Smjelo i zanosno kreiranje prostora

U Biblioteci “Radosav Ljumović” u Podgorici, maja ove godine, promovisana je veoma značajna knjiga, jedinstven i vrlo specifičan prostorni atlas, “Trodimenzionalna morfologija Crne Gore”, istaknutog crnogorskog arhitekte Vukote Tupe Vukotića (Cetinje, 1932 - Podgorica, 2002).

Vukotić je rano djetinjstvo proveo u ratom opustošenom Cetinju, u kome je završio osnovnu školu i nižu gimnaziju.

Školovanje je nastavio (1946) u Titogradu, a po maturiranju, odlazi (1951) na studije u Beograd. Nakon izuzetno sadržajnih i uzbudljivih studentskih dana, diplomirao je (1957) na beogradskom Arhitektonskom fakultetu. Vraća se u Titograd, počinje da radi u Opštinskom odjeljenju komunalnih poslova, u Opšte-građevinskom preduzeću “Titograd”, i kao profesor na arhitektonskom odsjeku Srednje tehničke škole.

Kao perspektivan stručnjak i veoma talentovana ličnost, izabran je 1962. za asistenta na Katedri za urbanizam Arhitektonskog fakulteta u Beogradu, kod profesora Bogdana Bogdanovića.

Nostalgija i splet okolnosti, uticali su da se (1964) vrati u Crnu Goru i da sa entuzijazmom, otpočne da radi u Republičkom zavodu za urbanizam i projektovanje u Titogradu. U RZUP-u je, nakon više od trideset godina kontinuiranog, urbanističkog, projektantskog i stvaralačkog rada, otišao 1997. u zasluženu mirovinu.

Na ovim prostorima jedinstven, specifičan, studiozan i analitičan, kreativno-stvaralački angažman poznatog arhitekte Vukote Tupe Vukotića, na trodimenzionalno-morfološkom, volumenozno-strukturalnom i ambijentalno-prostornom prikazu Crne Gore, otpočeo je 1983, trajao je gotovo punih dvadeset godina, a završio se njegovim tihim odlaskom 2002. Na određeni način, to je bio njegov testament, njegov posljednji autorski, vrijedan i veoma značajan doprinos voljenoj Crnoj Gori.

U svojeručno ostvarenom atlasnom setu, nalazi se 108 karata realizovanih na paus papiru, (dimenzija 4.00m x 2.50m u razmjeri 1:25.000). Snažne paradigmatske poticaje, Vukota Tupa Vukotić je dobio u vrijeme i nakon kreiranja vrlo zahtjevnih urbanističkih projekata za obnovu, rekonstrukciju i revitalizaciju starih gradskih cjelina: Ulcinj (1982), Cetinje (1984), Drač (Titograd) (1988), Stara varoš, Podgorica (1993), Rijeka Crnojevića i dr.

U cilju što kompleksnijeg rješavanja komplikovane problematike, a uz pomoć geodetskih podloga, brojnih fotografija i zapisa sa terena, on je sa zanosom kreativno razrađivao i trodimenzionalno uz naglašena zasjenčenja prikazivao, sabijene gradske strukture, nizove kuća, uske ulice, prolaze, trgove, kule i zidine.

U ondašnje vrijeme, kada nijesu postojali računari i programi, bili su to ali i zauvijek ostali, očaravajući prizori iz ptičijeg rakursa, ručno ostvareni crteži tušem i tamnim krejonom, zapravo arhitektonsko-likovni radovi dostojni renesansnih majstora. Upravo nošen takvim energetsko-kreativnim potencijalima, Vukota Tupa Vukotić je pristupio analizi, razradi i stvaranju trodimenzionalno-morfološkog prikaza reljefa i ostalih specifičnosti Crne Gore.

Na geodetskim podlogama (1:25.000), preko prevrnutih profila, ručno crtajući, izvlačio je linije sa mrežama koje se nalaze na istim kotama. Obarajući profile i ređajući ih kontinuirano, slikovito se pojavljaju prostorno-trodimenzionalni prikazi veoma razigranih i kontrapunktnih struktura, dramatičnog crnogorskog reljefa. Treba istaći, da velike zasluge za objavljivanje ovog izuzetnog atlasa, pripadaju arhitekti, dugogodišnjem saradniku Vukote Tupe Vukotića, dr Svetislavu D. Popoviću, sada dekanu Arhitektonskog fakulteta u Podgorici.

Sa velikim poštovanjem prema doajenu crnogorske urbanističko-arhitektonske prakse, Popović je uredio, priredio za štampu, starao se o obezbjeđenju materijalnih sredstva, i napisao uvodni tekst za ovu jedinstvenu publikaciju. Likovno-grafičkim oblikovanjem knjige, bavila se Marija P. Popović, a izdavači su beogradski “DonatGraf” i Akademija inženjerskih nauka Crne Gore.

