, na sajtovima ruskih državnih medija, ili različitim sajtovima ili negdje drugo na takav način,“ izjavio je švedski novinar i advokat Anders Lindberg.

„Zatim lažni dokument postaje izvor vijesti koja se distribuira na krajnje ljevičarskim ili krajnje desničarskim sajtovima. Oni koji se oslanjaju na te sajtove preuzimaju vijesti i tako se širi. Niko ne može da kaže odakle dolaze, ali na kraju postaju ključna pitanja kada se donose odluke o bezbjednosnoj politici,“ dodao je Lindberg.

Lindberg i ostali kažu da iako teme mogu da variraju, cilj je isti.

„Ono što Rusi rade je izgradnja priče; oni ne iznose činjenice,“ objašnjava Lindberg i dodaje da je osnovna pouka da se ne vjeruje nikome.

Proizvodnja informacija nije projekat koji su osmislili politički stručnjaci Kremlja, ali je sastavni dio ruske vojne doktrine – koju neki visoki vojni zvaničnici nazivaju „odlučujućim“ frontom.

„Uloga nevojnih sredstava za postizanje političkih i strateških ciljeva je porasla i u mnogim slučajevima ona su premašila moć sile oružja u njihovoj efikasnosti,“ napisao je 2013. general Valerij V. Gerasimov (Valery), načelnik Generalštaba oružanih snaga Rusije.

Primarna meta Kremlja je Evropa, gdje uspon populističke desnice i pad podrške Evropskoj uniji stvaraju još više prijemčivu publiku za konzervativni, nacionalistički i autoritarni pristup Rusije pod Putinom. Prošle godine, Evropski parlament je optužio Rusiju za „finansiranje radikalnih i ekstremističkih stranaka“ u njenim državama članicama, a u toku 2014. Kremlj je dao 11.7 miliona dolara kredita Narodnom frontu, ekstremno desničarskoj partiji u Francuskoj.

„Rusi su veoma dobri u dodvoravanju svima koji nijesu saglasni sa liberalnom demokratijom, i to je rasprostranjeno od krajnje desnice do krajnje ljevice,“ rekao je novinar u švedskoj novinskoj grupu MittMedia Patrik Oksanen.

Centralna ideja, dodao je, jeste da je „liberalna demokratija korumpirana, neefikasna, haotična i, na kraju, nedemokratska“.

Još jedna poruka jeste da evropske vlade ne umiju da se izbore sa krizama sa kojima se suočavaju, posebno imigracijom i terorizmom, kao i da su njihovi zvaničnici američki pioni.

U Njemačkoj je porasla zabrinutost o imigrantskom nasilju nakon što je 13-godišnja djevojčica rusko-njemačkog porijekla tvrdila da su je silovali imigranti. Izvještavanje ruske državne televizije je proširilo priču. Čak i nakon što je policija opovrgla tvrdnju, ruski ministar vanjskih poslova Sergej V. Lavrov (Sergey) je nastavio da kritikuje Njemačku.

U Britaniji, tvrde analitičari, kremljski mediji na engleskom jeziku su izraženo favorizovali kampanju za izlazak zemlje iz EU, uprkos tvrdnjama da izvještavaju objektivno.

U Češkoj se dnevno na klasteru od oko 40 pro-ruskih sajtova pojavljuju alarmantne i senzacionalne priče koje SAD, EU i imigrante predstavljaju kao zlikovce.

U Češkoj se dnevno na klasteru od oko 40 pro-ruskih sajtova pojavljuju alarmantne i senzacionalne priče koje SAD, EU i imigrante predstavljaju kao zlikovce

Za vrijeme vojne vježbe NATO-a u toku juna, članci na sajtovima su tvrdili da Vašington kontroliše Evropu preko Alijanse i da je Njemačka lokalni šerif. Slično kao dezinformacije koje se javljaju u Švedskoh, ovi izvještaji tvrde da NATO planira da skladišti nuklearno oružje u istočnoj Evropi i da odatle napadne Rusiju bez traženja dopuštenja od tih država.

Istaživanje koje je ovog ljeta sprovedeno od strane organizacije Evropske vrijednosti (European Values) iz Praga kaže da 51% Čeha vidi ulogu SAD u Evropi negativno, 32% je vidi pozitivno, a bar četvrtina vjeruje da postoje neki elementi dezinformisanja.

