Roman o Jovu
U noći između 27. i 28. marta 2016, u bolnici „Danilo I“ na Cetinju, preminuo je Jovo Andrić, čovjek sa više talenata, po mnogo čemu neobičan i neponovljiv. Svojim životom, ličnošću i pozvanjem inspirisao je i jednu spisateljicu da napiše roman
(Dragica Zdravić, Knjiga o Jovu - alhemičaru života, Kruševac: Udruženje pesnika Srbije, 2014)
Postoje brojne knjige, stare i nove, koje svojim pojavljivanjem u javnosti ne izazivaju osobitu pažnju ni čitalaca ni kritičara. Ali postoje i one koje, po zakonu začudnosti, odmah na sebe skreću pažnju i jednih i drugih.
Jedna od njih, usamljenih i netipičnih, jeste i knjiga-prvjenac Dragice Zdravić, spisateljice iz Kruševca. Ona je napisala vrlo neobično, obimom malo a po književnoj vrijednosti značajno, netipično djelo Knjiga o Jovu - alhemičaru života, koje se po književno-teorijskim mjerilima može ponajprije svrstati u roman ili nešto dužu povijest, odnosno pripovijetku.
Roman Dragice Zdravić Knjiga o Jovu - alhemičar života, sa koričnim podnaslovom: Otkrovenje jednog čoveka koje je spasilo živote mnogih ljudi, koji čitaoca može da zbuni i zavede s pravog puta, s jedne strane, ali ga i usmjerava da ovu poruku shvati kao upozorenje da se ne radi o običnom čovjeku, odnosno glavnom junaku, već o nekome ko je netipičan i ne podliježe osrednjosti, po mnogo čemu jedinstvenom. Taj podnaslov može i da zavara da se knjiga shvati kao neki priručnik za liječenje bolesti, kao ljekaruša a ne kao književno djelo.
Istina, na kraju knjige autorka izražava posebnu zahvalnost: „Jovanu Andriću, alhemičaru života i misionaru zdravlja, kojega je Bog poslao na dar svima nama da nas iscjeljuje i bila mi je čast da napišem knjigu o tako plemenitom čoveku“. Znači, Jovan Andrić, koji je do juče bio (ipak bio) stvarni živi čovjek, iz okoline Cetinja, nekadašnji student u Nišu, sa više talenata, matematičar i filozof, a poznati vidar, koji je živio usamljeničkim monaškim životom, inspirisao je autorku da napiše roman, u koji je ona izlila cijelu svoju dušu i sve svoje stvaralačko umijeće, ali i neku višu duhovnost i ljubav u oreolu estetske ljepote, iz koje emaniraju umjetnička magija i metafizički drhtaji, uz ontološku vedrinu.
Na prvi pogled bi se moglo pomisliti da se radi o romansiranoj biografiji Jovana Jova Andrića, po mnogo čemu jedinstvenog čovjeka, što bi za one čitaoce koji su ovoga čarobnjaka, filozofa, vidara i pustinjaka u srednjovjekovnom duhu ili budističkog sveštenika, poznavali lično ili po čuvenju bilo sasvim normalno i uvjerljivo. Ali, to je samo na prvi pogled. Međutim, Dragica Zdravić je vrlo uspješno napravila književnu transpoziciju i polazeći od stvarnog čovjeka, uzora i prototipa, sačinila vrlo lijep i vrijedan roman, osobeno umjetničko djelo nesumnjive ljepote. Roman Dragice Zdravić Knjiga o Jovu - alhemičaru života je vrlo zanimljivo i složeno djelo, koje zahtijeva i osoben pristup, ali i otvara brojna pitanja: književnoteorijska, estetička, antropološka, filozofska, psihološka i sl.
Roman je sa sadržajno-formalne strane je sazdan od deset poglavlja koja se svojom semantikom i imanentnom logikom slivaju u cjelinu, što ovu umjetničku tvorevinu čini vrlo kompaktnim i koherentnim djelom.
Sadržaj knjige čini kazivanje o životu i sudbini glavnoga junaka Jova, čiji lik se oblikuje kroz cijelu knjigu. Glavni junak Jov Andrić, kao onaj starozavjetni, prolazi kroz brojna iskušenja, scile i haridbe: od djetinjstva, kao izgubljenog raja, kada je kao dječak doživio težak udes zbog povreda od razjarenog bika, što ga je bacilo u pakao života, stradanja i patnje, ali i na put mudrosti i samospoznanja. Tragajući u prirodi za lijekom koji bi ga vratio u život, on dolazi do saznanja i umijuća koja su ga častila dostojanstvom “alhemičara života“, što otvara brojna pitanja: književna estetska i filozofska.
