Vrijedan ikonostas čeka restauratore

Vrijedan ikonostas poznate bokeljske ikonopisne škole Dimitrijević-Rafailović, iz crkve Sv. arhangela Mihaila u Bjelskim Kruševicma, građene 1704. godine (proširena 1823) u hercegnovskoj opštini čeka hitnu restauraciju i konzervaciju.

Ikonostas je djelo prvih domaćih ikonopisaca, autentičnog stila, porodice Rafailović-Dimitrijević koji su od kraja XVII do kraja XIX vijeka odslikali veliki broj, uglavnom pravoslavnih crkava u Boki Kotorskoj, Hercegovini i unutrašnjosti Crne Gore. Ikone su bile naslikane u tehnici tempere na drvetu i predstavljaju originalna slikarska rješenja sa istorijsko-umjetničkog aspekta, kao i interesantna ikonografska rješenja.

Blagoje Pavlović iz crkvenog odbora priča da je naš poznati arheolog Ilija Pušić pronašao dio ikonostasa i izložio ga na zidu jedne prostorije u kući koja pripada crkvi Sv. arhangela Mihaila i u kojoj je jedno vrijeme bila škola.

Blagojev otac je prije 13 godina prilikom obnove krova na toj zgradi, na tavanu pronašao uredno složen drugi dio tog istog ikonostasa. On se i sada nalazi u tom objektu i “čeka“ obnovu i restauraciju. Poznato je da kada se u crkvi uradi novi ikonostas, stari se čuva i zahvaljujući tom “pravilu“ vrijedno djelo bokeljekse ikonopisne škole je ostalo sačuvano.

"U želji da obnovimo ikonostas, prije nekoliko godina smo razgovarali sa stručnjacima iz kotorske Područne jedinice Uprave za zaštitu kulturnih dobara. Oni su kazali da bi za obnovu ikonostasa bilo potrebno oko 2.700 eura. O tome sam razgovarao sa tadašnjoim predsjednikom Opštine Dejanom Mandićem, ali ili nije bilo sredstava, ili razumijevanja, tek ikonostas je ostao tamo gdje je i bio“, kaže Pavlović.

Viši slikar-konzervator Goran Skrobanović iz Konzervatorskog ateljea hercegnovske galerije “Josip-Bepo Benković” vjeruje da se ikonostas može uspješno obnoviti, ali da je posljednji čas da se priđe njegovoj restauraciji i konzervaciji.

Skrobanović je prije deset godina restaurirao djelove ikonostasa koji su takođe naslikali iz škole Rafailovići-Dimitrijević: Dvanaest apostola, carske dveri i raspeće iz crkve Sv. Jovana u Kalimožu iznad Bjelskih Kruševica, a od propadanja je tada sačuvan i dio ikonostasa koji je urađen 1935. godine kada je obnavljena crkva.

U budžetu Opštine Herceg Novi ove godine planiran je novac koji će na osnovu konkursa biti dodjeljivan crkvenim zajednicama na području opštine i za obnovu vrijednih spomenika kulture u njihovom vlasništvu. O raspodjeli novca odlučivaće jedno svešteno lice, kao i licencirani stručnjaci iz oblasti arhitekture, slikarstva, konzervacije... Iz tih sredstava mogla bi biti restauriran i stari ikonostas iz crkve Sv. arhanđela Mihaila na Bjelskim Kruševicama.

Skrobanović ističe da se obnovljene freske ili ikonostasi u crkvama koje se otvaraju jednom godišnje ili su građene (što je skoro pravilo) u vrijeme kada primjera radi, izolacija od vlage nije postojala, osuđene na dalje propadanje. U Crnoj Gori ne postoji muzej ikona u kome bi se na adekvatan način one čuvale i štitile od nestajanja. A nacionalno blago jedne države mjeri se i njenim spomenicima kulture.

Djela koja predstavljaju posljednji odjek postvizantijske tradicije u ikonopisu

Bokeljska ikonopisna škola koju je osnovao Dimitrije Daskal (učitelj) u periodu XVII do XIX vijeka dala je jedanaest slikara kroz pet generacija.

Naslikali su na hiljade ikona, stotine ikonostasa, duborezačkih i fresko ansambala, najčešće po bokokotorskim seoskim crkvama.

Njihovo djelo je posljednji odjek postvizantijske tradicije u ikonopisu.

Naš najveći poznavalac ove škole, dr Pavle Mijović kaže da su se slikari-majstori Bokokotorske ikonopisne škole Dimitrijević-Rafailović izdvojili iz toka strujanja kasne srpske ikonopisne umjetnosti upotrebom jarkih boja bez tonskih preliva, ekspresivno naglašenim obrisom i minijaturnim oblikom; da upravo naivnosti koja se nikada nije spustila do nivoa folklora, duguju svoju široku popularnost i dopadljivost.

( Slavica Kosić )