Umjetnosti Titove Jugoslavije: Spomenicima ne treba vjerovati

Najveća izložba ikad održana u Velikoj Britaniji na temu umjetnosti bivše SFRJ, “zemlje koja više ne postoji, ali umjetnost koju je proizvela nastavlja da odjekuje”, kako se navodi u članku britanskog Gardijana, a prenosi Jutarnji.hr, prikazuje različite umjetničke pojave i pravce od 60-ih do kraja 80-ih godina pod zajedničkim nazivom “ Spomenicima ne treba vjerovati'.

Umjetnost i film, TV-isječci pop muzike, fotografije i zapisi performansa okupljeni ovom izložbom naizmjenično su nevini, bijesni, sarkastični, smiješni i kritični. Tu su i fotografije ranih radova danas svjetski slavne Marine Abramović, poput one koja prikazuje umjetnicu na performansu u Beogradu 1974. kako leži unutar goruće zvijezde petokrake. Tom prilikom onesvijestila se zbog nedostatka kiseonika.

Uvršten je i dugo godina zabranjen film Karpa Godine koji prikazuje pripadnike plesnog i pjesničkog kolektiva Pupilija Ferkeverk kako u duhu hipijevske ere uzimaju LSD. Nasuprot njihovim motivima seksualne revolucije i slavlja golotinje, stoji Borghesia sa videom “On” u kojem sado-mazo prizori sugerišu viđenje seksualnosti kao pitanja kontrole i potčinjavanja.

Od umjetnika, na izložbi su izdvojeni radovi Svena Stilinovića i Sanje Iveković iz 80-ih godina. “Komplikacije i kontradikcije jugoslovenske države, sa svojim relativnim slobodama i “utopijskim konzumerizmom”, svojim nesvrstanim statusom između supersila Istoka i Zapada tokom Hladnog rata, dokumentovane su ovdje kroz umjetnost koja je, koliko god često bila kritična spram statusa quo, imala svoju vrstu socijalističkog i revolucionarnog zanosa, kao produkt svog vremena”, piše kritičar Gardijana Adrijan Sirl.

Najjači umjetnički medij ove izložbe je film, smatra Gardijanov kritičar koji pritom ističe “crni talas” i filmske eksperimente Želimira Žilnika, kao i “Plastičnog Isusa” Lazara Stojanovića. Ovaj 73-minutni film može se pogledati na izloženom monitoru, ali nažalost bez sjedalice što kvari doživljaj ove kombinacije prizora iz svakodnevnog života s različitim dokumentarnim snimkama, uključujući one iz kanona nacističke propagande (zbog čega je autor robijao tri godine a film je bio bunkerisan do 90-ih).

Izložena “Edinburška izjava” Raše Todosijevića iz 1975. s propitivanjem ko zaista zarađuje od umjetnosti (nizanjem svih učesnika, od redara na izložbama do tv-spikera), i danas je aktualna, zakljućuje Gardijanov kritičar.

Britance zaintrigirali pokloni doživotnom predsjedniku

Britance su najviše zaintrigirali izloženi pokloni “doživotnom predsjedniku” Titu, nadrealni poput zubne proteze pričvršćene na ispolirano drveno podnožje (dar jugoslovenskog zubarskog udruženja), ili efemerni poput pepeljara.

Tu je i stona lampa u obliku srpa i čekića ili stalak u obliku partizana naslonjenog na stijenu. Kako primjećuje kritičar Gardijana Adrijan Sirl, Titova popularnost može se izmjeriti količinom smeća koje su mu na poklon neprestano slale fabrike i sindikati, udruženja i pojedinci, a mnogo toga čuva se sada u beogradskom Muzeju istorije Jugoslavije.

( Kultura Vijesti )