Rizik da Balkan bude rob uglja

Uprkos pogubnom uticaju na prirodnu sredinu, zdravlje ljudi i pogoršanju problema klimatskih promjena, postoji rizik da zemlje Balkana budu robovi uglja za dugi niz godina.

To se navodi u reportaži “Balkan: život u sjenci uglja”, francuskog “Monda”, o problemima korišćenja uglja u regionu, u kojoj se navodi da je u BiH, Srbiji, Crnoj Gori, na Kosovu i u Makedoniji u funkciji 12 elektrana, a u planu je da do 2030. godine bude izgrađeno još 17.

U članku se prenose iskustva lokalnog stanovništva koji žive u okolini termoelektrana u Tuzli, Ugljeviku i Pljevljima, a koji svi dijele iste probleme: nepodnošljivo zagađen vazduh koji udišu, kao i kontaminiranu vodu i zemljište, na kojem žive i koje koriste za uzgajanje hrane.

S druge strane, kako se navodi, veliko siromaštvo i nezaposlenost onemogućavaju ih da napuste zagađeno područje.

U reportaži se navode rezultati analiza Centra za ekologiju i energiju iz Tuzle, koja je u saradnji sa nezavisnom češkom laboratorijom ustanovila izrazito visoke nivoe hroma, arsenika, nikla i olova u povrću, koje je uzgajano u neposrednoj blizini termoelektrane i odlagališta pepela.

Takođe, navode se zapanjući podaci o zagađenju vazduha: u vazduhu se nalaze fine čestice koncentracije do 200 mikrograma po metru kubnom, uprkos tome što Svjetska zdravstvena organizacija preporučuje prosječnu vrijednost do 10 mikrograma.

“Situacija nije ništa bolja u Crnoj Gori. Problemi su identični u Pljevljima, sa postojećom termoelektranom i novom jedinicom koja se planira. U odnosu na 23 odsto registrovanih bolesti od 1985. godine, taj broj se popeo na 50 odsto 2001. godine, navode iz nevladine organizacije Grin Houm iz Podgorice. Broj registrovanih kancera se takođe povećava. Stopa oboljenja je porasla od 10,5 u 2008. godine na 13,1 odsto 2012. godine“, piše u tekstu.

Navodi se da Pljevlja okružuju tri rudnika: jedan na 700 metara od centra, drugi udaljen kilometar, a treći šest kilometara i da se Pljevlja ujutru “često bude u magli oporog mirisa, tako gustoj da se kroz nju jedva probija svjetlost dana”.

Oni navode da su NVO bile organizatori protesta koji je okupio stotine građana na protestima protiv stare elektrane, koja, kako navode, “uvjerena u podršku lokalnih vlasti, nikada nije postavila filtere koji bi zadržavali dio atmosferskih zagađivača”.

“Zatvaranje centrale bi bilo najgore rješenje. Cijena koja mora da se plati za odustajanje od fosilnih energenata mnogo je viša od cijene uglja”, kazao je za “Mond” zamjenik gradonačelnika Pljevalja Ljubiša Ćurčić.

U tekstu se navode i zabrinjavajući podaci, između ostalog i da poslije sagorijevanja u Termoelektrani, svake godine ostane 1,6 miliona tona toksičnog otpada.

Oni navode da je, prema podacima koje je u gradskim bolnicama prikupio Grin Houm, zdravstvena situacija katastrofalna.

“Godine 1985. registrovano je 23 odsto respiratornih bolesti, a ta brojka je 2001. dostigla 50 odsto“, citirali su Nikolu Ninkovića iz te NVO.

Navode da je porastao i broj slučajeva raka, tako da je stopa tog oboljenja sa 10,5 iz 2008. porasla na 13,2 odsto 2012.

“Zimi, kada je proizvodnja centrale na vrhuncu, dnevno imamo čak osam sahrana“, kazao je za “Mond“ predsjednik Ekološkog društva “Breznica“Milorad Mitrović.

U reportaži sa navodi da je Ćurčić kazao da će nova elektrana poboljšati kvalitet životne sredine, ali da je u Studiji izvodljivosti urađenoj 2008. navedeno da projekat nije pouzdan pošto su zalihe uglja za eksploataciju, po svemu sudeći, dovoljne za 15 godina rada TE.

“U Pljevljima, 74 odsto kapitala sadašnje TE i 43 procenta kapitala Rudnika pripada vladinim kompanijama. U takvom političkom kontekstu, ugalj bi još godinama mogao da diktira uslove regionalnom energetskom modelu“, piše u tekstu.

Sedam zemalja EU odustalo od uglja za proizvodnju struje

Mond navodi u tekstu da je sedam zemalja EU definitivno odustalo od uglja za proizvodnju električne energije (Belgija, baltičke zemlje, Luksemburg, Kipar i Malta), da je Britanija za trećinu smanjila svoje kapacitete, dok Balkan i dalje zavisi od crne rude.

“Zagađenje atmosfere u Evropi usljed eksploatacije uglja nije svojstveno samo Balkanu. EU broji oko 280 centrala, koje ispuštaju oblake prašine odgovorne za skoro 23.000 slučajeva preuranjene smrti u 2013. godini, prema izveštaju Svjetskog fonda za životnu sredinu (WWF), Alijanse za zdravlje i životnu sredinu (HEAL), Mreže klimatske akcije u Evropi i britanske NVO Sandbag, objavljenom petog jula. Zdravstveni troškovi su te iste godine povećani na više od 62 milijarde eura”, piše francuski Mond.

( Dejan Peruničić )