Smanjena plodnost žena sve češća u Crnoj Gori

To što mlada žena ima uredne menstrualne cikluse, ne znači i da je plodna, upozoravaju stručnjaci i dodaju da je problem smanjene plodnosti sve prisutniji u regionu, pa i Crnoj Gori.

“Jednom u 15 dana kod nas dođe žena mlađa od 35 godina sa stanjem jajnika kao da ima preko 40, 42 godine”, potvrđuje i Željko Lazović, ginekolog na Odjeljenju za humanu reprodukciju Bolnice “Danilo I” na Cetinju.

Božana Stepanov, specijalista ginekologije i akušerstva iz Specijalne ginekološke bolnice “Genesis” iz Novog Sada navodi da je problem prisutan uopšte u regionu i da je sve više žena sa smanjenom ovarijalnom rezervom između 25 i 35 godine, te da to otežava ostajanje u drugom stanju.

“Neke žene u 35. godini imaju idealnu ovarijalnu rezervu, a neke će možda već biti u prijevremenom klimaksu, što znači da su njihovi jajnici ‘potrošeni’ i da su već na rođenju imali manju ovarijalnu rezervu. Poslije 35. godine kod žena se broj i kvalitet jajnih ćelija stalno smanjuje, niža je stopa oplodnje, embrioni koji se razvijaju su lošijeg kvaliteta, i kada dođe do trudnoće, češći su spontani pobačaji”, kazala je ona “Vijestima”.

Stepanov dodaje i da su mlade djevojke često iznenađene kad im ginekolog saopšti da imaju “osiromašene” jajnike, jer u većini slučajeva - nema simptoma.

“Uredan menstrualni ciklus uglavnom govori o dobrom hormonalnom statusu kod žene, ali ne garantuje i dobru reproduktivnu sposobnost, naročito u starijim godinama. Žena može imati uredne menstrualne cikluse, a da oni nisu ovulatorni, odnosno da nije plodna ili je samo njena plodnost smanjena”, kaže Stepanov.

Prema njenim riječima, smanjenju ovarijalne rezerve doprinose i drugi razlozi - operacije jajnika u djetinjstvu i mladosti, zračenje jajnika pri RTG snimanju, prisustvo nekih oboljenja, tumori jajnika… a nešto je, dodaje Stepanov, i stvar genetike.

“Često pacijentkinje koje imaju vrlo nisku ovarijalnu rezervu, a nemaju druge uzroke oštećenja jajnika daju podatak o tome da je njihova majka naprimjer ušla u klimaks prije 40 godina života”, kaže ona.

Pa zašto onda žene ne rade provjeru svoje plodnosti?

Sagovornici “Vijesti” navode da je ključni problem u tome što se pacijentkinje oslanjaju na redovne preglede kod izabranih ginekologa i ono što im oni kažu.

“Kada žena dođe na redovni preventivni pregled, ginekolozi se uglavnom fokusiraju na provjeru njenog zdravstvenog stanja”, kaže dr Stepanov, dodajući da izabrani ginekolozi tada uglavnom rade Papa test na rano otkrivanje karcinoma grlića materice.

Ispitivanja koja bi žena trebalo da prođe u postupku određivanja njenih ovarijalnih rezervi, sastoje se od određivanja hormonskog statusa - provjerava se nivo vrijednosti E2 (estradiola) i AMH (Antimilerov hormon). Dodatno, objašnjavaju sagovornici “Vijesti”, ultrazvučnim pregledom se procjenjuje aktivnost jajnika - broj antralnih folikula (mali folikuli u jajnicima, prečnika od dva milimetra), a tokom ispitivanja se u obzir uzima i anamneza pacijentkinje - prisustvo određenih bolesti, naročito autoimunih procesa, prethodne operacije jajnika, zračenja…

Ginekolog cetinjske Bolnice za humanu reprodukciju dodaje da izabrani ginekolog ne radi nijedan od testova kojim je moguće utvrditi da li je žena plodna, odnosno koliko još dugo može da računa na svoje jajnike.

“Nijedan od njih tokom ultrazvučnog pregleda ne broji antralne folikule, ne radi Antimilerov hormon, ne prati makar dva ženina ciklusa iz mjeseca u mjesec… Samo pregledaju ženu i kažu sve je u redu, biće…”, kaže Lazović.

Na procjenu ovarijalne rezerve, dodaju sagovornici “Vijesti”, pacijentkinja se upućuje tek kada postane jasno da žena ima problem da ostane u drugom stanju.

Stepanov navodi da bi izabrani ginekolog trebalo da na ispitivanje uputi svaku pacijenktinju koja želi trudnoću, a ne može da spontano ostane trudna u toku jedne godine.

“On je dužan da je pošalje na ispitivanje”, kaže ona.

Pored onih koje već planiraju trudnoću, procjenu ovarijalnih rezervi bi, savjetuju sagovornici “Vijesti”, trebalo da urade i mlađe žene koje, iz različitih razloga, žele da odgode rađanje, ali i žene koje još nemaju ‘problem’, a prepoznale su se u priči - imaju bolesti, operacije, rani ulazak majke u klimaks...

