Odgovornost za razvoj društva

POVODOM 240 GODINA OD DONOŠENJA AMERIČKE DEKLARACIJE O NEZAVISNOSTI

Američki rat za nezavisnost (1775-1783) rezultanta je slobodarskih pregnuća trinaest američkih kolonija i američkog naroda da upravlja sopstvenom budućnošću, a nakon niza uspostavljenih zahtjeva britanskim upravljačima života - zahtjev za predstavništvom kolonista u britanskom parlamentu (1767), Bostonski masakr (1770), Bostonska čajanka (1773), dolazi do oružanog sukoba kod Leksingtona (1775), čijom armijom pobunjenika za slobodom i nezavisnošću zapovjeda Dž. Vašington, koji daje inicijativu za donošenje Deklaracije o nezavisnosti - 04. 07. 1776, slabo opremljena armija ustanika nakon početnih neuspjeha ostvaruje pobjedu nad britanskom vojskom kod Saratoge, a najveću pomoć pobunjenicima pružaju Francuzi, nakon čega dolazi do povlačenja britanskih oružanih snaga (1781) da bi se Poveljom o miru (Pariz, 1783) i de iure izvršilo priznanje nezavisnosti SAD.

Autor Deklaracije o američkoj nezavisnosti je Tomas Džeferson (Thomas Jefferson, 1743-1826), Vašingtonov državni sekretar, treći predsjednik SAD, američki izaslanik u Parizu, đe je završio studij političke filozofije, i osnivač Demokratske stranke, jedan od najvećih humanističkih umova čovječanstva, otac filozofske, humanističko-slobodarske, socijalno-etičke, međunarodno-pravne doktrine najveće i najsnažnije političke, državne, ekonomske, privredne, vojne, trgovačke, naučne, nuklearne sile čovječanstva.

Deklaracija je istovremeno put iz predistorije u velike istorijske tokove budućnosti, velika metafizička i filozofska projekcija koja odgovornost za razviće društva stavlja kao zahtjev prirodnog prava pred čovjekom kao ljudskim bićem, veličanstveni akt o pravu na samoopredjeljenje kojim narod postaje subjekt istorije i svoje vlastite istorije, a pravno-filozofski i etičko-politički zasnovana je na gnoseologiji engleske doktrine prirodnog prava, a prije svega na učenju Džona Loka (John Lock) i njegovog čuvenog djela Dvije rasprave o vladi. Ovaj uzvišeni dokument ljudske slobode iskazuje da „dužno poštovanje mišljenja čovječanstva“, nameće potrebu izlaganja uzroka i razloga raskida s centrom metropole u Londonu, te da „ona podastire činjenice nepristrasnom sudu ljudskog roda“ i poštovanom javnom mnjenju čovječanstva na uzvišene ciljeve nezavisnosti zasnovane na prirodnom pravu ljudi. Ona promoviše svijetle ciljeve i uzvišene tekovine civilizacije i podsjeća na temeljne kauzalne tokove ustrojstva ljudske zajednice, kao inspiraciju za stalni napredak čovjekov da putem slobode, znanja, rada i nauke uspostavi visoke domete kao najplemenitije izražene ciljeve za ostvarenje ljudske sreće: „Smatramo da su ove istine očevidne: da su svi ljudi stvoreni jednaki, da ih je Tvorac snabdio izvjesnim neotuđivim pravima: da su među ovijama život, sloboda i traženje sreće...“

Deklaracija je semantički sastavljena iz tri cjeline - filozofsko političke teorije o nezavisnosti, kauzalne osnove Zahtjeva da se upravlja budućnošću putem kritike i razobličavanja okrutnih i surovih akata vlasti iz britanske metropole, te sama projekcija nezavisnosti zasnovana na najuzvišenijim vrhovima filozofskih umova čovječanstva čija se fundamentalna projekcija izlaže na relaciji odnosa između naroda i vlade kao njegovog političkog predstavništva čiji je osnovni cilj unapređenje opšte sreće ljudi i danas, nakon 240 godina od objavljivanja ovog uzvišenog dokumenta o organizovanoj slobodi ljudi i njihovom pravu da izaberu puteve budućnosti, on je inspiracija ljudskom razumu i srcu, da ljudi upravljaju po Kantovom načelu sapera aude, a ne po direktivama, eksploataciji, poniženju i negaciji ljudskog bića, i spada u najveličanstvenije traktate o ljudskoj slobodi i njenim ciljevima u sveukupnoj istoriji čovječanstva.

Na kraju ovog svečanog podsjećanja na znamenje Deklaracije o američkoj nezavisnosti, da istaknemo jednu zanimljivost - epitaf na spomen ploči Tomasa Džefersona glasi: “Ovdje je sahranjen Tomas Džeferson, pisac Deklaracije o američkoj nezavisnosti, autor zakona koji je u Virdžiniji ustanovio slobodu vjeroispovjesti i otac njenog univerziteta”.

( dr Čedomir Bogićević )