Uništen najveći broj bunara u Nikšiću: "Spomenici" koji padaju u zaborav

Nemoj bacati kamen u bunar iz kojeg piješ - stara je arapska poslovica.

Izgleda da su je Nikšićani pogrešno shvatili, pa su nakon izgradnje vodovoda 1931. godine, „bacili kamen“ u mnoge bunare koji su se nalazili u centru grada.

„Bunari su svojevrsni kulturno-istorijski spomenici. Prije dvadesetak godina krenuo sam sa istraživanjem bunara, odnosno njihovih ostataka u užem jezgru Nikšića gdje sam ih našao 52, a u širem dijelu, do Željezare i Dragove Luke, oko 70”, priča za „Vijesti“ Maksim Vujačić, novinar, publicista i hroničar grada pod Trebjesom.

Najstariji i najčuveniji bunar je Pašinac koji se nalazi u Staroj varoši i koji je ime dobio, pa tada glavnoj džamiji u gradu - Pašina, koja je izgrađena krajem 17. i početkom 18. vijeka.

“Ostaci tog bunara godinama su bili zatrpani smećem. Srećom, obnovljen je”, kaže Vujačić.

Nikšićki vatrogasci, ne bez ponosa, ističu da je upravo njihovom brigom i zalaganjem ostao sačuvan Pašinac koji se nalazi preko puta Vatrogasne stanice.

“Mahom je riječ o bunarima koji su izgrađeni u turskom periodu. Tako ih je u Staroj varoši bilo petnaestak, a veliki broj njih se nalazi i u Dragovoj Luci. Bunari su uglavnom nosili nazive po gazdama koji su ih iskopali”, objašnjava Vujačić.

Tako su postojali Gaševića bunar, koji nikada nije presušio, Hasovac, Ćamovac, Ljaci, Điđića.

„Bunar Tuzovića nalazio se u Grudskoj mahali i sa njega je, cijevima, voda sprovedena u prva dva kupatila u gradu. Nažalost, taj bunar više ne postoji. Nesavjesni građani su pojedine bunare oštetili do temelja, neki su zatrpavani smećem, ali na moje veliko zadovoljstvo priličan broj bunara je obnovljen. Dešavalo se i da ih privatnik na svoju ruku obnovi, što je za svaku pohvalu“, ističe Vujačić.

Jedan od revnosnih građana je mladi inženjer zaštite životne sredine, fotograf i „momak sa hiljadu zanata“ Miloš Zvicer.

„Kada su se izvodili radovi u dvorištu zgrade otkriven je bunar. Stanari su se zalagali da se zatrpa, ali sam se izborio da se to ne uradi i dogovorili smo se da izidam taj bunar koji je iz turskog doba. Kada imam slobodnog vremena, klešem kamen po kamen, ručno i bunar će biti neka moja zadužbina”, sa osmijehom kaže Zvicer.

I bunar preko puta zgrade Elektroprivrede, ističe Vujačić, godinama je održavao stanar zgrade koja se nalazi u njegovoj blizini.

Bunari nijesu služili samo za snabdijevanje vodom. Oni su bili i mjesta gdje su se razmjenjivale informacije, gdje su se ljudi družili, zaljubljivali... Služili su i kao frižideri za skladištenje hrane, dok za vrijeme Drugog svjetskog rata nije bio rijedak slučaj da se u njima skriva oružje.

„Bili su i prve novinske agencije u Nikšiću. Ljudi bi se sastajali oko bunara gdje bi razmjenjivali informacije, koje su se zatim prenosile dalje, tako da se tačno znalo šta se toga dana desilo u gradu”, kaže Vujačić.

Izgradnjom vodovoda bunari polako padaju u zaborav, a industrijalizacijom grada i gradnjom Željezare i Pivare njihove vode postaju neupotrebljive.

( Svetlana Mandić )