Vajajući i višestrano oblikujući lik glavnoga junaka Jova, autorka Dragica Zdravić ga prati od djetinjstva i početaka traganja za tajnama prirode, svijeta i života i istočnjačkog okretanja sebi, kroz samospoznaju, kontemplaciju i transcendentalnu meditaciju što ga usmjeravaju da ispituje, faustovski, granice ljudskih saznanja i moći: da može i nemoguće, da zabrani sebi da zaboravlja, da ovlada sobom kroz istočnjačku mudrost i hrišćansko praštanje i žrtvovanje. To je, između ostalog, uslovilo i njegov povratak u zavičaj u kome on postaje, u crnogorskom kršu, “pustinjak kamenog mora“. U njemu Dragičin glavni junak Jov prolazi kroz brojna iskušenja, od kojih mu bolest prijeti ništavilom. Tragajući za samoizlječenjem, Jov doživljava prosvjetljenje i od starozavjetnog propovjednika i istočnjačkog budističkog iskušenika on postaje hrišćanski podvižnik, misionar zdravlja, ne samo u medicinskom nego i u filozofskom i duhovnom smislu. Jov postaje čarobnjak koji prekoračuje granice ljudskih saznanja i moći, otkriva mnoge tajne. Tako on postaje iscjelitelj koji nudi lijek za iscjeljenje raznih bolesti, čak i onih najtežih, ali i učitelj, filozof, duhovnik pod nebeskim svodom i, na kraju, čuvar naših duša na teškom i trnovitom životnom putu. On pronalazi u prirodi lijek koji je determinisao njegov konačni životni put i misiju da pomaže ljudima, svim unesrećenim svijeta koji zatraže njegov lijek i savjet.
Roman Dragice Zdravić Knjiga o Jovu - alhemičaru života je vrlo složeno djelo. Po književnom postupku, satkano je na više ravni, ali su dominantne stvarna - realna i životna - s jedne strane, imaginarna, s druge, i filozofsko-metafizička, s treće, na kojoj su dati savjeti alhemičara. One teku paralelno, ponegdje se sijeku, svežu u čvor, pa opet raspliću i nastave dalje, u beskraj - do kosmosa i mikrokosmosa.
Po svojoj složenosti i ljepoti ovo zanimljivo književno ostvarenje zaslužuje širi i svestraniji pristup, podrobniji književno-teorijsku analizu, preciznije kritički osvrt i estetsku ocjenu.
I na kraju, ono što je trebalo kazati već na početku. Kao prijatelj živog, konkretnog čovjeka Jova Andrića čiju je transpoziciju Bog odredio na rođenju, častivši ga postojanjem i sa više talenata, ali ga postavljajući između vladarki Nužnosti i Slučaja, boginja Ananke i Ate, da ide nogama trnovitom stazom a mislima nebeskim mliječnim putem - mogu reći da on ima mnogo sličnog sa Jovom, književnim likom spisateljice i njegove prijateljice Dragice Zdravić, posebno u višem smislu. Književni lik postoji u estetskom svijetu, a stvarni Jovo Andrić u realnom, surovoj realnosti života, kao onaj biblijski, prolazeći kroz velike peripetije i iskušenja koje mu je život postavljao.
Onaj biblijski, starozavjetni Jov kaže, obraćajući se bogu Jehovi: “Gle, da me ubije, opet ću se uzdati u nj, ali ću braniti puteve svoje ped njim“. Jov se parniči sa Bogom, raspravlja riječima i govorom uz molbu da ukloni ruku od njega i svoj veliki božji strah. Ovo je prva pobuna čovjeka protiv Boga. Kakva je parba bila između Boga i Jova Andrića iz Markovog Dola, u “kamenom moru“, oko Cetinja, to znaju samo njih dvojica i više niko. Ali po onome što su ga često uznemiravali razni poklisari, koji su Satanini vojnici, znači da je bio na božjem ispitu. Moj prijatelj Jovo Andrić je, pošto je najčešće sam, sam sa sobom, ali i sa nevoljnicima kojima je pomagao širom svijeta nije samo alhemičar Dragice Zdravić nego i Sidarta, i Hipokrat, i Propovjednik i Euklid, Protagora i Pitagora, Bogumil monah Kamenog mora…
Ako bi mogle ravni da se pomiješaju ili sučele, stvarni Jovo Andrić je mogao, možda, književnom junaku Dragice Zdravić, Jovu, kazati u duhu onog, starozavjetnog: “U mojoj koži i ne bi izdržao ni jedan dan a kamoli jedan vijek“. A njen obožavani duhovni prijatelj Jovo Andrić i moj stvarni - sve izdržao kao što su to činili starohrišćanski mučenici i podvižnici i budistički sveštenici. Dragica je knjigu pisala, kako sama kaže “inspirisana velikim delima čoveka, genija, vrhunskog matematičara i pronalazača leka koji decenijama uspešno leči skoro sve bolesti čovečanstva, Jovanom Andrićem sa Cetinja“, a u romanu “pored teške životne pričepustinjaka Jovana, poklanja i svoje dugogodišnje tajne i praktične savete - kako izlečiti svoj život, napredovati duhovno i biti uvek srećan sada i ovde“! Stvarni Jovo Andrić je ne samo inspirisao Dragicu Zdravić, uvaženu spisateljicu iz Kruševca, nego i što je, zajedno sa mnom, do juče bio i jedan od počastvovanih čitalaca njenoga romana. Ona ga je uvela u roman kao glavnog junaka, u kome su se oboje prepoznali. Prepoznavanje nije zabranjeno, ali je, po meni, nezavisnost Dragičinog proznog lika od svoga uzora uspješno učinjena, pogotovo za one koji su poznavali stvarnoga Jova Andrića.
Težak je i zamašan višetomni roman u kome je živio stvarni Jovo Andrić, a koji se život zove.
Vječnaja pamjat!
Galerija
( Marijan Mašo Miljić )