Prava istina o bajkama braće Grim: Međuigra predanja i pisane tradicije

Bajke kao što su “Ljepotica i zvijer” i “Trnova Ružica” prvi su put zapisane u XVIII i XIX vijeku, ali najnovija studija pokazala je da su zapravo nastale hiljadama godina ranije, piše britanski Gardijan.

Primjenjujući tehnike bioloških istraživanja, naučnici su proučavali postojanje veza između 275 indoevropskih bajki, utvrdivši da su neke od njih nastale mnogo prije nego što se mislilo. Među primjerima su i bajke “Ljepotica i zvijer”, prvi put zapisana 1740, kao i “Trnova Ružica” zapisana 1812. braće Grim. “Sa sigurnošću se može reći da obje bajke sežu unazad do prve pojave velikih zapadnih indoevropskih jezičkih podgrupa”, tvrde autori studije, antropolog Džejmi Terani s britanskog univerziteta Durham i etnografkinja Sara Grasa de Silva s lisabonskog univerziteta “Nova de Lisboa”. Njihova studija, objavljena u časopisu “Royal Society Open Science”, daje brojne odgovore na pitanja evropskog kulturnog nasljeđa, te pokazuje da su te priče prepričavane u vrijeme prije nego što su nastali engleski, francuski i italijanski jezik, piše Gardijan.

I sam Vilhelm Grim vjerovao je da mnoge priče koje je popularizovao zajedno sa svojim bratom Jakobom, vuku korijene iz zajedničke kulturne istorije koja datira unazad do prije pojave indoevropkskih jezika.

Pitanje odakle dolaze bajke jedna je od najvećih zagonetki svih istraživanja koja se bave tim dijelom kulturnog nasljeđa, kazala je De Silva za Gardijan. “Rekonstrukciju njihovog nastanka često ometaju poteškoće u utvrđivanju kojem tačno žanru pripadaju, ali i bogata međuigra između usmenog predanja i pisane tradicije”, pojasnila je. Nova metoda mapiranja priča na osnovu zajedničkog jezika i geografske blizine, primjenjiva je jer se u tradiciji usmenog predanja narodne bajke prenose govornim jezikom, pa je tako moguće očekivati određene korelacije, budući da se i jezici i narodne bajke prenose s generacije na generaciju.

Kako bi utvrdili starost bajki, naučnici su u svojoj studiji primijenili metode filogenetske analize, razvijene radi istraživanja evolucijskih odnosa među vrstama, te koristeći indoevropsko jezičko stablo u potrazi za porijeklom zajedničkih priča na njemu.

Daleko prije klasične mitologije

Studija Teranija i Da Silve potvrdila je teoriju Vilhelma Grima: “Neke od priča datiraju unazad daleko prije najranijih zapisa te daleko prije nastanka klasične mitologije - neke se verzije čak pojavljuju u latinskim i grčkim tekstovima - ali naša otkrića sugerišu da su daleko starije i od toga”, kazao je Terani. Analiza je pokazala da je korijene bajke “Dječak i čarobni pasulj” moguće pratiti unazad do prije više od pet hiljada godina.

“Ljepotica i zvijer” i “Trnova Ružica” su priče stare oko četiri hiljade godina, a danas ne toliko poznata priča o kovaču koji je prodao dušu đavolu, oko šest hiljada godina, odnosno, prepričavana je još u bronzano doba.

( Kultura Vijesti )