Najviše prodavali municiju, mine, ručne bombe...

Crnogorske firme koje su sertifikovane za promet „robe dvostruke namjene“, odnosno naoružanja i vojne opreme, lani su prema podacima Ministarstva ekonomije, dobile 64 dozvole za izvoz ukupno 11,31 milion eura vrijednosti te robe, na ukupno 23 destinacije širom svijeta.

Prema podacima ministarstva koje vodi Vladimir Kavarić, trenutno u Crnoj Gori posluje 39 kompanija koje imaju validne dozvole za trgovinu naoružanjem i vojnom opremom, brokering aktivnosti, odnosno prosredovanje u trgovini tom robom između drugih država, kao i za trgovinu takozvanim nevojnim ubojnim sredstvima u što spada lovačko i sportsko naoružanje i municija, odnosno razni privredni eksplozivi i pirotehnička sredstva poput vatrometa. Lani je tim kompanijama izdata ukupno 191 dozvola za uvozno-izvozne aktivnosti povezane sa tom robom, od čega se samo manji dio odnosi na prodaju viška naoružanja i opreme iz stokova Vojske Crne Gore, a većina na posredovanje u trgovini naoružanjem i nevojnom ubojnom opremom koje porijeklo vodi sa drugih destinacija, ili je manjim dijelom proizvedena u Crnoj Gori u fabrici „Tara“ iz Mojkovca.

Izvoz naoružanja i vojne opreme iz Crne Gore, gledano kroz ukupnu vrijednost odobrenih dozvola, odnosno načelno sklopljenih aranžmana sa kupcima od 11,31 milion eura, lani je dostigao najveći obim u posljednjih sedam godina. Do 31. decembra 2015, zapravo je do krajnih kupaca došlo ukupno tek 3,7 miliona eura vrijednosti ove vrste robe. Najviše izvoznih dozvola, ukupno 8, izdato je za eksport naoružanja i vojne opreme u Poljsku, po sedam dozvola izdato je za izvoz u Srbiju, Bugarsku i Ukrajinu, pet za Saudijsku Arabiju, četiri za Maleziju, po tri za SAD i Bangladeš….

Vrijednosno gledano, najznačajnije izvozne destinacije su bile Bangladeš (3,03 mil.€), Saudijska Arabija (2,79mil.€), Poljska (1,26mil.€), Malezija (1,19mil.€), Srbija (0,71mil.€), Ukrajina (0,49mil.€), Slovačka (0,37mil.€), Bugarska (0,33mil.€). U izvještaju o trgovini ovom robom ne navodi se detaljna specifikacija prodatog ili uvezenog naoružanja i vojne opreme, već se samo naznačava grupna šifra kojoj dotični kontingent robe načelno pripada po Nacionalnoj kontrolnoj listi. Po tome, ispada da smo lani najviše, i to ukupno 5,25 miliona eura vrijednosti, izvezli municije za streljačko naoružanje i artiljeriju kalibra do 130 mm, odnosno ručnih bombi i protivtenkovskih i protivpješadijskih mina. Izdate su i dozvole za izvoz ukupno 2,73 miliona eura vrijednosti vojne opreme koja spada u domen vazduhoplovstva, a ovdje se najviše to odnosi na piropatrone koje proizvodi mojkovačka fabrika “Tara”, odnosno privremeni izvoz u BiH radi remonta, djelova helikoptera Vazduhoplovstva VCG i njihovih motora i opreme. Inače, fabrika “Tara” iz Mojkovca proizvodi širok dijapazon piropatrona koje se upotrebljavaju u različitim djelovima sistema za izbacivanje pilota, te aktiviranje protivpožarnih ili oružnih sistema na borbenim avionima tipa L-39 “albatros”, MiG-21, MiG-23, MiG-29 i “suhoj” Su-25.

Pojedinačno najvećem kupcu Bangladešu lani je prodavana roba iz grupacije NL4 u kojoj su “bombe, torpeda, rakete, projektili, ostale eksplozivne naprave i punjenja kao i pripadajuća oprema i pribor”. Izdate su tri dozvole za izvoz Bangladešu ukupno 1.522.610 komada robe iz te grupacije, ukupne vrijednosti 3,03 miliona eura, od čega je do kraja prošle godine realizovano 337.570 eura.

