Promjena kursa Poljske zabrinjava Brisel

Pobjeda opozicione konzervativne desnice na poljskim parlamentarnim izborima u nedjelju donosi jasni zaokret od proevropske spoljne politike Poljske i ka šire shvaćenoj Srednjoj Evropi, od Baltika do Crnog mora, u kojoj bi za zvaničnu Varšavu bitniju ulogu počeo da igra i Zapadni Balkan.

Pobjeda evroskeptične, konzervativne stranke Pravo i pravda (PiS) bivšeg premijera Jaroslava Kačinjskog neosporna je i prije objave zvaničnih rezultata.

Parola „prvo mi, zatim narod a tek onda svi drugi“ iz predizborne kampanje donijela je konzervativcima prvi put na ovim izborima pobjedu među Poljacima svih generacija u čak 13 od 16 vojvodstava u Poljskoj, čak i u velikim gradovima koji su do sada bili tvrđava liberalne Građanske platforme dosadašnje premijerke Eve Kopač.

Nakon euforije u nedjelju veče, kada se prema prvoj izlaznoj anketi činilo da je PiS prva stranka u Poljskoj nakon pada komunista 1989. koja će moći da vlada sama, s komotnom većinom u Sejmu od 242 od ukupno 460 poslanika, nove ankete istopile su juče pobjedu na 232 poslanika u novom sazivu. U Varšavi se zato uz primjetnu nervozu očekuju prvi rezultati i saopštenje Državne izborne komisije koje stranke su prešle izborni cenzus, pošto se oko granice od pet odsto za stranke u okvirima statističke greške drži ekstremna desnica evroposlanika Januša Korvina Mikea, a Ujedinjena ljevica oko osam odsto, što je prag za izborne koalicije. Ulazak te dvije stranke, pored pet koje su sasvim sigurno osvojile dovoljno glasova za poslanike u donjem domu parlamenta, poremetio bi odnos snaga, natjerao PiS da traži koalicionog partnera i doveo čak u pitanje na prvi pogled sigurnu kandidaturu potpredsjednice stranke, Beate Šidlo za premijerku.

Sasvim sigurno, bez obzira na eventualnog koalicionog partnera, Poljska mijenja kurs od predvidljivog partnera Evropske unije spremnog na kompromise ka evroskeptičnom članu koji najbliže saveznike traži u regionu, prije svega u Mađarskoj i njenom premijeru Viktoru Orbanu, nastojeći da napravi regionalnu protivtežu „staroj“ Evropi okupljajući oko ose Varšava - Budimpešta regionalnu silu tješnje povezane Višegradske grupe i Balkana.

Zvaničnici EU nisu zaboravili kada je PiS prvi put vodio Poljsku 2005-2007. Varšava je kočila ratifikaciju Lisabonskog sporazuma, borila se za veću glasačku moć u bloku i kočila pokretanje pregovora o partenrstvu sa Rusijom.

Predsjednik Evropske komisije Žan Klod Junker je Šidlovoj čestitao pobjedu i kazao da očekuje da Poljska igra centralnu ulogu u izgradnji jače Evrope. Međutim, Njemačka i Francuska nisu komentarisale rezultate glasanja. Portparol njemačke vlade je samo rekao da Berlin želi da zadrži dobre odnose sa Varšavom.

Čak i ako su nezadovoljstvo zbog neravnomjerne raspodjele ekonomskog buma Poljske i skandali u koje su uključeni političari Građanske platforme igrali veću ulogu u zaokretu udesno, Kačinjski je za glavnu temu kampanje izabrao neprijeteljstvo prema prihvatu izbjeglica iz Sirije, govoreći da bi mogli da donesu bolest u Evropu.

Varšava i Brisel bi se mogli uskoro zavaditi oko drugih pitanja, od eura, fiskalne politike i nezavisnosti centralne banke do klimatskih promjena i energetske politike, sudeći prema programu nove vladajuće stranke.

Za Rusiju pobjeda PiS-a znači, s jedne strane, dalje pogoršanje odnosa s Poljskom, ali i olakšanje da će glasniji zahtjevi Poljske da Brisel drži oštar kurs prema Rusiji naići na malo sluha u EU i biti pripisani rusofobiji samog Kačinjskog, koji tvrdi da predsjednik Poljske Leh Kačinski nije poginuo u avionskoj nesreći, nego da je na njega Rusija izvršila atentat u Smolensku 2010.

Rusija je oprezno reagovala na rezultat izbora, primijetivši da bilateralni odnosi nisu baš najbolji.

„Želimo bolje odnose, ali ne možemo se voljeti na silu,“ rekao je portparol Kremlja Dmitrij Peskov.

( Angelina Šofranac, Beta/AP )