Gledanje ptica unosnije od naftnog biznisa

Iako u Crnoj Gori postoji pet zvaničnih i više od 10 potencijalnih Područja od međunarodnog značaja za ptice (IBA - Important bird area), država nije dovoljno iskoristila potencijal koji posmatranje ptica ima kao jedan od vidova eko turizma.

“Turistička industrija je po prihodima 2001. godine pretekla industriju nafte, čak i industriju oružja. A od svih vidova turizma, eko turizam i posmatranje ptica, kao jedna od njegovih grana, bilježe najveći uspon - 115 odsto godišnje”, kazao je “Vijestima” ornitolog Darko Saveljić, iz Centra za zaštitu i proučavanje ptica (CZIP).

Crnogorska IBA područja su Šasko jezero, Ulcinjska solana, Skadarsko jezero, Biogradska gora i Durmitor. Ta područja su se na IBA listi našla još prije 2000. godine, tada zahvaljujući ornitolozima iz Srbije. U međuvremenu, CZIP je identifikovao još najmanje 13 potencijalnih IBA područja u zemlji.

Ipak, zvaničnu ponudu za turiste koji u Crnu Goru žele da dođu kako bi posmatrali ptice, ima jedino Nacionalni park Skadarsko jezero.

“Crna Gora ima toliko potencijalnih područja od međunarodnog značaja za boravak ptica jer se nalazi na Jadranskom migratornom koridoru. Tom rutom, milioni ptica iz Centralne, Sjeverne, Istočne Evrope i Sibira preko Crne Gore i Jadranskog mora migriraju ka Africi i obratno”, rekao je Saveljić.

Crnogorske močvare, među kojima Buljarica, Tivatska solila i Ulcinjska solana su, prema njegovim riječima, zadnje odskočne daske za naporan let ptica preko Jadranskog mora.

“Put je izuzetno naporan. Ptice moraju da prelete bez prekida 200 kilometara. Ako stanu, biće ili pojedene ili će se udaviti u moru. To važi čak i za ptice koje plivaju, poput patki. Zamislite koliko je jedan takav put naporan za lastu težine jedva 15 grama”, kaže Saveljić.

Preko Crne Gore lete milioni ptica. Crna Gora je jedna od ključnih tačaka na Jadranskom migratornom koridoru.

“Bukvalno smo ‘vruća tačka’ za ptice na istočnoj obali Jadrana. U Crnoj Gori je dosad registrovano 348, od 526 vrsta ptica, koliko ih je registrovano u Evropi. To znači da velika većina ptica u određenom periodu godine može da se vidi u Crnoj Gori”, kaže Saveljić.

Od ukupnog broja do sada registrovanih vrsta, 213 vrsta pripada sigurnim gnjezdaricama, a upravo one određuju bogatstvo faune ptica jedne države.

“Bogatstvo faune ptica neke države posmatra se kroz ukupan broj registrovanih vrsta, ili češće, brojnosti gnijezdećih ptica. U Crnoj Gori, indeks gustine gnjezdarica, znatno je iznad balkanskog prosjeka (0.435) i iznosi 0.562. Tome doprinosi raznovrsnost staništa: od morske obale, preko solana, slatkovodnih jezera, polu stepa, kanjona, gustih šuma, planinskih zaravni i visokih planinskih vrhova”, rekao je Saveljić.

U poređenju sa ostalim evropskim državama, broj od 213 vrsta koje gnijezde u Crnoj Gori je relativno visok, uzimajući u obzir da je Crna Gora jedna od najmanjih evropskih država.

“Primjera radi, Crna Gora se po površini nalazi na 39. mjestu, dok se po broju gnjezdarica nalazi na 23. mjestu, odmah ispod Mađarske, koja je skoro sedam puta veća od Crne Gore. Isto tako, u Crnoj Gori ima više gnjezdarica nego što ih imaju Velika Britanija, Češka, Portugal, Danska, Slovenija ili Švajcarska”, kazao je Saveljić.

Uprkos svim prirodnim bogatstvima i bogom danim uslovima za posmatranje ptica, Crna Gora je u toj oblasti zasad prilično nerazvijena.

CZIP godinama ulaže napore da Ulcinjsku solanu promoviše kao turističku destinaciju, ali zbog problema sa stečajnom upravom, ti napori nisu zasad donijeli velike rezultate.

CZIP je za Ulcinjsku solanu školovao i pet vodiča za posmatranje ptica.

“To nisu ljudi koji znaju sve ptice Ulcinjske solane, ali jako dobro poznaju tu lokaciju - njen istorijat, priču o Solani i pticama Solane”, kaže Saveljić.

Uprkos velikom interesovanju javnosti za posjete Solani, potencijal tih ljudi, nažalost, još nije iskorišćen.

“Solanu je samo u jednom danu krajem januara posjetilo preko 170 ljudi. Tokom jednodnevnog izleta koju su organizovali CZIP i Montenegro Phototrekking, na Solani je nedavno bilo oko 200 posjetilaca”,kaže Saveljić.

To što se za Ulcinjsku solanu, osim građana, interesuju strane ambasade, predstavnici diplomatskog kora… stavlja je u sam vrh crnogorske ponude kada je posmatranje ptica u pitanju.

