U Crnoj Gori se nerado testiraju na HIV: Korišćenje kondoma ispod afričkog prosjeka

Građani Cre Gore i dalje se nerado testiraju na HIV virus, a društvo nastavlja da diskriminiše inficirane. Problem je i manjak znanja o načinima na koji se HIV (ne) prenosi, a broj onih koji koriste kondom kao sredstvo zaštite, ispod je afričkog prosjeka.

Crna Gora spada u zemlje sa malim brojem oboljelih, a program za HIV /AIDS ima još od 1985. Ipak se, na Svjetski dan borbe protiv ove bolesti koji se obilježava danas, suočava se gotovo istim izazovima kao i prije 30 godina.

Od otkrivanja prvog slučaja, 1989, do kraja 2017, u Crnoj Gori su registrovane 254 osobe inficirane HIV-om. Od toga, skoro je polovina (49%) bila u stadijumu AIDS-a. U istom periodu, od AIDS-a su preminule 53 osobe.

Iz Instituta za javno zdravlje “Vijestima” su saopštili da je na kraju prošle godine u Crnoj Gori sa HIV-om živjela 201 osoba - 178 muškaraca i 23 žene. Samo lani je otkriveno 26 novih HIV/AIDS slučajeva. Ipak, kako su kazali iz Ministarstva zdravlja, Crna Gora, sa 0,03 odsto, spada u zemlje sa niskom prevalencijom HIV infekcije.

Iz Instituta za javno zdravlje navode da je broj novootkrivenih osoba u porastu, ali to pravdaju i činjenicom da je više onih koji se testiraju, što doprinosi većem broju otkrivenih slučajeva.

Iako je onih koji se odluče na testiranje više nego ranije, Sanja Šišović iz CAZAS-a, jedne od organizacija civilnog sektora koje sprovode programe edukacije i prevencije, ocjenjuje da je to i dalje nedovoljno. Kao glavni razlog odbijanja testova, Šišović navodi stigmu i strah.

“U Crnoj Gori ljudi i dalje ne žele da se testiraju na HIV, najčešće zbog postojeće stigme i straha. U skoro pola slučajeva, osobe svoj HIV status otkriju u kasnijem stadijumu, u fazi bolesti, odnosno AIDS-a. Procjenjuje se da u Evropi sa HIV-om živi 1,2 miliona ljudi, a da svaka četvrta osoba ne zna svoj HIV status”, kazala je ona “Vijestima”.

Šišović dodaje da je važnost testiranja i otkrivanja infekcije na vrijeme velika.

“Što osoba ranije otkrije status, može ranije da započne liječenje i ima dug i kvalitetan život”, kazala je ona.

HIV se, među crnogorskom populacijom, prema podacima Instituta za javno zdravlje, najčešće prenosi preko nezaštićenog seksualnog odnosa (88 odsto slučajeva). Pritom, kako su kazali, muškarci koji imaju seksualne odnose sa muškarcima čine više od polovine inficiranih (56%).

Činjenicu da se HIV u Crnoj Gori dominantno prenosi putem nezaštićenog polnog odnosa, iz CAZAS-a obrazlažu time što je svijest o upotrebi kondoma u zemlji i dalje veoma niska.

Kondom kao sredstvo zaštite, prema rezultatima ovogodišnjeg istraživanja Ujedinjenih nacija i kompanije Gedeon Richtero o upotrebi kontracepcije, koristi nepunih sedam odsto muškaraca.

Među inficiranim HIV-om, tri odsto je onih koji su zaraženi putem krvi. Od toga, jedan odsto je, kako su kazali iz Instituta za javno zdravlje, zaraženo inficiranom krvlju ili njenim derivatima u medicinskim ustanovama. Ostali su zaraženi usljed korišćenja droga injektiranjem.

Registrovana su i četiri slučaja HIV-a kod djece, kod koji je infekcija prenijeta sa majke.

Nadležni napominju da se infekcija ne prenosi na svu djecu čije su majke HIV pozitivne.

“HIV pozitivne žene, uz primjenu antiretrovirusne terapije i odgovarajućih medicinskih mjera, među kojima su planiranje trudnoće, adekvatan porođaj… mogu da imaju zdravo potomstvo”, kazali su iz Instituta za javno zdravlje.

Iako zvanično nije dokumentovan nijedan slučaj diskriminacije trudnica u takvim situacijama, praksa, dodaje Šišević, pokazuje da se suočavaju sa ozbiljnom stigmom i preprekama.

U cilju podizanja svijesti, ne samo kategorija u riziku, već i njihovih porodica, prijatelja i društva uopšte, te kroz projekte prevencije, edukacije… civilni sektor, Institut za javno zdravlje, Ministarstvo zdravlja... godinama organizuju kampanje, radionice, panel diskusije…

Troškove dijagnostike i liječenja HIV pozitivnih osoba snosi država, a antiretrovirusna terapija je za osiguranike besplatna.

Uprkos tome, kako smatraju u NVO Juventas, neohodna je dalja edukacija, kako bi se smanjio nivo stigme, diskriminacije i odbacivanja HIV/AIDS osoba.

“Prvi decembar je dan kada treba stalno skretati pažnju na to da je tabuizacija seksualnog i reproduktivnog zdravlja neodgovorna”, kazala je Marija Milić iz te NVO.

CAZAS organizuje besplatno testiranje

NVO CAZAS danas počinje kampanju “Saznaj svoj HIV status. Testiraj se na HIV”.

Edukatori te NVO će, u saradnji sa Institutom za javno zdravlje, u Siti molu informisati građane o važnosti testiranja na HIV. Besplatno i anonimno testiranje na HIV i Hepatitis B i C, organizju 6. decembra, u prostorijama drop-in centra.

Kako se (ne)prenosi virus

HIV se može prenijeti putem inficirane krvi, nezaštićenog seksualnog odnosa i vertikalnom transmisijom (prenos infekcije sa majke na dijete tokom trudnoće i porođaja).

HIV se ne može prenijeti socijalnim kontaktom, druženjem sa HIV pozitivnom osobom, kupanjem u istom bazenu. “Danas, u 21. vijeku, sa HIV-om se ne samo živi, već i stara. Osobe sa HIV-om vode normalan i zdrav život, vole, zaljubljuju se, stvaraju porodicu, imaju zdravo potomstvo”, poručuju iz CAZAS-a.

( Damira Kalač )