Enio Morikone: Loš film se ne spasava muzikom

U novom vesternu Kventina Tarantina, “The Hateful Eight”, grupa kauboja, ubica i kostolomaca juriša prerijom uz zvuke muzike koju je komponovao legendarni Enio Morikone. Ali, iako je upravo vestern žanr koji ga je doveo u centar svjetske filmske muzike, novi Tarantinov film je prvi koji Morikone radi nakon čak 40 godina.

Filmski maestro i njegov prijatelj, italijanski reditelj Serđo Leone, tokom '60-ih i '70-ih godina prošlog vijeka stvorili su novi filmski žanr, poznat (u čast zemlje iz koje dolaze) kao špageti vestern. Ovi filmovi kombinovali su zvuk i sliku na savim nov način. Nemoćan da priušti cijeli orkestar, siromašni i brilijantni kompozitor u svoju muziku uveo je čitav niz efekata, kako bi upotpunio ionako sjajan doživljaj. Pucnji pištolja, zvuk lomljenja, sirena voza, zvuci životinja, motivi na harmonici, zviždukanje melodije, zvuk crkvenog zvona, ali i sjajni gitarski rifovi naglašavali su akciju na dramatičan način.

Ali, ništa od toga nećete čuti u filmu “The Hateful Eight”, potvrđuje Morikone za “Dejli telegraf”.

“Jednostavno ne volim da se ponavljam”, kaže 87-godišnji kompozitor i dodaje: “Da je Kventin želio ono što sam radio sa Leoneom, rekao bih mu: 'Bolje ne'. Jer mnogo puta smo kritikovani da se vraćamo u prošlost”. Morikone često negoduje kada ga usko povezuju sa vesternom, a tako je i sada, uz riječi: “Udradio sam na stotine filmova, a samo 30 su bili vesterni". Takođe, ne slaže se ni sa frazom špageti vestern, jer je, kaže, uvredljiva.

“Špageti su nešto što se jede. Rad Serđa Leonea svakako ne možete pojesti”, kaže kompozitor. I dok je Tarantino potvrđeni fan Leonea, saradnja sa Morikoneom nije bila baš tako ružičasta. Prije svega, Morikone smatra da je američki reditelj mnogo puta iskoristio njegove stare kompozicije, umjesto da mu traži da uradi cijeli film za njega.

“Bio sam jako uznemiren kada je moju staru muziku iskoristio za film 'Django Unchained'. On muziku u svoje filmove baca bez reda. Tako ništa ne dobija”, kaže Morikone. Ne misli dobro ni o samom “Djangu”. “Da vam iskreno kažem, nije me dotakao. Previše krvi za moj ukus”. Muzičar je u junu ove godine priznao da samo jednu stvar u karijeri izbjegava.

“Ne bih želio da pišem muziku za vestern filmove”, kazao je tada Morikone.

Ipak, lična posjeta Tarantina njegovom diskretnom i divnom stanu u Rimu bila je dovoljna da se stari maestro vrati u sedlo.

“Nakon jednosatnog razgovora rekao sam 'da'. Moje poštovanje prema Tarantinu poraslo je. Jer veza između reditelja i kompozitora mora da se zasniva na povjerenju, poštovanju i strpljenju. Kada se snima film, muzika vam do kraja ostaje misterija, sve dok ne uđete u studio i sve snimite sa orkestrom. Zato reditelj mora da vjeruje kompozitoru”, kaže Morikone.

Kompozitor živi u staroj zgradi, punoj ornamenata, i sa pogledom na predivnu palatu Venecija, u samom srcu grada. Zidovi njegovog doma su krcati umjetničkim djelima, uključujući i kolekciju Pikasove keramike u kuhinji. Atmosfera nosi dah stare elegancije. Marija, Eniova 60-godišnja supruga, sa kojom ima četvoro djece, nije prisutna, a on se polako “kotrlja” kroz širok hodnik u hodalici. Krajem ljeta je pao i slomio butnu kost, tako da još radi na tome da povrati svoju pokretljivost. Govori samo italijanski, uz prevodioca, ali to ne odnosi utisak da je ljubazan i jako inteligentan. Njegova mimika je sastavni dio razgovora, klima glavom pogledujući na parče parmezana koje se nalazi na stolu, dok govori, namiguje povremeno. Sve je to dio njegovog šarma. Prema njegovim riječima, film “The Hateful Eight” ne liči na vesterne koje smo gledali do sada.

