Ukroćena divljina kanjona Bistrice

Zahvaljujući, prije svega, članovima Planinarsko-speleološkog kluba “Akovo” iz Bijelog Polja, Crna Gora je dobila jednu od najatraktivnijih i najzahtjevnijih planinarskih staza, kroz Đalovića klisuru, koja vodi do Pećine nad Vražjim firovima (Đalovića pećine), najveće i najljepše pećine u Crnoj Gori.

Predsjednik "Akova" Mirsad Badžić kazao je da je to zajednički projekat Ministarstva održivog razvoja i turizma i Planinarskog saveza, a da će promotivna tura kanjonom Bistrice biti organizovana sjutra, u saradnji sa Turističkom agencijom “Rams”, Ministarstvom i lokalnom turističkom organizacijom.

"Staza je uređena i markirana. Na teškim prelazima, ukupno pet, postavljene su i zategnute osiguravajuće sajle. Postavljene su info table kao i klupe na Glavi Bistrice, a biće uređeni i vidikovci kao i prostor ispred Pećine nad Vražjim firovima. Staza je ocijenjena kao teška-zahtjevna i preporuka je da se prođe u pratnji vodiča koristeći planinarsku opremu (kaciga, pojas). Sad se stiže mnogo brže i sigurnije, samo još da riješimo problem sa mobilnim operaterima da pokriju taj prostor. Ili je, ipak, bolje da u klisuri budemo nedostupni“, kazao je Badžić.

A na tom prostoru zaista ima šta da se vidi.

U dužini od 3,7 kilometara planinarska staza prolazi kroz najljepši dio klisure koja je zbog prirodnih specifičnosti i ljepote stavljena pod nacionalnu zaštitu 1968. godine i svrstana kao spomenik prirode. Početak staze je kod Manastira Podvrh, čija je crkva podignuta 1606. godine i smatra se jednim od najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika na teritoriji opštine Bijelo Polje, a završava se u samom srcu klisure kod Đalovića pećine.

Staza ide uzvodno rijekom Bistricom i prolazi pored dva izdašna vrela, kraj kristalno čistih virova, kroz netaknutu šumu, blizu brojnih tajnovitih pećina...

Na stazi su uređena dva odmorišta i jedan vidikovac. Sa Sjedla se širi pogled na Đalovića klisuru i dolinu Bistrice. Od Manastira Podvrh uređena su dva pravca kretanja kroz klisuru. U vrijeme visokih voda, Bistrica zatvara prolaz kroz vrletni dio klisure, pa se koristi pravac preko vidikovca Sjedlo. Kada voda u Bistrici “padne”, obično za vrijeme ljetnjih mjeseci, može se okušati i staza koja vodi uz samo korito rijeke. Ova dva pravca se spajaju kod Juriškog vrela, uz Glavu Bistrice, jednog od dva glavna izvora te rijeke.

Đalovića klisura vijekovima skriva jednu od najneobičnijih sakralnih građevina u tom kraju, crkvu Svetog Nikole u Podvrhu. Neupadljive spoljašnosti, teško je i naslutiti da se tu nalazi jedan od najljepših primjera umjetnosti na Balkanu, pozlaćeni ikonostas, koji je dobio prvu nagradu na izložbi u Parizu 1971. godine. Manastirska crkva sagrađena je 1606. godine, a zidove crkve živopisao je početkom 17. vijeka pop Strahinja iz Budimlja, najbolji freskopisac tog vremena. U skrivnici crkve tek 1960. godine pronađeno je “Divoševo jevanđelje”, nastalo oko 1330. godine, jedan od najstarijih ćiriličnih rukopisa na pergamentu.

Od manastira staza se penje preko usjeka na kameni plato koji se zove Sjedlo i sa kojeg se širi pogled sa jedne strane na Đalovića klisuru, a sa druge na dolinu Bistrice. Sa Sjedla se vidi i rijedak fenomen kada u proljeće “proradi” gornje Juriško vrelo koje se nalazi 50 metar iznad korita rijeke Bistrice. Voda izlazi iz pećine koja se nalazi pod stijenom i preko nekoliko vodopada se stropoštava u korito rijeke. Nadmorska visina sjedla je oko 900 metara, i to je najviša tačka na planinarskoj stazi.

Sa Sjedla staza se oštro spušta prema Juriškom vrelu, koje se, zapravo sastoji od dva povezana vrela, jedno stalno i drugo periodično koje je aktivno za vrijeme visokih voda. U pećini Juriško vrelo nalazi se jedan od najdužih sifona u Crnoj Gori, a speleoronioci su uspjeli da prođu 450 metara potopljenog kanala. Juriško vrelo se nalazi na oko 710 metara nadmorske visine.

