Prorektor Stanišić: Kvazibolonji je odzvonilo

Univerzitet Crne Gore (UCG) neće odustati od principa Bolonjske deklaracije, već će ih prvi put dosljedno primjenjivati, što znači ukidanje stepena specijaliste, poručio je prorektor za nastavu Predrag Stanišić.

On je u razgovoru za “Vijesti“ saopštio da je tokom više od decenije, koliko se taj model studija primjenjuje, došlo do hiperprodukcije diploma i pada kvaliteta znanja diplomaca.

Stanišić kaže da je “nekorektno naše deformacije imputirati bolonjskoj ideji“, te je kritikovati zbog nečega što nije njen dio.

“Ukratko, nije kriva Bolonja, nego crnogorska interpretacija i deformacija iste“.

Žurilo se, uz uticaj interesnih grupa

Stanišić kaže da crnogorski, četvorostepeni model studiranja (3+1+1+3) ne postoji nigdje u Evropi, jer tamo svi obrazovni sistemi imaju tri stepena - početni (bečelor), master (doslovno majstorski) i doktorski:

“Mi imamo, za druge zemlje nepoznat, specijalistički stepen, što nas suštinski izopštava iz integracijskih procesa i to ne samo na planu obrazovanja“.

Zbog takvog modela studiranja, ali i manjeg izdvajanja iz državne kase, sistem je doveden na ivicu kolapsa, tvrdi Stanišić

Stanišić je ocijenio da se prije više od 10 godina očigledno žurilo da pokažemo kako smo sposobni prije drugih da prihvatimo određene avangardne ideje, ali da je to urađeno površno i uz krupne uticaje određenih interesnih grupa, na UCG i van njega.

“Pod plaštom aktuelnog modela, suštinski je prikriven stari četvorogodišnji sistem. Ne treba zaboraviti da je zajedno sa uvođenjem ovog kvazibolonjskog modela došlo i do pada kvaliteta kome su doprinijeli i drugi faktori - izmjena koncepta ispita i načina ocjenjivanja, nejasno razdvajanje akademskih i primijenjenih studija, pretjerana masovnost studija, privatni fakulteti vrlo nejasnog kvaliteta, mehanička nostrifikacija velikog broja inostranih diploma...“.

Iza demagogije krije se novac

Stanišić podsjeća na to da su, na UCG, pa i van njega, postojali glasovi koji su na vrijeme ukazivali na greške, na šta su upozoravali i međunarodni eksperti u više navrata.

“Druga je priča koliko su se ti glasovi čuli i koliko je ko želio da ih čuje“.

Ističe da kad se razgrnu debeli slojevi često veoma vješto sročene demagogije, obično se sve redukuje na konformizam i novac.

Kaže da zbog toga nije čudno što dolazi dosta otpora prema predstojećim reformama, manje ili više prikriveno.

Imamo nepoznat, specijalistički stepen, što nas izopštava iz integracijskih procesa...

“Finansije su bile jedan od ključnih motiva za uvođenje ovog hibridnog modela 2004. Cilj je bio ostati na četiri godine, jer su one ulazle u obračun zarada. Otuda kod nas ovaj 'originalni' specijalistički stepen, očigledno sa motivom 'promjena na isto'. Istovremeno su samofinansirajuće studije tretirane drugačije - nastavnicima se plaćaju honorari i to se tretiralo kao dodatni rad. To je stvorilo mogućnost drugačije motivacije i nejednakog odnosa prema nastavi, pa i ekstraprofiterstva i vidno drugačijeg kvaliteta na budžetskim i samofinansirajućim studijama“.

Precizirao je da je zbog zadržavanja tog modela, ali i manjeg izdvajanja za UCG iz državne kase, sistem doveden na ivicu kolapsa, dok su istovremeno na nekim fakultetima nesmetano nastavili da postoje ogromni prihodi pojedinaca.

“Ključna komponenta izbornog programa aktuelnog rukovodstva UCG bio je iskren i dosljedan rad na reformama, a posebno na podizanju kvaliteta, modernizaciji i internacionalizaciji. Čini mi se da su mnogi mislili da će naš rad biti još jedna imitacija reformi, kakvih nije malo u našem društvu. Mnogi zbog toga i danas traže kod nas neke tajne motive za ovo što radimo. Neće naći nikakvu skrivenu agendu, jer je nema. Sve što radimo smo jasno i javno saopštili a i napisali u obimnom strateškom dokumentu 'Analiza stanja i strateška opredeljenja za reformu UCG', ne štedeći nikoga, a sebe najmanje“.