Ovim povodom, želim da naglasim, da je autor ovog zapisa, preko dvadeset godina (1967-1988), radio u Republičkom zavodu za urbanizam i projektovanje u Podgorici, uspješno sarađivao i družio se sa Vukotom Tupom Vukotićem, velikim eruditom, izuzetnim kreativcem i snažnom ličnošću. Iz tog zlatnog perioda Zavoda, najveće i najznačajnije crnogorske urbanističko-projektantske kuće, želim da pomenem još nekoliko velikih i važnih projekata, u kojima smo učestvovali i sarađivali.

Projekat “Južni Jadran” pod okriljem UNDP-a, Projekat rekonstrukcije Zetskog doma, Cetinje, Projekat Vojnog stana (Sportski centar), Cetinje, Spomenik palim borcima Zete, Golubovci i dr. Aktuelni atlas “Trodimenzionalna morfologija Crne Gore”, predstavlja prvi stručni dokument za pripremu budućeg monografskog izdanja o životu i stvaralačkom djelu, crnogorskog korifeja urbanističko-arhitektonske misli i struke.

Veslanje i plivanje Savom dok plutaju sante leda

U opsežnom tekstu, Marta Vukotić Lazar, veže Vukotu Tupu Vukotića sa ranim radovima i članovima čuvene beogradske grupe “Medijala”, pominju se karakteristične teze, “Pregrupisavanje otpadaka”, “Grad-Đubrišta”, “Grad-Lavirint”, “Klasifikator”.

Ona piše o njihovim sadržajnim i burnim raspravama u poznatim kafanama, “Prešernovoj kleti”, “Srpskoj kafani”, “Ruskom caru”, “Klubu književnika”, a posebno ističe Tupino, Peđino i Dadovo stalno čeličenje tijela i duha, vježbanje utegama, zimsko veslanje i plivanje Savom dok plutaju sante leda.

U posebnom segmentu, Marta Vukotić Lazar piše o porodici Vukotić, pominje oca, Petra Perišu Vukotića (1899-1988), poznatog crnogorskog inžinjera i graditelja, majku Olgu Vukotić, rođenu Kujačić, profesoricu istorije, njenog brata slikara Mirka Kujačića, rano preminulu sestru Vjeru Kujačić, udatu Đurić, majku Dada Đurića. Poseban uticaj na Vukotu Tupu Vukotića, od ranog djetinjstva, ostavilo je djelo njegovog rano preminulog strica, slikara Mihaila Miša Vukotića (1904-1944).

U ostavštine Vukote Tupe Vukotića, čuva se manji broj crteža, koji su nastali (1952-1957) iz “Ranog perioda klasifikacije i klasifikatora” (Medijala). Krajem septembra prošle godine, u podgoričkom lokalu “Blues Bar”, priređena je izložba i prvi put su predstavljeni njegovi rani likovni radovi, pod nazivom “Trag”, a javnost je izložbu prihvatila svesrdno i sa poštovanjem.

Uzbudljivi i sadržajni beogradski dani sa Šejkom, Đurićem, Veličkovićem, Oljom Ivanjicki...

Sa posebnim uvažavanjem, uz istinske pohvale, potrebno je ukazati na nemjerljiv doprinos istoričarke umjetnosti, Marte Vukotić Lazar, koja je u nekoliko vrlo studioznih i veoma analitičkih poglavlja, profesionalno supstituisala opsežan autorski tekst o životu, stvaralaštvu i značaju arhitekte Vukote Tupe Vukotića. Koristeći se raznovrsnom literaturom, ona je istakla njegova brojna realizovana djela: Labud plaža na Morači (1960), Kapela na groblju Čepurci, Podgorica (1960), DUP Bloka 5, Podgorica (1976), PP Cetinja (1986), GUP Cetinja (1967. i 1987), PP NP Skadarskog jezera (1999), DUP Jaza, Budva (1969), te pomenute UP revitalizacije starih gradskih cjelina i dr.

Posebno opsežno i dokumentovano, Marta Vukotić Lazar, piše o školovanju, uzbudljivim i sadržajnim beogradskim danima, pominje brojne studente arhitekture, kasnije istaknute umjetnike, sa kojima se družio, među kojima su,Predrag Ristić, Leonid Šejka, Siniša Vuković, Milorad Mišo Vukotić, Mihailo Mika Čanak, Milutin Trpković.

Tu je stalno njegov nerazdvojni brat, Miodrag Dado Đurić, zatim Uroš Tošković, Olja Ivanjicki sa Likovne akademije. Zatim, pominje se čitava plejada profesora, arhitekata, poznatih stručnjaka, Stanko Kliska, Milorad Pantović, Uroš Martinović, Milan Zloković, Branislav Kojić, Branko i Petar Krstić, Nikola Dobrović, Branko Maksimović, Aleksadar Deroko,Đurđe Bošković i dr.

( Slobodan Slovinić )