Staza od Juriškog vrela do glave Bistrice prati tok rijeke i na nekoliko mjesta voda se mora pregaziti. U ovom dijelu je nivo vode znatno niži nego nakon što Bistrica dobije vodu i od Juriškog vrela. Glava Bistrice je vrelo i vrelska pećina čija je dužina oko 70 metara. U kanjonu Jamovi koji se nalazi sa lijeve dolinske strane Đalovića klisure nalazi se pećina koja je ujedno i prelivno vrelo Glave Bistrice. Dužina ove pećine je oko 450 metara i završava se sifonom. Nadmorska visina izvorišta Glava Bistrice je oko 730 metara.

Nakon Glave Bistrice staza vodi suvim kanjonom koji u toku visokih voda, u proljeće i za vrijeme obilnih padavina, ima povremeni rječni tok. U ovom dijelu staze su i skretanja koja vode prema selu Đalovići. Nakon 900 metara od Glave Bistrice dolazi se do lokaliteta Vražji firovi. Vražji firovi su četiri kamena kazana koja u toku visokih voda dobijaju vodu iz Pećine nad Vražjim firovima, a u toku ljeta potpuno presuše. Voda iz pećine puni ova četiri kaskadno postavljena kamena kazana i preko nekoliko vodopada kratkim odsjekom od oko 50 metara se povezuje sa glavnim kanjonskim dijelom. Vražji firovi se nalaze na oko 750 metara.

Od Vražjih firova staza se oštro penje nekih 100 metara, a onda spušta 50 metara do glavnog ulaza u pećinu koja je impozantnih razmjera. Ispod glavnog, nalaze se još dva ulaza. Svi ulazi se nakon nekoliko stotina metara povezuju u jedan kanal. Istraženi dio pećine je 17,5 kilometara sa ogromnim potencijalom za dalja istraživanja. Pećina nad Vražjim firovima je najduža i najljepša pećina na teritoriji Crne Gore. Pećina se nalazi na 764 metra.

Đelović: Do sada uređeno tri hiljade kilometara

Planinarske i biciklističke staze posljednjih godina postale su pravi hit, a prema riječima savjetnika u Ministarstvu Suada Đelovića, do sada je uređeno skoro 3.000 kilometara biciklističkih i 1.270 kilometara planinarskih staza iz nacionalne mreže staza.

"Realizacija projekta 'Planinarenje i biciklizam' čiji je cilj stvaranje uslova za širenje turističke sezone, rast prihoda i zaposlenosti, na principima održivosti, integrisanje zaljeđa i planinskog dijela Crne Gore u sveukupni turistički proizvod i kreiranje novih razvojnih mogućnosti i koristi za lokalne zajednice, započeta je 2007 godine", kazao je Đelović

On je, što se tiče planinarskih staza, kao posebno značajne izdvojio dvije transverzale: Primorsko-planinarsku (Orjen - Lovćen - Rumija) ukupne dužine 182 kilometra i Centralnu transverzalu ''Planinama Crne Gore'' i dio NP "Durmitor'" ukupne dužine 218 kilometara, sa velikim brojem pristupnih staza.

"Pored pomenutih, imamo i veliki broj drugih staza koje su dio nacionalne mreže staza od kojih posebno ističemo stazu ''Vrhovi Balkana'' koja se prostire Prokletijama i nastavlja dalje prema Kosovu i Albaniji. Radi se o stazi dugoj 192 kilometra i koja obuhvata Crnu Goru, Albaniju i Kosovo“, kazao je Đelović.

UNDP ulaže u biciklističke staze u zaleđu Herceg Novog

U okviru zajedničkog projekta sa Ministarstvom, UNDP realizuje ,,Razvoj niskokarbonskog turizma u crnoj Gori'', koji podrazumijeva i prostorno-plansku i tehničku dokumentaciju koja će biti polazna osnova za obilježavanje staza za bicikliste, kao i izgradnju nedostajućih djelova koji bi činili jedinstvenu biciklističku rutu (ili mrežu).

"Kroz područje regiona prolazi dio EuroVelo mreže – Mediteranska ruta broj 8. EuroVelo je mreža koju čini 14 međunarodnih biciklističkih ruta koje povezuju evropski kontinent. Rute se mogu koristiti u svrhu biciklističkog turizma, ali ih može koristiti i lokalno stanovništvo. Mediteranska ruta Eurovelo 8 prolazi kroz 11 zemalja, a njena ukupna dužina iznosi 5.888 kilometara“, pojasnila je Radica Zeković iz UNDP-a.

Ona je izdvojila projekat '' Udahnimo život zaleđu - Selo Kameno iz Herceg Novog'', koji predviđa uređenje, obilježavanje i mapiranje pješačkih i pješačko-biciklističkih staza u dužini od 7.516 metara.

Galerija

( Dejan Peruničić )