Diva vulkanskog temperamenta

Sredinom pedesetih godina pravu senzaciju predstavljao je dolazak reditelja Bojana Stupice i njegove supruge Mire Stupice u Hrvatsko narodno kazalište.

Stigli su iz Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u kuloarima nazvanog Jugodrp, jer je poslije rata otimao pozorišne zvijezde širom Jugoslavije, no sada su se dugovi polako vraćali: Bojan je izgleda u Beogradu imao političkih problema i Zagreb mu se činio mnogo podsticajnijom sredinom. Osim toga, HNK je tada bilo u krizi, Branko Gavella odveo je sve svoje pulene u novoosnovano Zagrebačko dramsko kazalište (današnja “Gavella”), i Stupice su mu bile spasonosna injekcija. Brehtov “Kavkaski krug kredom” plijenio je modernizmom, jednako kao i Marinkovićeva “Glorija” i “Sveta Ivana” Dž. B. Šoa, dok su Goldonijeve “Ribarske svađe” adaptirane na čakavski i kasnije uspješno gostovale u Veneciji.

U svim predstavama Mira je igrala glavne uloge, Bojan je usput predavao i na zagrebačkoj pozorišnoj akademiji i odgajao nove generacije, a kada su se oboje, nakon trogodišnjeg angažmana, vratili u Beograd, ona je povremeno gostovala sve do 1961. Već tada je važila za jednu od najboljih jugoslovenskih glumica, iako joj u početku nije bilo lako u karijeri. Rođena je 1923. u Gnjilanu kao Miroslava Todorović, gdje su joj roditelji predavali u gimnaziji. Nakon smrti oca ostala je sama s majkom i najmlađim bratom Borom (kasnije takođe glumačkom legendom), pa nije previše protestovala kad su je natjerali da upiše Trgovačku akademiju u Beogradu, ali kako je stalno bježala u pozorište, u porodici su napokon shvatili što je njen pravi životni poziv.

Debitovala je na sceni 1941, udala se 1943. za glumca Milivoja Popovića-Mavida, brak nije potrajao, a s promjenom režima morala je da se izvinjava zbog “zabavljanja okupatora”. Prošla je ipak bolje od svoga uzora, velike srpske glumice Žanke Stokić, kažnjene s osam godina gubitka “građanske časti”, a kad je upoznala Bojana Stupicu i prešla u “Jugodrp” sve je bilo zaboravljeno, jedino što se njen suprug nije uklapao u socrealističke kulturne standarde tog perioda i neprestano je zbog toga imao problema.

Lijepu, rasnu brinetu odmah su zapazili filmski reditelji. Trebala je da igra glavnu žensku ulogu u prvom hrvatskom poratnom filmu “Živjeće ovaj narod” (1947), ali su je smatrali suviše senzualnom za lik kozaračke seljanke (ulogu je dobila puno čednija Vera Ilić), pa je debitovala tek kasnije u “Bakonji fra Brne” Fedora Hanžekovića (1951), gdje njezina erotičnost nije bila problem, kao ni u narednom rediteljevom filmu “Stojan Mutikaša” (1954). U osnovi ona je bila prvenstveno pozorišna glumica, vulkanskog temperamenta i izuzetnog raspona, ali ne treba suviše minorizovati njene filmske nastupe kojih baš nije bilo malo.

Najbolje je uloge ostvarila u jugoslovensko-zapadnonjemačkoj koprodukciji “Muški izlet” (1964), za koju je dobila njemačku filmsku nagradu, te u filmu “Roj” Miće Popovića (1966), nagrađena je Zlatnom arenom za provokativni lik seljanke koja po svaku cijenu želi da nastavi porodično stablo, pa i žrtvovanjem vlastitog sina.

Po povratku u Beograd na tamošnjim scenama (Jugoslovensko dramsko pozorište i Beogradsko narodno pozorište) postaje najvažnija srpska glumica, igra u vrlo mješovitom repertoaru od “Dunda Maroja” i “Gospode Glembajevih” do “Madame Sans-Gêne” i “Gospođe ministarke”. Veliki adut joj je bio što se odlično snalazila kako u komedijama tako i tragedijama, minimalističke predstave u kojima se od glumca suviše malo tražilo naprosto nisu bile za nju. Nastupala je i na televiziji, posebno je bila omiljena kao Kika Bibić, neuka seljanka u emisiji “TV bukvar”, zbog koje su mnogi naučili da čitaju i pišu. Posljednju ulogu na filmu odigrala je u velikom hitu “Parada” Srđana Dragojevića, rola nije bila velika ali se ona odlično uklopila među mnogo mlađe kolege. Nedavno je pretrpjela težak moždani udar, operisali su je ali se od toga nikad nije oporavila. Proslavila je 93. rođendan u uskom porodičnom krugu i dva dana kasnije umrla.

Jednom ćeš se udati za kralja

Nakon smrti Bojana Stupice (umro je 1970) udala se za Cvijetina Mijatovića, koji je ubrzo potom postao predsjednik predsjedništva SFRJ. Šalila se da joj je brat Bora svojevremeno prorekao da će se jednom udati za kralja, a ovo je najbliže tome što je mogla postići. Početkom milenijuma objavila je knjigu memoarskih zapisa “Šaka soli”, koja je 2001. bila najčitanija u Srbiji, a ukupno je imala 13 izdanja. Imala je o čemu da piše, ali je neprestano ponavljala da je Bojan Stupica bio muškarac njenog života.

Dobila je sve najvažnije srpske pozorišne nagrade i proglašena je njihovom najvažnijom glumicom XX vijeka.

Ona je uvijek tvrdila da je to Žanka Stokić, u čije je ime 2003. ustanovila nagradu koja se redovno dodjeljuje. U Zagrebu je zadnji put bila 2004, na premijeri “Glorije” u režiji Boška Violića i podsjetila se na period u kojem je bila glavna glumačka atrakcija hrvatske metropole.

(Jutarnji.hr)

( Nenad Polimac )