MANS: Identifikovani prioritetni problemi koji su prepreka slobodnim izborima

MANS je Radnoj grupi parlamentarnog dijaloga za pripremu slobodnih izbora uputio analizu kojom su identifikovani prioritetni problemi koji su prepreka slobodnim izborima i predložio 24 preporuke koje bi to tijelo trebalo da primijeni.

Iz MANS-a navode da su se, na osnovu višegodišnjeg monitoringa svih faza izbornih procesa u Crnoj Gori, kao i na osnovu javno dostupnih informacija o različitim vidovima zloupotreba tokom tog procesa, iskristalisale tri ključne grupe mehanizama uticaja na slobodnu volju građana Crne Gore da na izborima biraju svoje predstavnike u državnom i lokalnim parlamentima, kao i Predsjednika Crne Gore.

To su, kako je saopšteno, zloupotrebe javnih fondova, javnih ovlašćenja i kompanija u privatnom vlasništvu, manipulacije biračkim spiskom i kršenja biračkog prava građana i politizovan rad organa za sprovođenje izbora.

"Na osnovu sačinjene analize, MANS je razvio predlog 24 preporuke koje po našem mišljenju Radna grupa treba da implementira, kako bi se započelo sa izgradnjom povjerenja u izborni proces u Crnoj Gori", saopšteno je iz te organizacije.

U dijelu zloupotrebe javnih fondova, javnih ovlašćenja i kompanija u privatnom vlasništvu, iz MANS-a je ocijenjeno da Skupština treba da unaprijedi i dopuni Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.

Potrebno je, kako smatraju, normirati obavezu da javnost, Agencija za sprječavanje korupcije i nadležno radno tijelo Skupštine na nedeljnom nivou u periodu izborne kampanje i mjesec nakon nje, budu detaljno informisani o jednokratnim isplatama iz državnog i budžeta jedinica lokalne samouprave i oblicima zapošljavanja i drugog angažovanja u javnom sektoru.

"Agencija za sprječavanje korupcije treba da donese podzakonska akta kojima se detaljno propisuje postupak kontrole zloupotrebe javnih fondova, koja su sačinjena u skladu sa inputima svih relevantnih domaćih i međunarodnih organizacija", smatraju u MANS-u.

Kako navode, Agencija za sprječavanje korupcije treba obezbijedi puni monitoring svih institucija i pravnih lica koji su dužna da proaktivno objavljuju informacije u toku izborne kampanje i po njenom okončanju i efikasno sankcioniše sve one institucije i pravna lica koja ne ispunjavaju svoje zakonske obaveze.

„Nadležno radno tijelo Skupštine treba da sprovede punu kontrolu svrsishodnosti svih jednokratnih davanja, zapošljavanja i angažovanja i infrastrukturnih radova u toku i po završetku izborne kampanje i da obezbijedi punu političku odgovornost svih čelnika institucija i pravnih lica koja sakrivaju podatke od javnosti ili kod kojih se utvrde zloupotrebe u političke svrhe“, kaže se u preporukama.

Iz MANS-a poručuju da nadležna državna tužilaštva treba da efikasno procesuiraju sve potncijalne slučajeve predizbornih manipulacija.

Nadležno radno tijelo Skupštine, dodaje se, treba da vrši nadzor rada Agencije za sprječavanje korupcije i tužilaštava u vezi sa procesuiranjem svih izbornih neregularnosti na nedeljnom nivou u toku trajanja izborne kampanje.

Iz MANS-a je ocijenjeno da manipulacije biračkim spiskom imaju dvojak zadatak – da obezbijede dodatne glasove partijama koje kontrolišu proces vođenja biračkog spiska, a da ostalim partijama koje na vođenje tog dokumenta nemaju uticaj smanje potencijalno biračko tijelo.

Kako bi se spriječile manipulacije biračkim spiskom, kazali su iz MANS-a, potrebno je da Skupština dopuni Zakon o registrima prebivališta i boravišta, a da izborna komisija donese neophodne podzakonske akte za efikasnu i efektivnu kontrolu biračkog spiska, usklađene sa inputima relevantnih domaćih i međunarodnih organizacija i da na nedeljnom nivou izvještava javnost, radno tijelo Skupštine i tužilaštvo o utvrđenim nepravilnostima i daljim koracima.

"Ministarstvo unutrašnjih poslova treba da obezbijedi efikasan nadzor biračkog spiska po službenoj dužnosti i po prijavama za sprovođenje inspekcijskog nadzora uz puno poštovanje zakonom propisanih rokova", kazali su iz MANS-a.

