O djelima Radoslava Boškovića: Snaga argumenata i naučna kreativnost

(Radosav Bošković, Izabrana djela I, II, CID, Podgorica, 2015.)

Na južnoslovenskom prostoru vrlo je malo radova iz slovenske komparativistike. Još je manje radova posvećenih praslovenskoj i praindoevropskoj jezičkoj zajednici. S toga je svakome slavisti i indoevropeisti dobrodošlo dvotomno djelo Radosava Boškovića, dugogodišnjeg profesora Uporedne gramatike slovenskih jezika i Uporedne gramatike indoevropskih jezika Beogradskog univerziteta u izdanju CID Podgorica.

Pojava ovog izdanja ne predstavlja vijest o osobenom lingvističkom talentu. Upoznata je svjetska lingvistika, a posebno slavistika, još tridesetih i četrdesetih godina prošloga vijeka o talentovanom lingvisti - komparativisti, slavisti i indoevropeisti sa Orje Luke kod Danilovgrada, koji se još kao asistent i mlad docent na Beogradskom univerzitetu kompetentno i suvereno kretao u najsloženijim pitanjima slavistike i indoevropeistike.

Sabrana djela su strukturirana tako da su u prvoj knjizi smješteni radovi sa problematikom iz uporedne gramatike slovenskih jezika i radovi iz uzajamnih odnosa strukture slovenskih jezika. Tu su unijeti radovi iz oblasti tvorbe imenica u odnosu na opšteslovenski jezik, o imeničkim osnovama slovenskim, kao i o tvorbi arhaičnih slovenskih pridjeva, razvitku sufiksa u južnoslovenskoj jezičkoj zajednici, porijeklu infinitiva i sl. U drugoj knjizi su radovi u kojima se autor bavi problematikom iz slovenske derivacije i praslovenske strukture riječi. Ispituje se problematika iz istorije slovenskih jezika, akcentologije, leksikologije i leksikografije, derivatologije, i istorijske gramatike srpskohrvatskog jezika i drugih slovenskih jezika, pa zatim i radovi u kojima se proučava struktura riječi u praslovenskom jeziku, praslovenska imenska derivacija, kao i inventar tvorbenih morfema u doba praslovenske zajednice.

Ovakva klasifikacija Boškovićevih radova morala bi se uzeti uslovno. Raznovrsnost i širina lingvističkih interesovanja Radosava Boškovića ne dozvoljavaju preciznu tematsku klasifikaciju njegovih radova. Dubina njegovih ulaženja u problematiku kojom se bavi ne ograničava ga na tematiku koja je istaknuta u naslovu. Raspravljajući, na primjer, o nekom problemu iz istorijske gramatike srpskohrvatskog jezika, komparativno-istorijskom analizom ulazi u dubinu pronicanja u rešavanju najsloženijih pitanja, prelazi i na stanje u drugim slovenskim jezicima, pa preko staroslovenskog ide do praslovenskog, nerijetko i do praindoevropskog.

Njegovi članci su kratki i jezgroviti. U svima, pa i u izvještaju od jedne stranice, Bošković raspravlja i daje nešto novo. Djelo je od početka do kraja bez digresija i oscilacija. U kontinuitetu je sigurnost vladanja materijom, snaga argumentacije i naučna kreativnost, oštroumnost zapažanja i originalnost rešenja. Stil mu je duhovit i prepoznatljiv, samo na prvi pogled teže čitljiv. Originalnim pristupom i naučnim matematičkim jezikom predstavlja „unikatnu pojavu u lingvističkoj literaturi.“ Suvoparnu i tešku materiju zna da oživi. Svojom originalnošću i naučnim jezikom, izborom riječi s frazeološkim obrtima precizira misao, krči svoj put do objašnjenja pažljivo čuvajući odnos prema tuđem mišljenju. Duhovito polemiše s drugim mišljenjima. Ničiju vrijednost nije umanjivao čak ni onda kada nečije sudove proprati blagim ironičnim opaskama. Oprez i poštovanje su kod njega uvijek prisutni. To se, na primjer, lijepo vidi u raspravi I dobri Daničić ponekad zadrema kad kaže “To je kategorija u koju je Daničić - kako se nama čini - unio ponajmanje reda (svoga poslovičkoga reda i svoje ponekad promašene reglamentacije...“ pa dodaje „Pogrešku je ovde, verovatno, napravio Daničić, koji misli da je Čajović izvedeno od Čajo (< Čauš) ...“ da bi potom Bošković dodao: “Nije to - to.“ Koliko je, međutim, Bošković vrednovao i cijenio Daničića vidi se, u istom tekstu, iz njegovih riječi: “Daničić je, prije svega - eruducija, škola, znanje - on je sav od lingvističe analize, sav od nauke“, što se može reći i za Boškovića, kod koga su oprez i poštovanje uvijek prisutni.

U slavističkoj nauci davno je konstatovano, kao prvo - da pred snagom njegove argumentacije, po rješenjima koja se izvode i načinu na koji se formulišu, “mnogi ranije neprikosnoveni lingvistički autoriteti i njihovi dokazi ili gube svoju vrednost, ili se ozbiljno revidiraju“ i kao drugo - “ako je iko bio bez reklame u nauci, ako je iko bio bez poze u životu, ako je iko bio „naoko“ - sav profesor, koji je bio u duši - sav čovjek, onda je to bio, uistinu, prof. Bošković.“

Srećna je zamisao urednika CID-a da se objedine i publikuju studije i rasprave prof. Radosaav Boškovića. Od njih će imati direktne koristi institucije i pojedinci, lingvisti i poslenici drugih naučnih disciplina, pa zatim studenti nekog od indoevropskih jezika, posebno studenti slavistike. One će im svojim stilom i jezikom približiti nimalo laku problematiku uporedne gramatike slovenskih i uporedne gramatike indoevropskih jezika i olakšati snalaženje u literaturi.

( Branislav Ostojić )