Prva misao, prva ideja i emocija
Knjiga je posvećena likovnom radu arhitekte, umjetnika i pisca Ranka Radovića
Knjiga eseja o likovnom radu arhitekte, umjetnika i pisca Ranka Radovića “Naseljeni crtež” nedavno je publikovana u izdanju Matice crnogorske u okviru Biblioteke “Posebna izdanja”.
Ranko Radović (1935-2005) bio je arhitekta, urbanista, profesor arhitekture na Univerzitetu, pisac tekstova o arhitekturi i gradu, grafičar i slikar. Diplomirao je studije arhitekture u Beogradu, gdje je i magistrirao kod prof. Olivera Minića. Doktorirao je na pariskoj Sorboni kod prof. Bernarda Dorivala, sa temom “Kontinuitet ideja i oblika u savremenoj arhitekturi”. Na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu je stekao sva univerzitetska zvanja. Čitav svoj radni vijek proveo je kao univerzitetski profesor arhitekture i urbanizma u zemlji i inostranstvu. Radović je bio ministar u Vladi Crne Gore za urbani razvoj i zaštitu životne sredine u periodu 2002. do 2003. godine. Objavio je više od trista naučnih i stručnih radova u časopisima, zbornicima i listovima u zemlji i inostranstvu. Među objavljenim knjigama se izdvajaju: “Fizička struktura grada“, “Živi prostor“, “Antologija kuća“, “Helsinki - Urban Guide, City Planning Department“, “Vrt ili kavez“, “Savremena arhitektura“, “Nova antologija kuća“, “Forma grada, osnove, teorija i praksa“.
Kao grafičar, crtač i slikar imao je 26 samostalnih izložbi, među kojima su značajnije u Beogradu, Lisabonu, Helsinkiju, Palermu, Budimpešti, Hagu i Parizu. Godine 1987. je dobio nagradu Oktobarskog salona za grafiku.
U knjizi eseja o likovnom stvaralaštvu Radovića pisali su princ Nikola Petrović Njegoš, Irena Lagator Pejović, Vida Ognjenović, Vinko Penezić i Krešimir Rogina, Sanja Domazet, Dimitrije Popović, Irina Subotić, Borka Božović, Ljiljana Zeković, Mladen Lompar, Marko Špadijer.
“Jedno od osnovnih obilježja Radovićevih crteža je ekspresivnost koja se manifestuje u potezu, kontrastima svjetlo-tamnog i izraženog u pokretu figure - ljudskog tijela. Voluminozna tijela muškaraca i žena oblikovana su kao vajarska djela monumentalnih dimenzija. Muskulatura figura je definisana linearnim mrežama koje kao armatura prekrivaju formu. Mreža u psihologiji simbola ima značenje prenosnika duhovne snage, međutim, ona istovremeno sputava i ograničava ispoljavanje unutrašnjih stanja i spoljašnjih manifestacija čovjekovog psihofizičkog bitka”, zapisala je o crtežu Radovića, istoričarka umjetnosti Ljiljana Zeković.
O širini Radovićevog duha za senzibilitet i za moderno, nadahnuto je pisao slikar i pisac Dimitrije Popović.
“U svom likovnom opusu kao i u onom teorijskom, Ranko Radović se očituje kao autor koji svoju umjetnost i svoj društveni angažman stavlja u afirmaciju temeljnih humanističkih vrijednosti. Umjetnost je bila u funkciji njegovog ambicioznog projekta u traganju za 'integralnim gradom, integralnih ljudi, integralnog sveta'. Utopija dostojna izuzetne osobenosti Ranka Radovića”, zapisuje Popović.
Borka Božović, direktorica renomirane beogradsek galerije “Haos”, Radovića svrstava u one stvaraoce kojima je, još od ranog djetinjstva, crtež bio esencija, abeceda u ovladavanju plastično-likovnim govorom.
“Crtež je za Ranka Radovića bio fundament. Prva misao, ideja, emocija . Crtež - a njega je značio ići olovkom ili perom do ishodišta duše, baš kao i kod nekih drugih velikih crtača”, zapisala je Božović.
Knjigu zatvaraju tri eseja: “Soba kuma Saveljića”, “Otvorena vrata zaborava”, “Zora na vrhu planine Fuđi” koja definišu pogled na svijet Ranka Radovića preuzeta iz knjige “Živi prostor”, objavljene u ediciji nezavisnih izdanja Slobodana Mašića 1979. godine.
Lavirintsko putovanje u kojem je sve moguće
“Kako sam oduvijek, odavno mislio - crtež je arhitekturi i arhitekti ne samo laboratorija, nego i inspiracija, lavirinstko putovanje u kojem je sve moguće, sva potpuna izvjesnost i tek samo san, i to jednovremeno. Zagonetan i informativan, tačan i približan, skica ili pravi plan, misao ili tek nagoviješteno osjećanje - crtež nas (za)vodi, kao sirene Odiseja. Za katarke i jarbole graditeljskog broda vezujemo se osjećanjem skromnosti i odgovornosti za naše kuće, kao i vjerovanjem da će nas crtež, na kraju, vjerno čuvati, pa i od nas samih.
U vremenima mašina za crtanje, koje duboko poštujem, ostaje i ostaće naša crtačka ruka veliki zastupnik naših osjećanja, znanja i duha”, zapisao je Ranko Radović (“Crteži i arhitektura skoro kao ispovest”, napisano povodom samostalne izložbe crteža i grafika u centru za kulturu “Vuk Karadžić”, 1988. godine).
( Jelena Pavićević Tatar )