„Podaci pokazuju da javno se mnjenje mijenja zahvaljujući dezinformacijama koje šire ove medijske kuće,“ smatra Jakub Janda, zamjenik direktora za javne i političke poslove u organizaciji. „Oni pokušavaju da izgledaju kao običan medij, a imaju skrivene planove.“

Ne uspijevaju baš svi ruski pokušaji dezinformaja. Portal Sputnjik na skandinavskim jezicima nije uspio da privuče dovoljno čitalaca i zatvoren je nakon manje od godinu dana.

I RT i Sputnjik predstavljaju se nezavisnim, alternativnim glasovima. Sputnjik tvrdi da ‘govori prećutano,’ iako se njegovi dnevni izvještaji uglavnom baziraju na člancima koji su preneseni iz drugih izvora. Slogan RT-a glasi ‘Pitajte više.’

Obje medijske kuće opisuju Zapad sumornim, podijeljenim, dekadentim, prenaseljenim nasilnim imigrantima i nestabilnim. „Žele da daju sliku Evrope kao kontinenta koji je na rubu propasti,“ kaže švedski ministar odbrane.

RT često izgleda opsjednut SAD-om, predstavljajući da je život tamo paklen. Podržavaju republikanskog kandidata Trampa (Trump), kao autsajdera koga osporavaju mejnstrim mediji.

Margarita Simonian (Simonyan), glavni urednik RT-a, kaže da je taj kanal izdvojen kao prijetnja „jer nudi drugačiji pogleda na anglo-američku medijsko-političku scenu.“ RT, nastavlja ona, želi da „pruži perspektivu koju inače izostavljaju mejnstrim mediji.“

„Optuživanje Zapada da širi dezinformacije datira još od vremena Hladnog rata, a Sovjeti ih zovu ‘aktivne mjere.’ To uključuje curenje ili čak pisanje priča za novinske kuće koje su im simpatične u Indiji nadajući se da će ih prenijet i mediji na Zapadu,” kaže profesor Mark N. Kramer, ekspert za Hladni rat sa Harvarda. Priča da je sida projekat CIA-a širi se na taj način. U to vrijeme, prije nego što se SSSR raspao 1991. godine, Kremlj je prodavao komunizam kao ideološku alternativu. Sada, tvrde eksperti, ideološka je komponetnta nestala, ali cilj — slabljena protivnika, je ostao.

U Švedskoj je nedavno osvanula serija bizarnih krivotvorenih pisama i novinskih članaka o NATO-u i povezana je sa Rusijom.

Jedan falsifikat na memorandumu Ministarstva odbrane, preko ministrovog potpisa, ohrabrio je jednu veliku švedsku firmu proda artiljeriju Ukrajini, što bi bilo ilegalno u Švedskoj. Portparolka ministra odbrane Radebo, okončala je tu priču u Švedskoj, ali se na međunarodnim konferencijama ministar odbrane još uvijek suočava sa pitanjima ove nepostojeće prodaje.

Rusija je pokušala da utiče na tu debatu. Tokom jednog seminara, Vladimr Kozin, viši savjetnik na ruskom institutu za strategijske studije, koji je povezan sa Kremljem i ruskim obavještajnim službama, rekao je da se Rusija protivi bilo kakvoj promjeni neuteralnog statusa Švedske.

„Da li oni stvarno žele da izgube svoj status neutralne zemlje,“ rekao je Kozin. „Da dozvole gradnju vojne baze SAD-a na svojoij teritoriji i da šalju trupe da učestvuju u sumnjivim regionalnim sukobima?“

Kakav god da je metod ili poruka, Rusija izgleda želi da pobijedi u ratu informacija, kao što je nedavno rekao Dimitri Kiseljev (Dmitry Kiselyev), najpoznatije rusko televizijsko lice i direktor organizacije koja vodi Sputnjik.

Govoreći na 75. godišnjici sovjetskog Informbiroa, on je je rekao da je doba nezavisnog novinarsva prošlo. „Ako se mi bavimo propagandpom, onda se i vi bavite propagandom,“ rekao je obraćajući se zapadnim novinarima.

„Danas je mnogo skuplje ubiti neprijateljskog vojnika nego za vrijeme Drugog svjetkog rata ili u srednjem vijeku,“ rekao je u intervjuu za državnu televiziju Rusija 24 (Rossiya). Dok je i biznis ‘ubjeđivanja’ sada skuplji, „ako ubijedite nekoga, ne morate da ga ubijete,“ rekao je Kiseljev.

Autor: Nil MekFarkar (Neil MacFarquhar)

( Vijesti online )