Studija o jednom od najvažnijih ratova XX vijeka

(Korejski rat: istorija - Korean War: A History; Bruce Cumings; Modern Library, New York, 2011; 288 str.)

Mada neopsežna, ova knjiga je u potpunosti usamljena u nastojanjima da korektno objasni Korejski rat.

Kamings, istoričar sa Čikaškog Univerziteta i ekspert za pitanja o istoriji Koreje, tokom 1980-ih napisao je dva obimna toma o uzrocima rata. Oni su u startu proglašeni revizionističkim, jer američka istorija ima želju da Korejski sukob (1950-53) sagleda umnogome drugačije. Kamings nabraja najprodavanije među vrlo malim brojem knjiga o tom ratu, koje se inače čitaju kao da su im pojedini dijelovi doslovno preuzeti iz Hajnlajnovog militarističkog SF-a Svemirske trupe, u kome se zemaljski vojnici bore protiv jezivih buba na dalekom Klendatuu i Planeti P.

O knjizi The Longest Winter znamenitog novinara i kritičara Vijetnama, Dejvida Halbestrama, piše: "...u njoj se pojavljuju tačno dva korejska imena, i to s Juga, predsjednik Singman Ri i Paek Son-jop, bivši general kog su podmetali pred svakog iole značajnijeg stranog novinara otkako se rat okončao, a koji se borio na strani carskog Japana i decenijama bio bliski saradnik japanskih ratnih zločinaca poput Sasakave Rijočija i drugih neskrušeničkih nacista... nećete naći ništa o ratnim masakrima, niti o američkim bombarderskim kampanjama zapaljivim bombama... izvještaj o ratu koji ne pokazuje skoro nikakvo predznanje o Koreji niti o njenoj istoriji... s fokusom na američko iskustvo gdje su Korejanci i Kinezi u stvari bili daleko brojniji... i gdje ne postoji ni pokušaj raščivijavanja nagomilanih pitanja o stereotipovima iz 1950-ih, o dobrim i lošim momcima."

Koreja je drevna nacija i jedno od tek nekoliko mjesta na svijetu gdje su teritorijalne granice, etničnost i jezik bili konstanta više od hiljadu godina. Kako se nalazila pokraj Kine, duboko je pod uticajem Srednjeg Carstva, ali je u biti oduvijek bila nezavisna civilizacija.

Za američke istoričare, najveća tragedija Korejskog rata jeste što se više ne piše o njemu, kao o Vijetnamu. Međutim njihova neokonzervativna logika tu polazi od jednostavnog razloga da to nazove velikim propustom samo zato da se u katalogu svih američkih ratova koje su vodili u 20. vijeku ne bi pogubilo sjećanje na 37.000 poginulih američkih vojnika (uporedite to sa 59.000 izginulih za 20 godina u Vijetnamu). Tokom Korejskog rata, Truman je doživio najveći pad u popularnosti nekog američkog predsjednika (samo 23%), sve dok ga nije prestigao Dž. Buš, 2008. godine.

Kamingsov Korejski rat očito je umnogome sažeta verzija njegove prve dvije knjige i samim tim nije konvencionalna istorija rata, u smislu da u njoj nećete čitati o pojedinim bitkama. Uglavnom je sadržajnog esejističkog i geopolitičkog karaktera, kakva i treba da bude ovakva publikacija, ažurirana potraga za istinom s probijanjem kroz laži poturene u svjetskoj štampi tokom posljednjih 60 godina, gdje su pojedini saveznički masakri redovno pripisivani komunistima. Autor nam ne dozvoljava da s uma smetnemo ni cenzuru koju je ubrzo nakon početka rata među američke medije uveo razulareni general Mek Artur.

Kamings takođe nije nastrojen politici nove sjevernokorejske vlade - u knjizi očekivano nabraja i zvjerstva počinjena od strane Sjevera - mada će ostati daleko veći kritičar američke spoljne politike. "Domaća politika u Americi je kao ragbi, pogrbljeno se probija do gol-linije, dok odolijeva biračima, lobistima i povuci-potegni cimanju hiljadama cjenkanja, u potpunom nedostatku autonomije. Vanjska politika je poput baleta, imate samo jedan pas od kvoterbeka, ili boksera sa nokaut-udarcem." I to je sve.