“Provjera stanja jajnika i savjet ginekologa veoma su dragocjeni u periodu između 25 i 35 godina”, kaže Stepanov.

Sagovornici objašnjavaju i da se ženama, kod kojih se ustanovi loša ovarijalna rezerva, ali i onima koje iz različitih razloga odlažu trudnoću, preporučuju zamrzavanje jajnih ćelija.

U Crnoj Gori, čuvanje jajnih ćelija je moguće u Bolnici za humanu reprodukciju na Cetinju, a od nedavno i na klinici Ars Medica, u Podgorici.

Žena koja to želi, može da zamrzne jajne ćelije dobijene u prirodnom ili stimulisanom ciklusu, što se ne razlikuje od postupka dobijanja jajnih ćelija ni tokom vantjelesne oplodnje, pa ni cijena nije bitno drugačija.

U cijenu zamrzavanja jajnih ćelija ulazi terapija, koja kod stimulisanog ciklusa, koji se razlikuje od žene do žene, može da košta i nekoliko stotina eura. Punkcija folikula, odnosno sakupljanje jajnih ćelija, košta oko 300 eura, koliko žene u Crnoj Gori plaćaju i zamrzavanje na pet godina.

U Srbiji je prošle godine odobreno da parovi u postupku vantjelesne oplodnje o trošku Fonda zdravstva mogu da sačuvaju šest embriona, a od ove godine, kaže Stepanov, očekuje se da na teret redovnog zdravstvenog osiguranje bude i - zamrzavanje polnih ćelija.

Vlada Crne Gore je krajem 2018. usvojila Predlog zakona o medicinski potpomognutoj oplodnji, koji je sada u skupštinskoj proceduri. Njime je predviđeno i skladištenje, odnosno zamrzavanje polnih ćelija, na period do pet godina, uz mogućnost produženja na još toliko. Nijedan crnogorski zakon, međutim, ne predviđa i zamrzavanje polnih ćelija o trošku države.

Bolnica “Genesis” najavljuje akciju besplatnih konsultacija za te žene, sa ciljem da što više njih uradi procjenu ovarijalne rezerve. Slična inicijativa, zasad, ne postoji na crnogorskim klinikama.

KC još ne radi sve testove, pa žene šalju kod privatnika

Sve hormonske analize koje su preporučene tokom ispitivanja ovarijalnih rezervi mogu se uraditi u laboratoriji Kliničkog centra Crne Gore, uz uput izabranog ginekologa, osim AMH i Inhibin B, koji se rade kod privatnika i koštaju 30, odnosno 20 eura.

Iz KC su “Vijestima” kazali da će i te testove biti moguće uraditi u toj ustanovi, ali nisu precizirali kada.

“U labroatoriji KC se rade hormoni FSH, LH, estradiol, progesteron, testosteron, DHEAS, androstenedion i Hormon hipofize - prolaktin koji se često određuje zajedno sa polnim hormonima. AMH i Inhibin B se još ne rade u našoj ustanovi, ali je u planu uvođenje testova i za ove markere”, kazali su iz KC.

Nema recepta za bolji kvalitet jajnih ćelija

Na brojnim forumima, internet stranicama moguće je naći tekstove u kojima se ženama daju savjeti za bolji kvalitet jajnih ćelija, pa se tako, pored ostalog, preporučuju različiti dodaci u ishrani, čajevi, ljekovi...

“Na kvalitet jajnih ćelija ne možemo uticati, ali na očuvanje ovarijalne rezerve, odnosno plodnosti možemo djelimično da utičemo zdravim načinom života i pravovremenim liječenjem određenih bolesti”, tvrdi dr Stepanov.

Ona dodaje da u nekim slučajevima od pomoći mogu biti i kontraceptivne tablete koje ”drže” jajnike u stanju mirovanja, kao i primjena nekih kozmetičkih tretmana, kao što je carbofit oksigenacija, kojim se ubrzava periferna cirkulacija.

Šansa za onkološke pacijente

Razlozi za zamrzavanje i čuvanje jajnih ćelija mogu biti različiti, a među njima su, prema riječima sagovornika “Vijesti”, i pacijentkinje koje su u fertilnom dobu dobile malignu bolest.

“Da bi sačuvale reproduktivnu funkciju prije početka terapije, one bi trebalo da obave konsultacije sa ginekologom i onkologom”, savjetovali su iz klinike Ars Medica.

Ginekolog cetinjske bolnice, dr Lazović, međutim, dodaje i da neki konzilijumi, među kojima konzilijum za bolesti dojke, u timu nema subspecijalistu za sterilitet.

On objašnjava da postoje dijagnoze malignih bolesti kod kojih je stimulacija jajnika bezbjedna za pacijenktinju, te da se na taj način kod nje mogu obezbijediti jajne ćelije, a da to ne utiče na dalji tok bolesti.

( Damira Kalač )