“Zato sam izabrao sasvim posebnu temu. Na primjer, koristio sam dva fagota, koji sviraju zajedno i proizvode težak, neobičan zvuk. Sve je totalno drugačije od atmosfere Leoneovih filmova. Ono što ćete čuti je Tarantinova muzika”, najavljuje Morikone.

Svakako, kompozitor je veoma ponosan danas na svoja najpoznatija djela. “Nekada, kada šetam ulicom, ljudi me prepoznaju. Možda ne znaju moje ime, ali počinju da pjevaju ili zvižduću moje kompozicije”, kaže Morikone i počinje da laje “av-av-av-auuu”, savršeno imitirajući temu koja je obilježila filmski hit iz 1966. “Dobar, loš, zao”. “Plač kojota postao je savršen muzički komad. Kada to čujem, srećan sam i zadovoljan. To je najveća nagrada”, priznaje Morikone i opet zavija kao kojot. Smije se. Sve zvuči prilično nestvarno, jer dolazi od slabog, krhkog starca.

Dok priča o procesu komponovanja, opet spominje povjerenje koje reditelji moraju da imaju dok čekaju muziku za svoj film. “Ponekad ih dovedem ovdje i na klaviru im odsviram nešto, ali to je samo ideja. To im može biti pomoć, trag onoga što mislim da napišem za film. Ali, i najbrilijantnija ideja je sama po sebi ništa, morate joj dodati mnogo inspiracije i tehničkog rada. Svaki novi korak je mijenja, pa postoji velika razlika između onoga što sam zamislio i onoga što publika na kraju čuje”, objašnjava kompozitor.

Komponovao muziku za više od 500 filmova

Morikone je komponovao muziku za više od 500 filmova, prodao 70 miliona albuma, a 2007. je dobio počasnog Oskara za muzički doprinos klasicima kao što su “Once Upon a Time in America”, “Days of Heaven”, “La Cage Aux Folles”, “The Thing”, “The Mission”, “The Untouchables” i “Cinema Paradiso”. Ipak, ne gaji iluzije kada se radi o značaju muzike za film.

“Ne možete spasiti loš film dobrim soundtrackom. Ako je film osrednji, možete napraviti najbolju muziku ikad, film će i dalje ostati osrednji. Sa druge strane, ako je film sjajan, a muzika loša, film će i dalje ostati sjajan. Najvažnije djelo tu je sam film”, priča Morikone i otkriva svoju tajnu.

“Pa, tajna je u tome da uvijek pišete muziku u skladu sa onim što reditelj želi da izrazi slikom. Ako to ne uradite, sve je uzalud. Samo pokazujete da ste uobraženi i sujetni”.

Može da diriguje i dok sjedi

U februaru, Morikone odlazi u Veliku Britaniju, gdje će dirigovati orkestarskim programom njegove muzike. Uvjerava da ga nedavna povreda neće spriječiti da to uradi.

“Bolje je kad si u dobroj formi, ali nije neophodno da stojim. Mogu da dirigujem i dok sjedim”, kaže legendarni muzičar. U stvari, Morikone je poznat kao ne mnogo demonstrativan dirigent, koji orkestar vodi kratkim, tankim palicama.

“To je stvar utiska koji dirigenti žele da ostave”, smije se Morikone dok vrti rukama u vazduhu. “Neki dirigenti misle možda da mogu da dobiju inspiraciju dok gledaju u nebo i nekontrolisano mašu rukama.

Ali, sa orkestrom možete komunicirati savršeno i malim pokretima. To je moje mišljenje. Neki ljudi možda misle drugačije", skromno kaže Morikone. Insistira na tome da je prije svega kompozitor, ali da uživa i u dirigovanju. “To je posljednji korak, to je kao čudo, da sve te note koje si zamislio pretvoriš sa orkestrom u muziku”.

( Jovana Majić )