Zanimljivo je da je lani dato dozvola za izvoz streljačkog naoružanja kalibra do 20 mm i automatskog naoružanja kalibra do 12,7 mm u ukupnoj vrijednosti od oko 450 hiljada eura, a te puške, pištolji i mitraljezi prodavani su u Bugarskoj, Francuskoj, Izraelu, Maleziji, Njemačkoj, Pakistanu, SAD, Švajcarskoj, Ujedinjenim Arapskim Emiratima i Istočnom Timoru.

Nije moguće zaključiti koliko se od toga odnosi na prodaju u inostranstu novih pištolja TM-9 i automatskih pušaka TM-4 koje pravi mojkovačka “Tara”. Lani je Ministarstvo ekonomije izdalo i 54 dozvole za uvoz naoružanja i vojne opreme u Crnu Goru, ukupne vrijednosti 17,8 miliona eura, od čega je do kraja godine realizovano samo 1,7 miliona eura.

Od toga je najviše robe u ukupnoj vrijednosti od nešto preko 510 hiljada eura kupljeno u Srbiji, niz Makedonije je uvezeno 335 hiljada eura vrijednosti robe, a iz Češke 301 hiljadu eura. Iako je lani najviše, ukupno 11,85 miliona eura vrijednosti dozvola izdato za uvoz naoružanja i vojne opreme iz Izraela, do kraja 2015 realizovano je tek 110.800 eura vrijednosti uvoza, jer je od Izraelaca kupljeno ukupno 144 komada pojedinačnih modernih opto-elektronskih sistema za opremanje vojnika VCG za izvođenje borbeniha dejstava u noćnim i uslovima smanjene vidljivosti.

Dozvole za reeksport oružja?

U izvještaju se navodi da je lani dato ukupno čak 10,06 miliona eura vrijednosti dozvola za uvoz streljačkog naoružnja kalibra do 20 mm i automatskog naoružanja kalibra do 12,7 mm. koji spadaju u NL1 grupaciju. “Uvoz NL1 robe zapravo predstavlja uvoz robe radi dekonzervacije, odmašćivanja čiji postupak se sprovodi u Slobodnoj zoni Luci Bar, a u cilju dalje prodaje navedene robe”, stoji u izvještaju, dok se iz priloga koji ga prati može zaključiti da se ovaj načelno odobreni, ali gotovo u potpunosti nerealizovani posao reeksporta pištolja, pušaka i mitraljeza, odnosi najviše na naoružanje iz Kine za koje je data uvozna dozvola za čak 430 hiljada komada tog oružja i njegovih komponenti, odnosno Izrael za koji je data dozvola za uvoz 22 hiljade komada.

Iz geopolitičkih razloga odbili 14 spoljnotrgovinskih poslova

Ministarstvo ekonomije lani je na osnovu negativne saglasnosti resornih ministarstava odbilo 8 zahtjeva za izvoz naoružanja i vojne opreme i to u Ukrajinu, Irak, Libiju, Saudijsku Arabiju, Bugarsku, Alžir, Avganistan i Vijetnam.

Ukupna vrijednost odbijenih dozvola iznosila je 1,84 miliona eura, stoji u izvještaju. Inače, dozvole za uvoz-izvoz naoružanja i vojne opreme najčešće se odbijaju iz raznoraznih geopolitičkih razloga, u čemu presudnu ulogu imaju spoljnopolitičke ambicije i prioriteti Crne Gore da postane članica NATO i EU.

U izvještaju stoji i da je lani Ministarstvo ekonomije odbilo 3 zahtjeva za uvoz naoružanja i vojne opreme iz Srbije, Iraka i Izraela. Predviđena vrijednost tih poslova iznosila je 2,34 miliona eura.

“Takođe, na osnovu kriterijuma definisanih zakonom kao uslov za dobijanje dozvole odbijen je jedan zahtjev za pružanje brokering aktivnosti pošiljalac Indija-krajnji korisnik Albanija. Vrijednosti predviđenog posla iznosila je 0,55 miliona eura. Tokom 2015. godine odbijena su i dva zahtjeva za uvoz NUS iz Hrvatske, u ukupnoj vrijednosti od 1,46 miliona eura”, piše u izvještaju.

( Siniša Luković )