Zbog toga je Korejski sukob zadržao pedigre rata protiv Sovjetskog saveza - pojedini ga još nazivaju "Staljinovim ratom" - u nedostatku bilo kakvog ingenioznijeg pojašnjenja. Komunisti su invadirali, a snage pravičnosti su, poput Hajnlajnovih zemaljskih vojnika, samo stale u odbranu demokratije. Američko usredsređivanje na to "ko je prvi počeo", ističe Kamings, jeste politička i najvećma ideološka pozicija, časno mjesto što za sobom povlači i čini razumljivim politički uobličene presude koje počinju opšteprihvaćenom pričom iz Vašingtona, 25. juna 1950.

S te strane u prilici smo da uvidimo da se može gledati i da su Južnokorejci prvi napali Sjever, s obzirom da obje strane nisu prezale od toga da načine prvi korak, samo što Kamings tu ne pravi revizionistički obrt. Kristalno je jasno da je u pitanju prije svega bio građanski rat podstaknut prisilnim japanskim preseljavanjem stanovništva, a u kojem američke snage nisu imale šta da traže. Brojka od 100,000 mrtvih prije početka rata dovoljno govori u prilog ovoj tvrdnji, a naročito podatak da se Sjeverna Koreja nije raspala u istom trenutku kad i Sovjetski Savez, 1991, kao što se inače odavno predviđalo da će se zbiti s tim Moskvinim satelitom.

Kamings daje razlog svemu tako što pojašnjava haotičnu istoriju ove zemlje u 20. vijeku. Koreja je 35 godina bila pod nesvakidašnje brutalnim jarmom japanskog osvajača. Američki pukovnik Din Rask i gen. Džordž Bounstil su je dan pošto je bačena atomska bomba na Nagasaki (avgusta 1945), hladno podijelili po 38. paraleli, iz razloga da bi time industrijski centar Seul pridružili američkoj zoni na jugu, nasuprot sovjetskoj zoni na sjeveru.

Sovjeti su podjelu mirno prihvatili, s tim što su obje strane namjeravale da vremenom odobre buduću unifikaciju dvije polovine. Sovjeti su na vlastitoj postavili svojeg čovjeka, Kim Il Sunga, koji se godinama sa Kinezima borio protiv Japanaca u Mandžuriji i na svojem tlu, u Koreji - dok su Ameri postavili Singmana Rea, na čelu administracije gdje je određenim japanskim kolaboratorima i ratnim zločincima bilo dozvoljeno da ostanu na vlasti. Danas većina Amerikanaca očigledno nije svjesna da su SAD okupirale Koreju odmah pošto se okončao Drugi svjetski rat. Postavile su kompletnu vojnu vladu koja je trajala tri godine, time u potpunosti oblikujući njenu postratovsku istoriju.

Krajnji zaključak koji izvodi Kamings jeste da je upravo taj rat, a ne Drugi svjetski rat, omogućio američkoj vladi da od Kongresa izdejstvuje odobravanje vojnog plana i učetvorostručavanje budžeta za odbranu - NSC 68. To se istodobno pretvorilo u podizanje velelepne strukturne mreže vojnih baza na stranom tlu i u eksponencionalno uvećavanje vojno-industrijskog kompleksa koji će im biti podređen, a što od tada i definiše potentnost američke globalne sile.

Sada Amerika ima više od 730 vojnih baza na planeti u više od 130 zemalja; u finom broju njih vladaju diktatorski režimi koji svojem građanstvu nisu dozvolili da se izjasni povodom odluke da li da ih prime ili ne.

Kamings piše da je Koreja mjesto gdje je Hladni rat prvo došao i gdje se nikada nije okončao; njega i danas možemo pratiti na TV-u. U bipolarnosti Hladnog rata, "mi smo u pravu, naši motivi su čisti, mi činimo dobro, a nikada zlo. Oni su ozloglašena rulja, kriminalci su kada nisu samo komunisti, groteskni su, manijakalni i sposobni na sve. Mi smo humani, ponositi i otvoreni. Oni su neljudi, tajanstveni, skrajnuto Drugo ni sa kakvim pravima vrijednim našeg štovanja..."

Na stranu što je u Koreji zbog velikih gubitaka američke vojske umalo upotrijebljena atomska bomba (ili mnogo više njih). Ili što su sa zemljom sravljeni svi veći gradovi u obje zemlje. Kamings se u svakom slučaju nada, doduše s nevjericom, da će Korejski rat - sa više od 3 miliona mrtvih (polovina od toga su civili) - ipak biti shvaćen kao jedan od najdestruktivnijih i najvažnijih ratova 20. vijeka.

( Ratko Radunović )