Pomoć i reklame onima što vole vlast

Crna Gora ima solidan zakonski okvir koji medijima garantuje nezavisnost, slobodu mišljenja i slobodu govora, ali njegova praktična primjena izaziva ozbiljnu zabrinutost.

To se navodi u Izvještaju o procjeni nacionalnog integriteta Crne Gore, koji je uradila Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) i ocjenjuje da je većina medija pod direktnom ili indirektnom kontrolom Vlade i vladajuće partije, dok se nezavisni mediji suočavaju sa brojnim poteškoćama.

“Vlada daje subvencije i dodjeljuju reklame uglavnom medijima koji podržavaju vladajuću stranku, time narušavajući tržište, dok su nezavisni mediji izloženi finansijskim problemima. Pored toga, brojni sudski postupci i dalje predstavljaju značajan teret za finansije nezavisnih medija”, navodi se u izvještaju o Procjeni nacionalnog integriteta Crne Gore, koji je uradila Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS).

U dijelu izvještaja, koji se odnosi na medijsku scenu u Crnoj Gori, piše da zvaničnici Vlade često javno favorizuju pojedine medije, dok se nezavisni novinari i dalje suočavaju sa pritiscima.

Nezavisnost, rad i uloga medija u našem društvu dobili su 36 (od ukupnih 100) poena u izvještaju MANS-a. Kapacitet za funkcionisanje medija u Crnoj Gori ocijenjeno je sa 50 bodova, način na koji vlasnici i uredništvo upravlja medijima dobilo je 33, dok je generalna uloga medija u društvu dobila 25 bodova.

U izvještaju piše da česti napadi i prijetnje novinarima služe da se “ućutkaju oni koji se usuđuju da istražuju osjetljiva pitanja, kritikuju Vladu ili druge moćne interesne grupe, što efikasno podstiče autocenzuru”. “Mediji koji istražuju slučajeve korupcije su često optuženi za ugrožavanje navodnih nacionalnih interesa i često im je onemogućen pristup informacijama koje bi otkrile istinu.

Visoki zvaničnici Vlade često označavaju istraživačke novinare kao 'izdajnike nacije' i oni su izloženi prijetnjama i uvredama izrazite vulgarnosti”, piše u izvještaju MANS-a.

Kada je riječ o resursima sa rad medija i nezavisnosti, MANS navodi da je zakon dosta dobro uredio ovu oblast, ali da je praksa drugačija.

“U Crnoj Gori je tržište veoma malo, dok država direktno i indirektno utiče na finansije medija. Vlada daje velike subvencije državnim medijima, dok javne institucije objavljuju mnogo više reklama u medijima u državnom vlasništvu i medijima koje imaju manju pokrivenost tržišta, ali su povezani sa Vladom, dok je državna pomoć neregulisana, nekontrolisana i netransparentna”, piše u izvještaju.

Tvrde i da nezavisnim medijima brojni sudski postupci i veliki porezi na plate predstavljaju značajan teret za finansije, dok banke ne žele da im daju kredite zbog kritičkog stava prema Vladi.

Saopštili su da su zbog toga neki domaći nezavisni mediji dovedeni do ivice bankrota, dok mediji iz drugih zemalja, koje imaju veće resurse i veće tržište dodatno pogoršavaju finansijsku situaciju lokalnih medija, kao i tajkuni koji finansiraju tabloide iz političkih razloga.

Mediji su, tvrde, slobodni da objavljuju šta god hoće, ukoliko su spremni da se suoče sa posljedicama, a skoro svi slučajevi nasilja nad novinarima su prošli nekažnjeno, uključujući i ubistvo urednika „Dana“ Duška Jovanovića 2004. godine.

Oni su u preporukama za poboljšanje oblasti medija, koje će proslijediti institucijama i Evropskoj komisiji (EK), naveli da je potrebno istražiti sve napada na novinare i imovinu medija, otkriti nalogodavce i utvrditi odgovornost za propuste u istragama, kao i da je neophodno da Skupština imenuje komisiju za istragu istih.

Takođe smatraju da treba definisati kriterijume za reklamiranje državnih institucija, kompanija i javnih preduzeća i povećati transparentnost potrošnje javnih fondova za finansiranje medija, obezbijediti veće poštovanje profesionalnih standarda i efikasniju kontrolu rada medija od strane AEM.

Dvostruki aršini za davanje licenci elektronskim medijima

Kada je riječ o nedostacima zakonske regulative, saopštili su da se licence za medije ne izdaju u jasnom i transparentnom procesu.

“Dok su nezavisni mediji morali nekoliko godina da se bore da dobiju licencu, elektronski medij koji je pod kontrolom navodnih aktera organizovanog kriminala je dobio licencu u postupku koji nije bio ni najmanje transparentan”, piše u izvještaju.

Zakonske odredbe, koje bi obezbijedile da mediji budu odgovorni za svoja djelovanja postoje, ali smatraju da postoji mnogo prostora za poboljšanje u toj oblasti, posebno kod štampanih medija.

Ocijenili su da Kodeks novinara Crne Gore nije sveobuhvatan, jer ne definiše koja je procedura u slučaju kršenja.

“Iako Zakon navodi da mediji treba da rade u skladu sa Ustavom, zakonom i etičkim pravilima novinarske profesije, ovaj Kodeks ne propisuje da li su njegove odredbe obavezujuće ili ne. Pored toga, ne propisuje sankcije u slučaju da neko krši Kodeks. Budući da zasebni etički kodeksi nijesu uobičajeni, nijedan medij ih nema, nijedan medij nije obavezan ni da posjeduju zasebne etičke odbore. Međutim, nekoliko medija ima ombudsmana, dok rad drugih medija, koji su bliži Vladi, reguliše Medijski savjet za samoregulaciju ili Samoregulatorni savjet za lokalnu štampu”, piše u izvještaju.

Mnogi dobri novinari postali portparoli, došli neiskusni

U maloj zemlji kakva je Crna Gora, novinari često nemaju potrebne kvalifikacije, a čak i oni koji su završili Fakultet za novinarstvo nemaju osnovne vještine. Mnogi dobri novinari su postali PR osobe različitih ministarstava ili su dobili druge pozicije u javnoj upravi.

Neki mediji zapošljavaju veliki broj mladih ljudi bez iskustva ili potrebnih kvalifikacija, zato što pokušavaju da nadoknade nedostatak kvaliteta kvantitetom.

“Stoga, može se zaključiti da novinarskoj profesiji nedostaje adekvatan kadar, pa slabije kontrolišu Vladu nego što bi to bio slučaj sa dobro opremljenim medijima”, piše u Izvještaju.

Ovaj članak je napravljen u okviru partnerstva sa Monitoringom Balkana i Kavkaza (Osservatorio Balcani e Caucaso) za potrebe Evropskog centra za slobodu štampe i medija (ECPMF), a koji sufinansira Evropska komisija.

Sadržaj ovog članka je isključivo odgovornost “Vijesti”, i ni na koji način se ne može interpretirati kao stav Evropske unije.

( Ivan čađenović )