Kšištof Penderecki: Rad sa mladima donosi radost
Danas se sa sigurnošću može reći da je Penderecki najizvođeniji živi kompozitor
Prvi put u Crnoj Gori, u okviru KotorArta, boravi kompozitor i dirigent Kšištof Penderecki, jedan od najpoznatijih kompozitora današnjice. Kao umjetnik koji stvara već više od četiri decenije, reputaciju svjetski poznatog autora stekao je 1960. kompozicijom Tužbalica žrtvama Hirošime za gudački orkestar. Kao dijete preživio je Drugi svjetski rat, a kao stvaralac se formirao u Poljskoj, državi koja je bila iza Gvozdene zavjese. Danas se sa sigurnošću može reći da je Penderecki najizvođeniji živi kompozitor. Njegov osamdeseti rođendan obilježen je prije tri godine nizom koncerata u Poljskoj, ali i u čitavom svijetu, dok za osamdeset peti njegova supruga takođe planira okupljanje najpoznatih umjetnika.
Na Don Brankovim danima muzike Penderecki rukodovi Festivalskim orkestrom KotorArta, a večeras u Bogorodičinom hramu na Prčanju u 21 i 30 on će dirigovati Koncert za violinu i orkestar Andžeja Panufnjika, sa solistkinjom - violinistkinjom Patricjom Pjekutovskom, a potom i tri svoje kompozicije: prva i treća Simfonijeta, kao i Čakonu, hronološki posljednje djelo koje je dodao svom Poljskom rekvijemu.
Maestro Penderecki, na KotorArtu ćete dirigovati Festivalskim orkestrom, ansamblom kojeg čine uglavnom mladi umjetnici. Koliko često imate priliku da radite sa mladima ?
“Prije svega, veoma sam srećan što imam priliku da posjetim festival KotorArt i da prvi put upoznam muzičare iz Crne Gore. Tokom života radio sam sa mladim umjetnicima. Zajedno sa mojom suprugom, osnovao sam orkestar Sinfonietta Cracovia i Beethoven Academy Orchestra. Tokom mnogo godina bio sam umjetnički direktor orkestra Varšavska simfonija, kao i počasni dirigent Polish Sinfonia Iuventus Orchestra. Volim da radim sa mladim muzičarima, to mi donosi mnogo satisfakcije, posebno zato što će oni promovisati moju muziku u budućnosti.”
Šta je, na osnovu Vašeg iskustva, mladim muzičarima bliže - vaši rani raniji radovi ili djela koja ste napisali u 21. vijeku?
“Mislim da nije važno da li su njima bliži moja rana muzika ili radovi koje sam komponovao u 21. vijeku. U Poljskoj sviramo muziku 20. vijeka još od ranih pedesetih godina prošlog vijeka, kada smo počeli da živimo iza Gvozdene zavjese i kada smo u Varšavi 1956. godine osnovali prvi festival savremene muzike u svijetu.”
Sve kompozicije koje ćete izvesti na Don Brankovim danima muzike napisali ste u 21. vijeku. Zašto ste napravili takav izbor progama?
“Kada sam birao djela za ovaj koncert, uključio sam one kompozicije koje veoma volim i često izvodim. Mislim da bi program za festival trebalo da bude interesantan, posebno zato što je riječ o mojoj prvoj posjeti Kotoru.”
S tim u vezi, koliko često izvodite/dirigujete Tužbalicu žrtvama Hirošime, remek-djelo koje ste napisali 1960. godine? Koliko je uopšte “tužbalica” aktulena danas u kontekstu katastrofa čiji je počinilac čovjek?
“Tužbalica za žrtve Hirošime je jedno od mojih najvećih djela, ali je ono takođe najteže za izvođenje. Da bi se dobro izvelo, potrebno mi je mnogo više vremena u radu sa orkestrom.”
U Kotoru izvodite i Čakonu koju ste napisali 2005. godine, kao dio Poljskog rekvijema koji ste započeli da pišete prije više od četiri decenije. Da li je ovim djelom Rekvijem konačno završen?
“Mislim da je završen, iako ne mogu da tvrdim da ću dodati još jedan ili dva dijela u budućnosti.”
Zašto je Poljski rekvijem Vaše životno “djelo u nastajanju”?
“Nisam žurio da završim Rekvijem zato što sam mislio da još uvijek imam nešto da kažem u tom djelu, iako je već njegovo trajanje dva sata. Mislim da je to djelo mog života, posebno zato što sam proživio Drugi svjetski rat, koji je na mene ostavio trag koji je teško izbrisati.”
U stvari, posljenji put ste aktuelizovali Rekvijem pisanjem Čakone koju ste posvetili papi Jovanu Pavlu II. Da li to znači da je Vaše gledište na njegovu djelatnost isključivo afirmativno?
“Poznavao sam Karola Vojtilu, odnosno kasnije Papu Jovana Pavla II tokom mnogo godina. Takođe, zajedno smo sarađivali u pozorišnim projektima tokom perioda kada je Karol bio još uvjek glumac. Lično sam ga smatrao svojim prijateljem, tako da sam želio da u svoj Rekvijem uključim komad posvećen njemu.”
Psihologija , istorija umjetnosti, književnost i kompozicija
Penderecki je inače pаralelno studirao psihologiju, istoriju umjetnosti i književnost, a zatim kompoziciju na Muzičkoj akademiji u Krakovu.
Odmah po završetku studija postao je profesor, a potom i rektor na Muzičkoj školi u Krakovu, a zatim profesor na Univerzitetu Jejl u Nju Hejvenu. Dobitnik je brojnih nagrada - UNESKO-a, Prix Italia, Artura Honegera, Sibelijusove nagrade, Nacionalne nagrade Poljske, kao i priznanja brojnih muzičkih instituta i fakulteta, akademija nauka, filmskih institucija u svijetu. Počasni je doktor i počasni profesоr na Konzervatorijumu Čajkovski u Moskvi, Muzičkoj akademiji Šopen u Varšavi, Univerzitetu Jejl, zatim univerzitetima Glazgova, Bordoa, Beograda, Madrida, Sankt Peterburga, Pekinga itd.
( Boris Marković )