Zabolje crnogorsku Vladu za sporazum o klimi

Samo tri dana nakon što je u Parizu usvojen sporazum o klimi, koji se dijelom odnosi na napuštanje fosilnih goriva sredinom vijeka i prelazak na obnovljive izvore energije, Vlada Crne Gore se vratila starim temama – izgradnji drugog bloka Termoelektrane (TE) Pljevlja i priči o istraživanju i proizvodnji ugljovodonika u crnogorskom podmorju.

A sporazum iz Pariza znači upravo – hitan prestanak ulaganja u projekte poput TE na ugljen, kao i bušenje Jadrana zbog nafte…

Crna Gora ekološka država? Samozvana, istina…

Izaslanici 195 država odobrili su 12. decembra sporazum, koji “nudi nadu da čovječanstvo može da izbjegne katastrofalne klimatske promjene i sprovede energetsku revoluciju”.

U Parizu su zbog ovog, kako su ga mediji opisivali – istorijskog, sporazuma za spas planete, sporazuma koji predstavlja prekretnicu… boravili i predsjednik Filip Vujanović i ministar turizma i održivog razvoja, Branimir Gvozdenović.

I prošlo je otad deset dana, ali osim agencijskih vijesti o usvajanju, ne čusmo šta o sporazumu o klimi ima da kaže crnogorska Vlada.

Sporazum iz Pariza je, istina, pravno neobavezujući dokument – iza zatvorenih vrata konferencije koplja su se lomila oko toga da li će u njemu, kada je u pitanju obaveza razvijenih zemalja da smanje gasove koji izazivaju efekat staklene bašte, stajati “mora” ili “moglo bi”.

I “mora” je postalo “moglo bi”. A crnogorskoj delegaciji kao da je pala kašika u med.

“Očigledno da Vlada insistiranjem na projektima izgradnje drugog bloka TE Pljevlja, podvodnog kabla, istraživanjima nafte i gasa, jasno stavlja do znanja svima nama šta zapravo misli o ciljevima sa COP21. Za Vladu Crne Gore ovaj dokument predstavlja samo mrtvo slovo na papiru“, kaže Aleksandar Perović, izvršni direktor Ekološkog pokreta Ozon.

Nataša Kovačević iz NVO Green Home kaže da je najočigledniji primjer paralelnih politika koje vodi država “stavljanje u procedure javnih rasprava Programa za istraživanje ugljovodonika, iako je iz Pariza poslata poruka i integrisana obaveza za sve vlade o potrebi hitnog napuštanja korišćenja fosilnog goriva”.

“Prema Nacrtu programa o istraživanju i eksploataciji nafte i gasa, intenzivna eksploatacija se obavlja 20 do 30 godina nakon istraživanja, koje traje oko sedam godina. To znači da Crna Gora, suprotno sporazumu iz Pariza, namjerava da uveća emisije GHG (Greenhouse Gas, gasovi koji uzrokuju efekat staklene bašte)”.

A slično je, dodaje ona, i sa planovima izgradnje drugog bloka TE Pljevlja, mogućim izborom termičke obrade otpada kao rješenja upravljanja otpadom ili izgradnjom visokih hidroelektrana koje su, suprotno tradicionalnom razmišljanju, značajni emiteri GHG.

Crnogorska Vlada je, dakle, olako prihvatila sporazum o smanjenju emisija gasova staklene bašte u Crnoj Gori za 30% do 2025. godine.

“Samo tri dana nakon potpisivanja ugovora, najavljena je intenzivna fizička realizacija projekta izgradnje drugog bloka TE Pljevlja u narednoj godini, a gotovo istog dana je Vlada utvrđivala proces sprovođenja procedure na Nacrt Izvještaja strateške procjene uticaja na životnu sredinu za program istraživanja i proizvodnje ugljovodonika u podmorju Crne Gore. Takođe, Nacionalni savjet za održivi razvoj podržava alternativno rješenje za spaljivanje nacionalnog otpada, iako ni ovo, niti pitanje istraživanja nafte i gasa, nisu bili predmet procjena za utvrđivanje nacionalnog cilja za smanjenje emisija spomenutih zagađujućih materija koje uzrokuju klimatske promjene”, kaže Kovačević.

I to što se niko od nadležnih iz Crne Gore ni deset dana od usvajanja dokumenta nije oglasio, nije slučajno, smatra ona: “U tekstu dokumenta se sve države pozivaju da napuste korišćenje fosilnih goriva i pređu na obnovljive izvore do sredine vijeka“.

A cilj Nacionalnog namjeravanog doprinosa u smanjenju emisija gasova staklene bašte od 30 odsto do 2025. godine je, smatra Kovačević, donesen na netransparentan način i nije kao izdvojeni dokument bio predmet javnih rasprava.

Crna Gora kao mali sistem ne može mnogo uticati na klimatske promjene. Ipak, crnogorsko zakonodavstvo i politike, smatraju u nevladinom sektoru, moraju biti u skladu sa direktivama EU, jer klimatske promjene predstavljaju globalno pitanje.

“Crna Gora se i sada, a to će biti očiglednije u dugoročnom periodu, suočava sa negativnim uticajem klimatskih promjena kao što su povećanje nivoa mora, povećanje temperature, promjene u poljoprivredi i hidrologiji, kao i u planinskim regionima”, kazala je Kovačević.

Šta truje Crnu Goru?

Kao glavni izvori emisija ugljen-dioksida na nacionalnom nivou prepoznati su: sektor proizvodnje energije sa udjelom od 49, industrija i saobraćaj – 35,5% i otpad sa udjelom od 2,3%.

