Kad esnaf (ne) sudi

Da li društvo može da mijenja samo sebe ili ta sila uvijek mora da potekne od strane države i njenog aparata, uvijek je aktuelno pitanje. Često se u medijima pisalo o tome na koji način sankcionisati tzv. čašćavanje ili uzimanje mita od strane ljekara - odlučnom akcijom države ili “buđenjem” Ljekarske komore, koja bi pokrenula postupak protiv takvih ljekara.

Svidjelo mi se objašnjenje predsjednice Lekarske komore Srbije dr Vesne Jovanović da komore mogu imati one profesije čiji intelektualni stupanj je na tom nivou da mogu vršiti samokontrolu, odnosno one kojima ne treba tutor. To je čast za samu profesiju, bilo da je ljekarska, advokatska, inženjerska da može sama sebe, odnosno rad svojih članova da koriguje, snagom svog znanja i autoriteta.

Koliko to danas čine struke u Crnoj Gori pitanje je od koga zavisi razvoj društva, jer, primjera radi, nesavjestan rad ljekara nikad ne može tako dobro da ocijeni sudija, koji je po obrazovanju pravnik, kao što može kolega ljekar.

Samo onaj ko radi u struci može da poznaje dovoljno dobro situaciju i proces rada da bi o njoj odlučio.

Esnafi, bilo da su organizovani u udruženja ili u komore bi morali biti onaj prvi stepen odlučivanja o povredi profesionalnih standarda, kako bi se problemi rješavali unutar struke, pa tek onda na sudu, ili kako to često biva- u medijima.

Novinarka i urednica RTS-a Olivera Kovačević, predsjednica Suda časti Udruženja novinara Srbije, kaže da iako imaju prigovore, između ostalih, i na urednika jednog tabloida, koji izlazi i u Crnoj Gori, oni ne mogu da reaguju jer on nije njihov član, kao ni član drugog novinarskog udruženja. Samim tim, esnaf ne može da reaguje, a taj urednik izmiče mogućoj sankciji svoje struke.

Kad je struka nemoćna ili nevoljna da sankcioniše ponašanje svojih članova, onda taj član predstavlja problem ne samo za tu struku, već i za cijelo društvo na koje utiču njegovi postupci. Što više članovi određene struke budu spremni da sami sebe kontrolišu, to će manje o njihovom radu raspravljati i odlučivati resorno ministarstvo, javnost ili sud. Tamo gdje je esnafsko udruženje jako, osuda esnafa ima veću težinu negoli presuda suda.

Pokojni profesor Vojin Dimitrijevic je svojevremeno iznio zanimljivo zapažanje da ima nekih sfera života koje država ne može da reguliše bez učesnika dotične profesije. Tako, uvaženi profesor kao primjer daje slučaj „Levinski“ (Monika Levinski, mlada pripravnica u kabinetu tadašnjeg predsjednika SAD Bila Klintona za koje se otkrilo da su imali ljubavnu vezu tokom njegovog mandata) i navodi da se Klinton nije bojao kazne, nego se bojao da će ga izbaciti iz advokatske komore. Kako dalje navodi, to je za advokata u SAD gora kazna nego sve drugo, a to ne administrira država, već ravnopravni pripadnici profesije. Isto važi i za ljekarsku i svaku drugu profesiju, a trebalo bi i za novinarsku.

Ove riječi profesora Dimitrijevića tumačim tako da je Kongres mogao i da smijeni Klintona, što ne bi bila najgora stvar na svijetu za njega, jer je u pitanju mandat koji je svakako ograničen, ali da ga esnaf izbaci iz svojih redova - to bi bilo ravno građanskoj smrti.

Nesumnjivo je da udruženja u Crnoj Gori posjeduju znanje na osnovu kojeg bi mogli da ocijene da li se njihov član ogriješio o određena pravila, ali je isto tako jasno da još nije u potpunosti u svim udruženjima zrela spremnost da se suprotstave, javno istupe ili se upuste u postupak u kojem bi sankcionisali one iz svojih redova.

Nepravilnosti u radu članova određene struke treba da rješava sama struka, jer je na tako nešto i najpozvanija. Onda o postupku novinara, ljekara, inženjera, advokata ili nekog trećeg neće odlučivati građanski ili krivični sud, ili kako to u poslednje vrijeme biva- prijeki sud određenih medija. Samo jake strukovne organizacije koje utiču i lobiraju za kvalitetna zakonska rješenja u struci, povezuju se i pozicioniraju sa udruženjima na evropskom i međunarodnom nivou i utiču na kvalitet rada svojih članova garant su stabilnosti društva.

Ne mogu a da ne pomenem legendu američkog televizijskog novinarstva Barbaru Volters koja u svojim memoarima govori o tome kako je osamdesetih godina prošlog vijeka njujorška advokatska komora pokrenula postupak isključenja iz komore protiv njenog prijatelja Roja Kohna. Postupak je pokrenut zbog neetičkog i neprofesionalnog ponašanja. Kohn je bio poznati kontroverzni imućni advokat po čijem životu su kasnije snimljene mnoge serije, a jedna od poznatijih je “Anđeli u Americi”, u kojoj ga je glumio Al Paćino. Barbara Volters je svjedočila u njegovu korist i znajući da njen prijatelj umire, lično je, kao tada jedna od najpoznatijih i najuglednijih novinarki, tražila od Komore “da ga poštedi, kako bi mogao da umre bar sa malo dostojanstva” (umirao je od side i ostalo mu je najviše par mjeseci života). Ipak, Komora ga je izbacila, a Roj je umro istog mjeseca, tačnije 2. avgusta 1986.

( Danilo Ajković )