Kako dodaju, nadležna državna tužilaštva treba da efikasno procesuiraju sve potncijalne slučajeve zloupotreba u biračkom spisku, kao i eventualne zloupotrebe nadležnog ministarstva prilikom vršenja nadzora nad vođenjem biračkog spiska i da na nedeljnoj osnovi informišu javnost o vođenju takvih postupaka.

"Nadležno radno tijelo Skupštine treba da vrši kontrou rada Državne izborne komisije (DIK) i Ministarstva unutrašnjih poslova i da obezbijedi punu političku odgovornost rukovodilaca ovih institucija u slučaju da se zakonske obaveze ne ispune u punom obimu, kao i nadzor nadležnih državnih tužilaštava", preporuka je MANS-a.

Kako navode, ključni problemi vezani za izborni dan mogu se podijeliti u dvije kategorije – kršenja biračkih prava i Zakona o izboru odbornika i poslanika na sam izborni dan, i kasnije politizovano odlučivanje organa za sprovođenje izbora o tim kršenjima.

„Policija i nadležna državna tužilaštva treba da hitno reaguju po svim prijavama dobijenim tokom izbornog dana, i da već istog dana prikupe sve relevantne činjenice i dokaze za vođenje postupaka, imajući u vidu da se radi o specifičnom procesu, koji počinje i okončava se istog dana, i čijim okončanjem nestaju dokazi da se potencijalno krivično djelo desilo (npr. vođenje paralelne evidencije na ili u blizini biračkog mjesta)“, rekli su iz MANS-a.

Kako smatraju, Skupština treba da obezbijedi puni nadzor rada policije i nadležnih državnih tužilaštava na izborni dan i da osigura punu odgovornost njihovih čelnika ukoliko dođe do neprocesuiranja podnijetih prijava na samom izbornom danu.

DIK, dodaje se, treba da osigura puno poštovanje zakona od strane biračkih odbora i opštinskih izbornih komisija i da obezbijedi prekid glasanja i ponavljanje izbora na svakom biračkom mjestu na kojem su se desile ozbiljne povrede biračkog prava ili zakona.

„Skupština treba da izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i da propiše dodatne mehanizme zaštite procesa glasanja ukoliko sistem elektronske indentifikacije nije moguće primijeniti (usled nedostatka struje, fizičkog oštećenja, itd), te obavezu ponavljanja glasanja na biračkom mjestu ukoliko je elektronska identifikacija onesposobljena duže od ukupno dva sata“, ocijenjeno je iz MANS-a.

Skupština, smatraju u toj organizaciji, treba da izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i da definiše postupanje sa terminalima za elektronsku identifikaciju birača ukoliko dođe do ponovljenog glasanja na nekom biračkom mjestu.

„Skupština treba da izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i da normira pravo ovlašćenih posmatrača izbornog procesa da podnose prigovore o povredi biračkog prava nadležnim izbornim komisijama“, preporuka je MANS-a.

DIK, kako se navodi, treba da donese poseban podzakonski akt kojim će se jasno urediti prava i obaveze ovlašćenih posmatrača izbora na biračkom mjestu kao i posledice ukoliko dođe do kršenja tih prava i/ili obaveza, a Skupština treba da izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i da propiše da se, ukoliko se izbori ponište na više od pola biračkim mjesta, poništavaju cijeli izbori.

Preporučeno je i da Skupština izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i proširi kaznene odredbe na sve zakonom propisane zabrane, kao i da značajno pooštri predviđene sankcije

„Skupština treba da izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i da propiše jasne posledice za određena teža kršenja zakona, koja bi ako se dese trebala da rezultiraju automatskim raspuštanjem biračkog odbora i ponavljanjem glasanja“, kazali su iz MANS-a.

Preporuka je i da Skupština izmijeni i dopuni Zakon o izboru odbornika i poslanika i propiše jasne posledice za slučaj kada neko od članova biračkih odbora ne potpiše zapisnike, uključujući i obavezu nadležne izborne komisije da po službenoj dužnosti provjeri cjelokupan tok pripreme biračkog mjesta za glasanje, samog glasanja i svih naknadno sprovedenih radnji.

Skupština i DIK, dodaje se, treba da, izmjenom Zakona i podzakonskih akata, precizno definišu proceduru odlučivanja po podnijetim prigovorima za povredu biračkog prava, kao i proceduru za izvođenje dokaznog postupka o osnovanosti prigovora.

"Skupština treba da izmijeni Zakon o Ustavnom sudu Crne Gore i da propiše proceduru postupanja ove institucije po prigovorima na odluke Državne izborne komisije, obavezu odlučivanja po prigovorima na sjednicama koje su otvorene za javnost kao i obavezu izvođenja detaljnog dokaznog postupka u toku odlučivanja po prigovorima", kazali su iz MANS-a.

( MINA )