Nataša iz NVO Green Home vjeruje i da će projektovani rad nove TE sa vezanim operacionalizacijama rudnika, spaljivanje otpada sa transportom i deponovanjem, istraživanje ugljovodonika iz podmorja sa vezanim infrastrukturama… imati veliki uticaj na porast emisija gasova sa efektom staklene bašte, odnosno da će dovesti do značajnog povećanja u odnosu na baznu 1990. godinu i gotovo do udvostručavanja emisija zabilježenih krajem protekle decenije.

“Nadležne institucije otvoreno zanemaruju neodrživost rješenja koja se zasnivaju na ograničenim neobnovljivim resursima i upotrebi neefikasnog goriva, posebno ako se ima na umu dugoročni cilj EU o gotovo potpunoj dekarbonizaciji energetskog sektora kroz svođenje emisija CO2 na nivou blizu nultog do 2050. godine. Crnogorski energetski razvojni put je u oštroj koliziji sa scenarijem politike EU, što bi svakako moglo imati negativan uticaj na proces pridruživanja, pri čemu porast emisija teško da može biti prihvatljiv ako pretpostavimo da će Crna Gora do 2030. godine biti dio EU”.

Obnovljivi izvori energije u Crnoj Gori

Perović iz Ozona smatra da je nedopustivo da Crna Gora ne koristi potencijal obnovljivih izvora energije, prije svega Sunca. A prepreka tome su, kaže on, “neodgovorni ljudi na najvažnijim položajima, koji nemaju ni viziju ni posvećenost da se ostvari ustavna odrednica ekološke države”.

Nataša Kovačević dodaje da se obnovljivi izvori energije u Crnoj Gori koriste neravnomjerno, uz favorizovanje nekih.

Energija dobijena iz malih hidroelektrana (HE) se zbog lošeg planiranja, nepostojanja adekvatnih biodiverzitetskih podataka i kvalitetno procjenjenih uticaja na životnu sredinu ne može nazvati ekološki prihvatljivom”, kaže ona.

A izvori energije poput one iz fotonaponskih panela i solarnih kolektora, smatra ona, ne mogu naći svoje zasluženo mjesto, zbog postojanja “uticaja jakog interesnog lobija u sektoru energetike orjentisanog na centralizovane i izvozno orjentisane sisteme”.

Kjoto protokol

Prije usvajanja sporazuma u Parizu, Crna Gora je u martu, 2007. godine ratifikovala Kjoto protokol, uz Okvirnu konvenciju o klimatskim promjenama. Da li je Crna Gora i ispunila očekivanja na koja je Kjoto protokol obavezivao?

“Vlada će sigurno tvrditi da je ispunila veći dio, možda smo i tu lideri u regionu, ali tzv. prljave tehnologije kao što su KAP, Željezara, TE Pljevlja su još u funkciji, rade bez integrisanih dozvola koje bi trebalo da budu i dokaz dostignutih ekoloških standarda u procesu proizvodnje, i pokazuju koliko smo smanjili emisije štetnih gasova”, kaže Perović iz Ozona.

Nataša Kovačević navodi da, dok je Hrvatska od 2008. uspjela da ostvari svoju obavezu od smanjenja GHG za 5%, Crna Gora jedva počela da radi na kompletiranju prvog izvještaja o GHG emisijama prema zahtjevima iz Kjoto protokola.

“A izrada niskokarbonske razvojne strategije planirana je tek za 2017. godinu. Operacionalizacija i implementacija postojećih strateških mjera i zakonskih obaveza je na nezadovoljavajućem nivou, koje se sveukupno svode na jednu neefektivnu klimatsku politiku”, kaže ona.

Ekološka država – realno?

Uprkos tome što, s obzirom na stanje na terenu, status ekološka uz Crna Gora sada zvuči kao dobar vic, Perović i Kovačević vjeruju da je takav scenario realan i da predstavlja najbolju i najperspektivniju razvojnu šansu. Perović vjeruje da je cilj ostvariv uz uslov da prije svega sa odgovornih funkcija odu oni koji su najodgovorniji za devastiranje prostora i životne sredine.

“Od onih koji su betonirali obalu, riječna korita, dozvolili da prljave tehnologije rade decenijama, iako je očigledan bio poguban uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi, zatvarali oči na nelegalnu i nenamjensku sječu šuma i čitav niz sličnih nezakonitih pojava, koji su degradili najhumaniju ideju ekološke države, nije realno očekivati da će iznenada promijeniti pristup”, kaže on.

Kovačević dodaje da Crna Gora još ima sve preduslove da zaživi kao ekološka država u kojoj njeni građani žive u blagostanju i zdravoj životnoj sredini.

“Da bi se to postiglo mora postojati visoki stepen posvećenosti implementaciji politika koje vode održivom upravljanju prirodnim resursima, te obustavljanju planiranja ekonomskog i drugog razvoja koji se zasniva na isključivom i neefikasnom korišćenju prirodnog resursa. Projekti zasnovani na upotrebi fosilnih goriva, kao i prema tekstu sporazuma o klimi iz Pariza, moraju biti napušteni“.

NAPOMENA: Green Home i Ozon, u saradnji sa NVO Breznica iz Pljevalja, zbog zagađenja vazduha, danas u tom gradu, na Trgu 13. jul, u 12.01 sati organizuju građanski skup.

Skup uživo možete pratiti putem Twitter naloga Ekološkog pokreta Ozon i hashtaga #SOSPljevlja.

cemovsko.me

( Damira Kalač )