Posao za 32.000 ljudi, BDP dupliran

Do 2030. godine u Crnoj Gori bi trebalo da bude 32.000 novozaposlenih, a dohodak po glavi stanovnika bi iznosio 11.500 eura.

To se, između ostalog, navodi u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja (NSOR) do 2030. godine, krovnom dokumentu koju bi trebalo da odredi budući razvoj Crne Gore. NSOR je 20. jula u Njujorku predstavljen na Političkom forumu na visokom nivou u organizaciji Ekonomskog i socijalnog savjeta UN (ECOSOC), kao rezultat jednog od najuspješnije vođenih procesa izrade nove generacije politika održivog razvoja do 2030. godine, posmatrano čak i u globalnom kontekstu.

“Strateški ciljevi NSOR prirodno se naslanjaju na ciljeve održivog razvoja i njima pripadajuće zadatake održivog razvoja koji su definisani Agendom UN za održivi razvoj do 2030. godine, koja je usvojena na Generalnoj skupštini UN 25. septembra 2015. godine. Crna Gora je među prvim državama koje su u potpunosti prevele ciljeve i zadatke održivog razvoja u nacionalni okvir“, kazala je „Vijestima“ rukovodilac Odjeljenja za održivi razvoj i integralno upravljanje morem i priobalnim područjem u Ministarstvu održivog razvoja i turizma Jelena Knežević.

U ekonomskom dijelu NSOR planira prosječnu realnu stopu rasta od četiri odsto godišnje do 2020. godine, odnosno do 4,5 procenata do 2030. godine.

“To znači da bi se crnogorski BDP mogao udvostručiti za 15 godina. U varijanti konstantnog fertiliteta rasta stanovništva do 2030. godine (628.518 stanovnika CG 2030. godine, prema projekciji Monstata iz 2014), dohodak po glavi stanovnika u 2030. godini dostigao bi nivo od oko 11.500 eura. U skladu sa tako planiranom stopom rasta, mjere definisane Akcionim planoma NSOR, posebno u oblasti ekonomskih resursa, podići će stopu aktivnosti stanovništva sa 63 na 69 odsto, odnosno sa 86 na 95 odsto u odnosu na prosječnu stopu aktivnosti stanovništva u EU”, piše u NSOR.

Taj rast stope aktivnosti, kako se navodi, doprinijeće rastu zaposlenosti u starosnoj dobi između 15. i 64. godine s 52,5 na 56 odsto do 2025. godine.

“Što znači 20.000 novozaposlenih i dohodak po glavi stanovnika od 10.000 eura do 2025. godine, 57,5 odsto do 2030. godine što znači 32.000 novozaposlenih i 11.500 BDP po glavi stanovnika do 2030. godine”, piše u dokumentu. Prema projekcijama Svjetskog savjeta za putovanja i turizam (WTTC), sektor turizma i putovanja povećaće relativno učešće u ukupnoj zaposlenosti sa 10,3 (18.500 radnih mjesta) u 2015. na 13,8 odsto do 2026. godine (26.000), što znači da će zaposlenost u sektoru turizma rasti znatno brže nego što raste ukupna zaposlenost, odnosno brže nego što raste zaposlenost u drugim sektorima.

“Strukturu BDP i dalje će opredjeljivati pretežno usluge (do 75 odsto uključujući građevinarstvo i turizam, zatim industrija sa 15 odsto, te poljoprivreda sa 10 odsto u strukturi bruto dodate vrijednosti). Revitalizacijom industrije na principima održivog razvoja, moguće je povećati njeno učešće i do 20 odsto bruto dodate vrijednosti”, piše u NSOR.

Kao zadatke na tom polju NSOR navodi smanjenje i domaće potrošnje materijala (DMC) za 20 odsto do 2020. godine u odnosu na prosjek 2005-2012, rast resursne produktvnostt, te dostizanje ravnoteže biokapaciteta (razlika ekološkog otiska i biokapaciteta koji je sadržan u prirodnim resursima).

Planirane projekcije NSOR uključuju i postizanje “ravnoteže” odliva po osnovu bilansa tekućih transakcija i priliva po osnovu stranih direktnih investicija (SDI) u odnosu na ukupni BDP.

“Cilj je dostići zaduženost crnogorske ekonomije u skladu s kriterijuma iz Mastrihta (javni dug u BDP-u da ne prelazi 60 odsto). Postizanje održivosti javnog duga treba da unaprijedi kreditni rejtning zemlje, a odgovorno upravljanje i kontrola javne potrošnje uz jačanje kapaciteta prihodnih institucija treba da omogući kredibilno srednjoročno planiranje i povećanje budžeta za održivi razvoj”, neke su od preporuka NSOR.

Za životnu sredinu mora više novca

Polazeći od podataka i projekcija, kod administrativnih troškova upravljanja za sprovođenje NSOR i dijela programskih aktivnosti održivog korišćenja prirodnih resursa (obuke i izgradnja ljudskih kapaciteta, informacioni sistem za OR, sistem izvještavanja, troškovi upravljanja zaštićenim područjima s doprinosom turizmu koji je zasnovan na prirodi, odabrani projekti zelene mobilnosti, energetske efikasnosti u građevinarstvu, monitoring životne sredine, kofinansiranje učešća u programima EU za održivost životne sredine i IPA, i sl. ), procjenjuje se da je neophodno obezbijediti u budžetu do 2020. godine 1 do 1,5 odsto ukupnih budžetskih sredstava, a do 2030. godine 1,5 do dva odsto. „Važno je naglasiti da u ovaj iznos ne ulaze sredstva za finansiranje ukupnog razvoja već samo troškovi funkcionisanja sistema uprave i programske aktivnosti koje treba da podrže funkcionisanje sistema (kao što su npr. informacione tehnologije). Evropski prosjek izdvajanja za životnu sredinu, koja su samo mali dio izdvajanja za održivi razvoj, je 1,7 odsto budžetskih sredstava“, kazala je Kneževićeva. U NSOR je predloženo i uspostavljanje eko fonda.

( Dejan Peruničić )