Izazov kruzing industrije

Uprkos očiglednom dnevnom uvidu da interesi moćnika uspijevaju nadvladati javni iteres, ipak se čini da nije tako. Slažem se sa Tanjom Mlađen, od koje sam preuzeo citat sa početka teksta, da „u umjetnosti čovjek nalazi svoju autentičnu potvrdu, ispoljavajući svoju prirodu.“

Zato je od velike važnosti kulturni događaj koji se desio igranjem pozorišne predstave „KoTo(R) o Kotoru“, koja je u režiji Petra Pejakovića bila izvedena u Kulturnom centru „Nikola Đurković“ u Kotoru 20. juna ove godine. Predstava je dio projekta „Act for city“, koji je uz inostrane partnere realizovao Kotorski centar za održivi prostorni razvoj „Expeditio“. Glumci su bili građani Kotora koji su skrenuli pažnju javnosti na težinu života u ovom gradu i pokazali što znači imati osjećaj građanskog ponosa.

Predstava je zasnovana na autentičnim iskazima građana u kontekstu njihovog gradskog življenja, koji su nastali kreativnim razvojem aktera kroz radionički rad na samoj predstavi. Ovaj kulturni događaj sa margine, van tokova zvanične kulturne politike, koju karakteriše kič i šund, mogao bi da bude okidač za preispitivanje opšteg stanja u kome je zapao Kotor kao urbana sredina.

U evidentnom nedostatku ključnih gradskih politika, kao što su one u oblastima saobraćaja, kruzing industrije i prostornog planiranja, kao i nastalog vakuuma koji su popunili interesi krupnog kapitala, vjerovatno je ključna riječ - održivost Kotora kao drevnog urbaniteta. Postojeći trendovi razvoja u ovim oblastima ukazuju na prelaženja praga izdržljivosti urbanog prostora i akvatorija, kao i samog urbanog načina življenja.

Bacimo pogled na razvoj kruzing industrije u Kotoru u posljednjih petnaestak godina, koja se upravo desila gradu i naslonila na postojeće materijalne i ljudske resurse. U tom cjelokupnom periodu Kotor nije uspio da izgradi koherentnu politiku u vezi sa razvojem ove industrije, već su to, umjesto grada, radile velike brodske kompanije, koje su prepoznale zaliv kao vrhunsku destinaciju.

Na donjem grafikonu dajemo prikaz porasta turista koji sa kruzera posjećuju Kotor u zadnjih desetak godina. Može se sagledati brzouzlazni trend rasta turista posebno u periodu od 2012. do 2015.godine. U periodu od marta do novembra ovaj grad treba da primi skoro pola miliona turista i zadovolji njihove potrebe, a da pri tome ništa nije urađeno na postojećoj infrastrukturi na obali, u akvatorijumu, na prilaznim saobraćajnicama.

Polazimo od stava da neposredni pozitivni učinci, od kojih je najvažniji prihod od potrošnje turista sa kruzera, kao i prihod lučkog operatera, ne dostižu negativne učinke koje takav razvoj ima na ostale privredne aktivnosti, urbani život i prirodnu okolinu. Stacionarni turizam koji bi trebalo da se razvija na punoj valorizaciji kulture i kvalitetne prirodne okoline u cjelini je blokiran i sada je Kotor gotovo uništen kao kvalitetna turistička destinacija.

Kao posljedicu ovakvog nemara i neodgovornosti imamo saobraćajni kolaps u užem gradskom jezgru, akvatorijum opterećen sidrištima i manevrima velikih brodova, turističku ponudu prilagođenu masovnom turizmu kroz ponudu nekvalitetnih restorana i desetina suvenirnica prepunih gadžeta i kiča. Ulice starog grada su zakrčene hiljadama turista sa kruzera, kvalitet života građana je duboko narušen.

Evidentni su rizici u vezi sa potencijalnim narušavanjem prirodne okoline i same bezbjednosti plovidbe i sidrišta velikih putničkih brodova - kruzera. Iako je Crna Gora prihvatila sve ključne konvencije i protokole IMO-a i s tim u vezi prava i obaveze koje iz toga proizilaze u pogledu sigurnosti, kao i međunarodnu konvenciju o sprečavanju zagađenja mora sa brodova MARPOL, očigledno je da nadležni državni organi rade veoma malo po pitanjima sigurnosti i zaštiti okoline.

Široj javnosti ostali su nepoznati uticaji kruzing industrije na podvodni eko-sistem zaliva, zagađenje flore i faune, destrukcija dna prilikom sidrenja, emisija teških metala, zagađenja iz vazduha, buke pod morem. Treba istaći da postoji dobro dokumentovana negativna praksa lokalnih vlasti u lukama - destinacijama sa poznatim kruzing kompanijama, čiji brodovi isto tako uplovljavaju u kotorsku luku. Tako je kompanija Rojal Karibbien samo u 1999. godini osuđena za 21 prestup lažiranja brodskih knjiga, ilegalnog odlaganja otpada u more i opstruisanja pravosuđa.

Na drugoj strani, u krovnom strateškom dokumentu, koji je uradila lokalna samouprava grada Kotora, Strateškom planu razvoja za period 2013-2017. godine, u viziji stoji: „Opštinu Kotor vidimo kao savremenu, razvijenu lokalnu zajednicu, multietničkog i multikonfesionalnog sklada i dinamičnog privrednog rasta koji se ostvaruje u skladu sa principima održivog razvoja. Kotor kao grad očuvane prirodne i kulturne baštine, kontinuiteta života, prepoznatljivu turističku destinaciju, ekološki zdravu sredinu sa riješenim infrastrukturnim problemima - kvalitetnim vodo i elektro snabdijevanjem, unaprijeđenim upravljanjem otpadom i otpadnim vodama, regulisanim saobraćajem, grad urbanistički sačuvan, sa zaleđem u kojemu su razvijene prateće industrijske grane i poljoprivreda. Grad kulture, socijalnog napretka, sa lokalnom samoupravom i javnim službama kao efikasnim, otvorenim i racionalnim servisima u službi građana. Grad koji je obrazovni, zdravstveni i centar regionalne saradnje na primorju“.

Meni ostaje nedokučivim dovesti u pozitivan korelacioni odnos tekući razvoj kruzing industrije sa gore navedenom vizijom razvoja grada, koja se zasniva na principima održivog razvoja i očuvanju prirodne i kulturne baštine.

Vjerovatno bi zato bilo potrebno što prije preispitati Strateški plan razvoja i u okviru tog procesa u prvom koraku osvijestiti što kruzing industrija predstavlja za Kotor i kako je uskladiti sa principima održivog razvoja.

Dalje, treba riješiti problem upravljanja kotorskom lukom i lučkim akvatorijem, zbog nekompetentnog upravljanja nadležnog državnog organa Lučke uprave, u okviru visoko centralizovane državne uprave u Crnoj Gori i pružiti priliku lokalnoj samoupravi da upravlja lukom u javnom interesu grada i njegovih građanki i građana.

Sadašnje stanje generiše antagonizam i tenziju između lučkog operatera i građana zbog nužnog suživota na ograničenom prostoru i sukobljenih interesa. Čini se da bi bilo u javnom interesu da neka nova gradska politika riješi taj antagonizam bez kompromisa, vodeći računa o osjećaju građanskog ponosa Kotorana.

Autor je član predsjedništva OO SDP Kotor

( Dragan Božović )