Krivaca mnogo za novu industrijsku granu

Finansijsko ekstraprofiterstvo na pojedinim univerzitetskim jedinicama je, objašnjava Stanišić, dovelo do hiperprodukcije diploma, sa problematičnim nivoom znanja. Upitan za to ko je krivac za ovakvo stanje na UCG, prorektor ističe da ih je mnogo.

“Nije sve ni počelo uvođenjem bolonjskog sistema 2004. jer smo i godinama prije toga imali veoma masovne studije upitnog kvaliteta na par viših škola na UCG, sa jasnim elementima ekstrapofiterstva, po principu što više studenata to veći honorari. Njihovi osnivači su u okviru reforme 2004. postavili model nastave u tih par viših škola kao model za cijeli UCG, u cilju dugoročnog obezbjeđivanja svojih interesa. To se posebno vidi u nejasnom konceptu primijenjenih studija (u suštini zamjeni za više škole, ali de facto izjednačenih sa akademskim), trivijalizaciji ispitnog procesa, insistiranju na 'prolaznosti', 'normalnoj raspodjeli ocjena', sakupljanju poena...“.

Dodaje da je nedovoljno promišljeno pristupljeno promjenama koje su od visokog obrazovanja krenule da prave novu granu industrije, dotad našem društvu nepoznatu.

“Taj nedostatak kvalitetne regulacije na nacionalnom nivou, kao i posljedično gotovo nekontrolisano osnivanje privatnih ustanova i neometan priliv inostranih diploma sa trivijalnim postupkom nostrifikacije, sigurno su jedan od ključnih uzroka za ovo što imamo sada“.

Zato, ističe on, reforme zapuštenog sistema moraju biti temeljne.

“Moramo povećati i kvalitet naučno-istraživačkog rada. Ako je publikovanje u vodećim međunarodnim časopisima preduslov za doktorat i za napredovanje u akademskim zvanjima, a što radi svaki moderan univerzitet u svijetu i što je standard, odmah stižu salve protesta i teorija zavjere, priče o represiji, progonu...”.

Master da bude glavna diploma

Stanišić kaže da je duh starog sistema dosljedno prenijet i na tržište rada, odnosno da poslodavci marginalizuju bečelor diplomu.

Isto važi, tvrdi, i za magistarski nivo, koji je danas vrlo nejasan.

“Master nije stari magistar, master je 'majstor', odnosno kompletan stručnjak u svojoj oblasti - diplomirani inženjer, pravnik, ekonmista, profesor,... Njih treba da je puno, to treba da je glavna diploma“.

Zbog toga je važno, objašnjava Stanišić, da se potpuno orijentišemo ka izvornom bolonjskom modelu (bečelor, master, doktor).

“To u prvom redu znači ukidanje specijalističkog stepena na nacionalnom nivou i preimenovanje magistarskog stepena u master. Sve ovo sa ciljem podizanja kvaliteta, zaokruživanja znanja i drugačije društvene percepcije. Izuzetak su jedino regulisane profesije - medicina i druge, koje imaju drugačije trajanje studija”.

Ne plaše se “prodavnica diploma”

Na pitanje da li bi u reformi na UCG privatni univerziteti mogli prepoznati svoju šansu i privući više studenata, Stanišić odgovara da „neko upisuje studije zbog znanja, a neko samo da bi dobio diplomu“.

“Javna je tajna koliko prodavnica diploma trenutno postoji na cijelom postjugoslovenskom prostoru i koliko takvih diploma, od bečelor do doktorskih, dobijemo svake godine. Ne mislim da mi na UCG treba da se ravnamo po privatnim ustanovama, posebno ne onima u Crnoj Gori. Naša misija nije profit, nego znanje i kvalitet. Teško je i sada reći da se radi o ozbiljnim konkurentima u smislu kvaliteta, a kad mi još podignemo svoj kvalitet, na čemu se intenzivno radi, taj jaz će biti još vidljiviji. Inače, kako govoriti o kvalitetu kad imate univerzitetske ustanove sa svega nekoliko desetina zaposlenih a koje imaju više od deset fakulteta sa raznim studijskim programima? Nedostatak ozbiljne nezavisne regulacije i monitoringa evidentno je veliki problemi“.

( Tina Popović )