Plan dobar, sporna spalionica otpada

Predloženi Državni plan upravljanja otpadom (DPUO) generalno je dobar dokument, ali tačka razdora koju će teško međusobno prevazići državni planeri i ekolozi je planirana gradnja postrojenja za termičku obradu otpada, koje bi se najvjerovatnije nalazilo u Nikšiću.

Da je tako, svjedoči i nedavni sukob predstavnika NVO sektora u Nacionalnom savjetu za održivi razvoj i klimatske promjene sa ostalim članovima Savjeta, na posljednjoj sjednici na kojoj se raspravljalo o Planu i tekstu nove nacionalne strategije održivog razvoja.

Jelena Marojević Galić, predstavnica “Grin houma” u Savjetu, navela je u izdvojenom mišljenju da je otvoreno preferiranje te opcije potpuno neprihvatljivo i da se u DPUO treba jasno opredijeliti da tehnološkim rješenjima kakve su spalionice, koja su najčešće korišćena postrojenja za termičku obradu otpada, nema mjesta u Crnoj Gori i na taj način smanjiti mjesta za zastarjele tehnologije kakve se pojavljuju u zemljama regiona.

“Smatramo da se u DPUO mora znatno veća pažnja posvetiti primarnoj selekciji i reciklaži, odnosno ponovnoj upotrebi otpada. Izgradnja postrojenja za termičku obradu otpada je suprotna ciljevima EU u pogledu reciklaže kao i aktuelnim trendovima u ovoj oblasti. Međutim, iz svega do sada urađenog jasna je namjera da se kroz dodatne komentare i pritiske na obrađivače DPUO i Strateške procjene uticaja na životnu sredinu (SPU), ta opcija prikaže konkuretnijom u odnosu na ostale, iako je SPU pokazao da je to najrizičnija i ekonomski najneprihvatljivija opcija”, saopštila je Marojević Galić.

Pored dvije opcije, koje predviđaju formiranje tri, odnosno pet regionalnih centara za upravljanje otpadom, u DPUO je predložena i treća opcija centralnog regiona za upravljanje otpadom koji će obuhvatiti čitavu državu, a uključivaće postrojenje za termičku obradu otpada. U predloženom tekstu DPUO navodi se da je investiciona vrijednost opcije 3 veća od izgradnje sanitarnih deponija, ali da su benefiti daleko veći, stabilniji i trajniji, ukoliko se sistem uspostavi na adekvatan način i upravljanje sistemom obavlja odgovorno.

Kako je ranije saopšteno iz NVO sektora, ta opcija je diskutabilna jer su uzorci i ekonomske analize bazirane na tehnologijama spalionica, koje su u EU prevaziđene

Kao centar jedinstvenog sistema upravljanja razmatrana je opština Nikšić, kao jedina jedinica lokalne samouprave koja trenutno u svojoj prostorno-planskoj dokumentaciji predviđa takvu mogućnost i definiše upravljanje otpadom kroz izgradnju novijih tehnologija, a odriču se mogućnosti izgradnje sanitarne deponije.

DPUO predviđa da se Studijom izvodljivosti razmotri i mogućnost da centar jedinstvenog sistema eventualno bude pozicioniran na teritoriji Podgorice, budući da je ona relativno manje udaljena od većine jedinica lokalnih samouprava i da postoji veliki dio infrastrukture koja bi mogla biti racionalnije korišćena i u fazi prije izgradnje postrojenja i nakon toga, ili na teritoriji neke druge jedinice lokalne samouprave, ukoliko se postigne konkretan državni i međuopštinski dogovor i pokaže zainteresovanost opštine.

Kako je ranije saopšteno iz NVO sektora, ta opcija je diskutabilna jer su uzorci i ekonomske analize bazirane na tehnologijama spalionica, koje su u EU prevaziđene.

Oni su upozorili da može da se desi da neko napravi dogovor i uveze zastarjelu tehnologiju, da bi neko oprao pare ili da neka spalionica završi u Cmoj Gori za gotovo nikakve pare, samo da bi se neko oslobodio zastarjele tehnologije. Pored toga, oni tvrde da spaljivanje otpada proizvodi mnogo toksičnih materija koje su štetne po ljudsko zdravlje, a da bi čak 25 odsto preostalog pepela i šljake trebalo deponovati.

Državna sekretarka Daliborka Pejović, međutim, smatra da je izgradnja postrojenja za termičku obradu otpada mnogo efikasnije i racionalnije rješenje i da se takvi sitemi brže grade i duže traju.

"Da li hoćemo moderne tehnologije koje se primjenjuju u EU, ili ćemo da prolazimo sve faze sazrijevanja EU, koje su počele od deponija, a završile sa nekom modernom tehnologojom. Mi smo tražili skoro 30 miliona eura od Evropske investicione banke da saniramo postojeća neuređena smetlišta, a možda za tih 30 miliona možemo da imamo super modernu tehničku i termičku obradu otpada koja će riješiti problem industrijskog i komunalnog otpada i kanalizacionog mulja. Postavlja se pitanje šta je opravdanije", navela je ona.

Pejović je kazala da se ne može odraditi nijedan projekat bez zelenog sertifikata Evropske komisije.

"Oni nas neće pustiti da napravimo sistem koji se kosi sa evropskim standardima. Ne vidim čemu strah, jer ćemo se svakako morati usaglašavati sa njima, a na Državni plan upravljanja otpadom nismo dobili do sada nijednu primjedbu od EK", kazala je Pejović.

Pejović: Ovako bi bila daleko niža cijena komunalnih usluga

Pejović je kazala da će na ovaj način biti daleko manja cijena komunalnih usluge, nego da se plaća transport, deponovanje, obrada i recikliranje, čime se ne bi riješio problem otpada koji bi se i dalje taložio.

"Takođe, usluge izvoza su veoma skupe. Tretman kanalizacionog mulja, na primjer, u Crnoj Gori bi koštao 10 do 12 eura po toni sa svojim sistemom, a izvoz za Budimpeštu, gdje se nalazi najbliže postrojenje, iznosi 160 eura po toni.

To bi značilo da bi nas samo jedan jednokratni izvoz kanalizacionog mulja iz Budve koštao 600 hiljada eura.

Uz to, može da se spaljuje sve ili da odaberemo vrstu otpada, a interesovanje je veliko i lako možemo naći investitora", kazala je ona.

Stranci smatraju da je spalionica otpada vrlo rizična

U Strateškoj procjeni se navodi da je takvo postrojenje vrlo osjetljivo kada su u pitanju greške prilikom upravljanja objektom i lako mogu postati uzrok akcidenta s ozbiljnim posljedicama.

"Opcija može imati nepovoljne učinke usljed niza mogućih akcidenata (tokom rada postrojenja, odlaganja ostatka nakon termičke obrade i transporta otpada na velike udaljenosti). Štaviše, centralizirano rješenje učiniće čitav sistem upravljanja otpadom na području Crne Gore zavisnim o kontinuiranom i neprekidnom radu jednog postrojenja za termičku obradu otpada moguće predvidjeti šta će se dogoditi sa sistemom upravljanja otpadom, ukoliko dođe do zaustavljanja rada postrojenja radi sprovođenja redovnog održavanja, ili kao rezultata mogućeg akcidenta ili drugih faktora, kao što su ekonomski ili pravni.

( Dejan Peruničić )