Prerano umre 250 ljudi, zagađenje vazduha nas košta 300 miliona godišnje

Više od 250 prijevremenih smrti i 140 hospitalizacija godišnje, kao i brojni drugi uticaji na zdravlje u Pljevljima, Podgorici i Nikšiću povezani su sa zagađenjem vazduha, što državu godišnje košta oko 300 miliona dolara.

To su pokazali rezultati studije procjene uticaja zagađenja vazduha na zdravlje Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) u ta tri grada.

Dobijeni podaci pokazuju da se skoro šest odsto smrtnih slučajeva u Podgorici, 12 odsto u Nikšiću i 22 odsto u Pljevljima mogu dovesti u vezu sa zagađenjem vazduha.

“Godišnje srednje koncentracije PM10 u Pljevljima otprilike su dva puta veće od onih u Podgorici ili Baru. Koncentracije u Nikšiću su na sredini raspona i jedino tamo se primjećuje opadajući trend. U Pljevljima, Nikšiću i Podgorici, dnevne srednje koncentracije PM10 veće su od 50 mikrograma tokom 64 do 217 dana godišnje, što je mnogo češće nego što je dozvoljeno Direktivom EU o kvalitetu vazduha (35 dana)”, piše u studiji.

Navodi se da je više od polovine tih uticaja vezano za uvećane nivoe zagađenja tokom zime, uglavnom zbog sagorijevanja čvrstih goriva zbog grijanja.

“Uticaj zagađenja vazduha na zdravlje više je uobičajen u Pljevljima nego u ostalim gradovima, ali je apsolutni teret zagađenja na zdravlje u Podgorici i Nikšiću sličan onome u Pljevljima. Uticaji postojećeg izvora zagađenja na zdravlje u Pljevljima pet puta su veći od onih koji bi se eventualno vezivali za emisije iz planiranog drugog bloka Termoelektrane”, piše u studiji.

Direktor Instituta za javno zdravlje Boban Mugoša kazao je da je slične podatke dala i Evropska agencija za životnu sredinu, koja je u studiji iz 2014. godine navela da Crna Gora ima 482 prijevremene smrti na godišnjem nivou koji se mogu pripisati izlaganju suspendovanim česticama iz vazduha.

Konsultant SZO Mihal Križanovski kazao je broj prijevremenih smrti i obolijevanja građana zbog zagađenja vazduha prisutan u čitavoj državi, sa različitim intenzitetom i da se mora što prije rješavati na nacionalnom nivou. On je naveo da su zdravstveni troškovi zbog toga godišnje u ta tri grada 300 miliona dolara, a kada bi se analizirala čitava zemlja, bili bi mnogo veći.

Šefica Kancelarije SZO u Crnoj Gori Mina Brajović kaza je da 23 odsto ukupnog mortaliteta u Evropi, 12,6 miliona smrtnih slučajeva svake godine, povezano sa ekološkim rizicima poput zagađenja vazduha, vode, zemljišta, izloženosti hemikalijama, klimatskih zračenja i ultraviolentnog zračenja.

“Zagađen vazduh predstavlja najveći pojedinačni faktor koji ugrožava zdravlje. Više od 80 odsto populacije izloženo je koncentracija praškastih materija koje prevazilaze dozvoljen vrijednosti Samo u 2012. oko 600 hioljada osoba izgubilo je život od zagađenog vazduha. Prema procjenama SZO u 2010. ekonomski troškovi od pijevremenih smrti i obolijevanja uzrokovanih zagađenim vazduhom u Evropi iznosili su 1.600 milijardi dolara”, kazala je Brajović

Direktor NVO “Ozon” Aleksandar Perović ocijenio je da je studija veliki korak u informisanju javnosti i da je ona pokazala da je stanje alarmantno

“Država sada treba da odgovori i napravi akcioni plan rješenje problema, a ne kao što je bio slučaj sa Pljevljima, gdje smo imali kratkoročni plan, uvođenje peleta i briketa, koji je doživio debakl. Mi ćemo predstaviti analizu za četiri mjeseca grejne sezone i ona kaže pokazati da imamo od 80 do 100 dana prekoračenja, a zakonom je dozvoljeno 35 dana godišnje", kazao je Perović.

Koordinatorka NVO “Grin Houm” Sanja Orlandić zamjerila je autorima studije što su s ekoristili podacima iz 2011. i 2012. godine i da nedostaju kvalitetni podaci i statistika.

Novi blok povećava opasnost

Oko 80 odsto smrti koje se pripisuju zagađenju vazduha posljedica su kardiovaskularnih bolesti u Podgorici i Nikšiću, a u Pljevljima je ovaj udio iznosio oko 60 odsto, kaže se u studiji.

“Ukoliko bi se godišnje prosječno zagađenje vazduha česticama smanjilo na vrijednosti evidentirane tokom ljetnjeg perioda, to bi dovelo do eliminisanja značajnog uticaja koje zagađenje ima na prosječni životni vijek (58 odsto u Podgorici, 66 u Nikšiću i 67 odsto u Pljevljima). Međutim, i dalje bi bio prisutan značajan uticaj na zdravlje, naročito u Pljevljima, sa oko 10 izgubljenih mjeseci od prosječnog životnog vijeka zbog zagađenja koje značajno premašuje dozvoljene vrijednosti i tokom ljetnjeg perioda.

Ovo zagađenje vjerovatno nastaje zbog rada Termoelektrane i djelatnosti vezanih za rudnik, uključujući i emisije iz mašina koje se koriste u rudarstvu i kamiona koji prevoze rudu.

Ocjena uticaja planiranog novog bloka Termoelektrane na zdravlje pokazuje da bi emisije iz tog bloka mogle dovesti do dodatnih 16 smrti i 160 izgubljenih godina godišnje. To je manje od petine sadašnjeg uticaja zagađenja vazduha u Pljevljima. Iako je veoma važno da se izbjegne dodatno zagađenje, kao i njegovi uticaji na zdravlje, prioritet treba da bude eliminisanje postojećih emisija i izloženosti stanovništva takvim emisijama”.

( Dejan Peruničić )