Direktor WWF Adria: Nafta i elektrane donijele bi štetu

Crna Gora mora da odustane od planova za istraživanje nafte i gasa i dobro razmisli kakve bi štete donijela izgradnja hidroelektrana na Morači i Drugog bloka Termoelektrane, planiranih na osnovu studija urađenih bez adekvatne baze podataka, istraživanja i razmatranja alternativnih rješenja.

To je u intervjuu za “Vijesti” ocijenio Martin Šolar, direktor WWF Adria, regionalnog ogranka Svjetskog fonda za prirodu (WWF), jedne od najvećih i najuglednijih svjetskih organizacija za zaštitu prirode.

Sjedište WWF Adria je u Zagrebu i pokriva aktivnosti WWF-a u Hrvatskoj, Albaniji, BIH, Crnoj Gori, Kosovu, Makedoniji, Sloveniji i Srbiji. IakoWWF u regionu djeluje još od početka vijeka, ovo je prvi put da ima službeno registrovanu kancelariju.

Projekat brana na Morači se analizom WWF-a iz 2013. godine našao među 10 najkontroverznijih hidroenergetskih objekata globalno, pored onih na rijeci Mekong u Aziji ili Omo u Africi. Čime je taj projekat zaslužio takvu ocjenu?

Izgradnja hidroelektrana na Morači imala bi ozbiljne društveno-ekonomske posljedice na život lokalnog stanovništva. Na primjer, uništavanje staništa pastrmke dovelo bi do smanjenja broja i eventualnog nestanka te vrste. Potapanje pojedinih djelova Mrtvice i Male Rijeke, koja su EMERALD područja od najvećeg ekološkog značaja, onemogućilo bi razvoj turističkog potencijala tog područja. Realizacija projekta HE Morača imala bi i značajne negativne uticaje na jedinstvenu biološku raznolikost i prirodu sliva Morače i Skadarskog jezera.

Takođe, sami proces planiranja i realizacije projekta bio je u potpunosti netransparentan. Osim ignorisanja stava javnosti i brojnih nezavisnih stručnjaka, potencijalnim investitorima bilo je omogućeno da predlože vlastita tehnička rješenja, čiji ekološki i društveno-ekonomski parametri nisu bili analizirani kroz neophodnu stratešku studiju procjene utjecaja na životnu sredinu.

Regulacija voda Morače značajno bi uticala na Skadarsko jezero koje je izuzetno plitko, pa bi ga poremećaj vodnog režima mogao puno uništiti.

Osim energetskog, koji su još nasrtaji na slatkovodne sisteme?

Slatkovodni sistemi temelj su ekosistema i voda je, na jedan ili drugi način, dio svih ljudskih potreba i ekonomskih aktivnosti. Druga strana te medalje je što svaka naša aktivnost ima uticaj - direktno ili indirektno - na kvalitet slatkovodnih sistema. Među najproblematičnijim nasrtajima ističu se regulacija rijeka kao tradicionalna mjera zaštite od poplava, neodrživo iskopavanje rječnog sedimenta, isušivanje močvara koje su značajne za održavanje kvaliteta pitke vode i prilagođavanje na klimatske promjene) i izgradnja brana i posljedično stvaranje akumulacija kojima se potapaju djelovi ekosistema, onemogućuje migracija ribama i prekida kontinuitet riječnog toka.

U Izvještaju o plavoj planeti navodi se da će, ukoliko se nastavi sa dosadašnjim načinom upravljanja, ribolov u Jadranskom moru postati samo uspomena. Molim vas da to pojasnite.

U Jadranu ima i prelova i prilova. Dakle, lovi se više od onoga što je kapacitet mora i kada se lovi uzimaju se mnoge vrste (prilov) koje se inače ne love, pa se time čini velika šteta mnogim morskim vrstama. Podržavamo održivo ribarstvu i uzgajanje riba na održiv način.

Uprkos burnim reakcijama iz civilnog sektora i brojnih stručnjaka i građana, crnogorska Vlada ne odustaje od projekata istraživanja nafte i gasa u Jadranu i izgradnji drugog bloka Termoelektrane. Da li od toga treba odustati ili te projekte treba planirati na drugačiji način?

Jaka koalicija NVO SOS za Jadran već je uradila mnogo. Velike svjetske korporacije za sada su odustale od istraživanja i bušenja nafte u Jadranu. Crnogorska, pa i hrvatska politika još nije odustala od tih planova. Definitivno, more Crnoj Gori može donijeti puno drugih i većih dobrobiti nego bušenje nafte - turizam, održiv ribolov... Crna Gora je i obećala smanjiti proizvodnju energije dobijene fosilnim gorivima, dakle Termolektrana Plljevlja je nešto suprotno od zvaničnih obećanja države crne Gore.

Studije se rade neozbiljno

WWF i partnerske organizacije više puta su ukazivale na problem studija o procjeni uticaja na životnu sredinu. Kakav je kvalitet tih studija projekata elektrana u Crnoj Gori?

Kvalitet sadržaja studija, kao i administrativni postupak njihovog usvajanja su nezadovoljavajući. Studije se rade bez adekvatne baze podataka, odnosno bez odrađenih istraživanja na terenu, te razmatranja alternativnih rješenja, kumulativnih uticaja i mogućih prekograničnih učinaka. Predložene mjere za izbjegavanje, smanjenje i ublažavanje negativnih uticaja su uopštene i nejasno definisane za konkretan projekat, odnosno lokaciju. Postupak učešća javnosti uglavnom je deklarativan i odrađen da se ispuni zakonska norma, bez smislenog uzimanja u obzir pristiglih komentara zainteresirane javnosti.

( Dejan Peruničić )