“Ulcinjska solana, na kojoj je registrovano više od 250 vrsta ptica, nikoga ne ostavlja ravnodušnim. Solana u Ulcinju je jedino gnjezdilište flamingosa na istočnoj obali Jadrana - turisti iz Evrope idu čak do

Afrike da ih posmatraju. Dostupnija je od Skadarskog jezera, koje je dom 280 vrsta ptica. Čovjek da bi došao do rezervata Pančeva oka, biološkog srca jezera, mora da koristi brod. Tu je i ulaz ograničen, jer je u pitanju rezervat. Ulcinjska solana je puno dostupnija - nasipima možete ići pješke, autom, biciklom… i posmatranje ptica na toj lokaciji može da se veže sa nekim drugim vidom sporta ili razonode”, kaže Saveljić.

Solana u Ulcinju je jako bogata hranom, zahvaljujući tome što se proizvodnja soli zasniva na upumpavanju vode iz mora, a sa tom vodom dolazi i obilje hrane.

“Solana predstavlja pravi švedski sto za ptice. Ona privlači ptice cijelog regiona da se tamo hrane. Na Mediteranu nema sličnih solana. U Evropi uopšte nema puno solana, tako da je Ulcinjska jedinstveno stanište”, objašnjava Saveljić.

Koliko bi crnogorski turizam prihodovao zahvaljujući posmatranju ptica - nije poznato.

“CZIP se aktivno bavi samo promocijom Crne Gore kao eko turističke destinacije. Nismo radili analize o mogućoj zaradi, ali na email organizacije, posebno u ljetnjim mjesecima, svakodnevno pristižu upiti o tome gdje i kada se u Crnoj Gori mogu posmatrati ptice. Najveće interesovanje vlada za Ulcinjsku solanu i Skadarsko jezero”, kaže Saveljić.

Za posao bilo koje vrste važno je da može da se radi što duže tokom godine. A ptice se u Crnoj Gori mogu posmatrati svih 12 mjeseci -kad idu u Afriku, kad se vraćaju iz Afrike, kad su na zimovanju...

Prosječna tura košta 4.000 dolara po posmatraču

Turiste koji dolaze zbog posmatranja ptica, osim ptica, interesuju i lokalni običaju, hrana, piće... pa od ptica, kaže Kotrošan, koristi ima i lokalna zajednica.

Prosječna tura u manje razvijene zemlje košta 4.000 dolara po posmatraču.

Osnovna cijena jednodnevne ture za posmatranje ptica u Sloveniji iznosi 100 eura. Organizator ture je kompanija Alecturist.

U Hrvatskoj je posmatranje ptica značajno razvijeno tokom posljednjih 10 godina, a posmatranje ptica je sada i sastavni dio ponude turističkih agencija. U toj državi se, tokom proljeća i jeseni, organizuju ture u trajanju pet do 11 dana. Ture koštaju između 640 i 1.100 eura (croatiabirding.com).

Kao u Hrvatskoj, i u Srbiji je posmatranje ptica značajno razvijeno tokom posljednjih 10 godina, prije svega zahvaljujući NVO sektoru. Posmatranje organizuje Društvo za posmatranje ptica Srbije u saradnji sa turističkim agencijama (birdwatchserbia.rs). U Srbiji je posebno razvijen program za turiste iz Velike Britanije. Cijena osmodnevne ture, za 10 do 20 posmatrača, košta između 506 i 653 eura.

U Crnoj Gori, u ponudi je posmatranje ptica na području NP Skadarsko jezero (npskadarlake.org). U zavisnosti od veličine grupe (dvije do pet osoba) i dužine trajanja (četiri do šest sati), cijena pojedinačnog obilaska iznosi 150 do 280 eura.

Zainteresovani, osim Ulcinjsku solanu, mogu obići i Tivatska solila – posjete koje su zasad besplatne, organizuje CZIP.

U svijetu sve više ljudi želi da posmatra ptice u divljini

U cilju promocije Crne Gore kao destinacije za posmatranje ptica, CZIP je nedavno, u saradnji sa organizacijom Eko Boka, Opštinom Plužine i sarajevskim Ekonomskim fakultetom, u Čapljini organizovao radionicu “Biodiverzitet sa fokusom na ptice”.

Učesnici radionice bili su turistički vodiči iz Crne Gore i Bosne i Hercegovine.

Jedan od predavača, Nermina Sarajlić iz Ornitološkog društva “Naše ptice” iz Sarajeva, kazala je tokom radionice da u Evropskoj uniji postoji oko šest miliona posmatrača ptica.

“Od 1996. do 2006. godine broj posmatrača ptica u EU je povećan za 17 odsto. Samo u Americi, 51,3 miliona njenih građana se bavi posmatranjem, 18 miliona njih putuje radi posmatranja ptica. Ova grana eko turizma u SAD kreira 863.406 radnih mjesta”, kaže Sarajlić.

U Velikoj Britaniji, gdje je 1889. godine formirano Kraljevsko društvo za zaštitu ptica, prvo takve vrste, danas ima tri miliona onih koji se bave proučavanjem ptica.

“To je praktično nacionalni sport”, kažu ornitolozi.

U drugim zemljama Evrope, posmatranje ptica je manje razvijeno, ali je u ekspanziji.

Što je važnije, veći broj zaštićenih područja od značaja za ptice doveo je do manjeg broja lovaca – broj lovaca je smanjen na 12 do 15 odsto.

Dražen Kotrošan iz OD “Naše ptice” kaže da su potencijalni posmatrači ptica osobe od osam do 88 godina, oba pola, različitih socioekonomskih, vjerskih i kulturoloških statusa.

Galerija

( Damira Kalač )