U slavu vajara Marka Brežanina
U Baru bi u novembru ove godine trebalo da bude priređena velika, retrospektivna izložba povodom 60 godina od smrti poznatog vajara i portretiste
Uspomen na prvog crnogorskog vajara i istaknutog portretistu, nevladina organizacija "Novo i ljepše Sutomore" priredila je preksinoć akademiju u čast Marka Brežanina (1885-1956) u hotelu "Sea fort" u Sutomoru.
Rođeni Spičanin, Brežanin je najširoj domaćoj javnosti najpoznatiji po reljefu Crne Gore dimenzija 17x19 metara koji je uradio 1916. i koji je postavljen u Biljardi na Cetinju.
"Marko je rano otišao iz Spiča, trbuhom za kruhom, zatim na duža školovanja i usavršavanja, da bi potom svoj život i rad vezao za Beograd. To su osnovni razlozi što je malo, pa i veoma malo poznat u svom zavičaju i što su sjećanja na njega potpuno izbledjela i što mu se ne ukazuje poštovanje koje nedvojbeno zaslužuje jer je dao nemjerljiv doprinos razvoju crnogorske i jugoslovenske kulture i umjetnosti. Marko je ponos Spiča, pa ova generacija mora to na jedan lijep i dostojanstven način iskazati. Ovo sjećanje je pokušaj da se isprave dosadašnji propusti, sa JP 'Kultuni centar Bar' nadamo se dogovoru da se u novembru ove godine priredi retrospektivna izložba povodom 60 godina od njegove smrti”, rekao je ugledni barski publicista i ljubitelj umjetnosti Vladimir Lukšić.
Voditelj programa Tijana Vukčević pročitala je životopis Brežanina koji je priredio Lukšić na osnovu tekstova dr Pavla Vasića, Dragane Ivanović, Siniše Paunovića i Nikole Vujoševića.
Brežanin je napustio rodni Spič 1900, u Sofiji radio kao kamenorezac, pošao u Umjetničku obrtnu školu od 1906. u Ljubljani, a studije 1910. nastavio na Višoj umjetničkoj akademiji u Beču, gdje je imao i prvu samostalnu izložbu 1913.
Njegova intenzivna kreativna aktivnost započinje prelaskom u Beograd 1919. gdje počinje skulptorsku djelatnost, postaje član Udruženja likovnih umjetnika "Cvijeta Zuzorić", a potom i ULUS, njegova djela se pojavljuju na izložbama pored skulptura velikana Kršiniča, Stijovića, Meštrovića, Rosandića.
Iza sebe je ostavio biste poznatih savremenika, od Bore Stankovića, vojvode Živojina Mišića, dr Arčibalda Rajsa do Jovana Cvijića i Uroša Predića, radio je i spomenike u Štitaru, Leskovcu i Topčideru...
"Najvažnije karakteristike Brežaninove umjetnosti su jedinstvo volumena i detalja, ljubav i nastojanje ka isticanju psiholoških osobina ličnosti i stvaranje takvog portreta, vitalni plastični izraz koji svojom majstorskom zanatskom realizacijom osvaja poklonike umjetnosti“, zapisao je Nikola Vujošević u svojoj antologijskoj knjizi "MEMENTO-Crnogorska moderna umjetnost“.
Sjećanja na druženje sa umjetnikom evocirao je Nikola Škopelja, vjerovatno jedini živi Brežaninov savremenik. U holu hotela priređena je mini izložba skulptura Brežanina iz muzejskog fundusa, i to je prema riječima Lukšića njegova prva samostalna izložba u Crnoj Gori!
Samo veliki majstori neposredno klešu kamen
Marko je bio veliki vajar. Iako skroman, bio je svjestan toga i držao je do sebe. Posebno nas je impresioniralo to što je direktno radio skulpture od drveta, i još mnogo teže, od kamena. Drugi vajari naprave modele od gipsa ili voska, pa dalje vajaju, a Marko neposredno kleše kamen. To mogu samo veliki majstori, istinski veliki talenti”, prisjetio se jednom susreta sa Brežaninom tokom studija u Beogradu Vojo Stanić.
( Radomir Petrić )