Investitori i demokratija

Fenomen snažnog upliva arapskog, posebno UAE, kapitala na Balkan postaje sve interesantniji kako novinarskoj, tako i stručnoj svjetskoj javnosti. O njemu su u toku prošle godine pisali Njujork Tajms, Gardijan, Independent, kao i brojni bliskoistočni portali. U posljednje vrijeme istražne jedinice nekoliko prestižnih univerziteta počele su se baviti ovim interesantnim fenomenom koji ima veliki uticaj na demokratske procese na Balkanu.

Što su korijeni ovog fenomena? Koja mu je svrha? Kako on utiče na lokalne političke prilike u našim zemljama?

Balkanske ekonomije su ranjive. Njima su, u nedostatku resursa, prijeko potrebne direktne strane investicije i to je više nego aksiom i fraza u dnevnoj politici. Rusija i Turska odavno posjeduju svoje interese na Balkanu, koji su često potpomognuti kulturnim i religijskim vezama i odatle su potekli prvi investicioni talasi jačanjem ovih ekonomija sredinom dvijehiljaditih. Kina se svojim strateškim planovima energetski seli na zapad i intenzivno radi na otvaranju foruma sa istočnom i jugoistočnom Evropom. U to vrijeme sramežljivo su pokrenute i investicije iz arapskog svijeta, da bi, nakon problema u Ukrajini i Siriji/Iraku, i djelimičnog usporavanja Turaka i Rusa, arapski investitori izbili u prvi plan.

Crna Gora je tu interesantno dobila strateški važno mjesto. Otvorena je najaktivnija UAE ambasada na Balkanu, emiratskim kapitalom sagrađen najmoderniji trgovačko-poslovni centar u zemlji i nekoliko su puta iz ove zemlje najavljivane, kako bi Rusi rekli, masštabne investicije. Osim Emirata, iz ovog dijela svijeta (MENA region) imamo i egipatski Oraskom koji razvija svoje projekte u bokokotoskom zalivu.

Iz Crne Gore i nezapočetih poslova kompanije Hydra, projekti su se preselili u Beograd, sa čuvenim Beogradom na vodi, ali i najavljenim poljoprivrednim projektima u Vojvodini. Crna Gora je nakon toga u procesu dobijanja kredita od 50 miliona eura za lokalne etablirane biznismene, a najavljen je i projekat naselja vrijednog dvije milijarde eura negdje u Bosni. Nezapočeti projekti Hidre nisu slučajnost, i površnim internet istraživanjem možete naći iskustva nezadovoljnih i prevarenih kupaca nekretnina u samim UAE koji nikad nisu bili završeni. O tome je u nekoliko tekstova pisao i Njujork Tajms.*

Umjesto investicionih infrastrukturnih ulaganja, koja ako se i dese, veoma su skupa i nedovoljna u odnosu na naše potrebe, imamo ulaganje u sektor nekretnina i luksuza koji je našim građanima najmanje potreban, jer sebi ne mogu da ga priušte.

Što se krije iza brojnih najavljenih investicija, čiji se grandiozni završeci najavljuju za trideset i više godina? Da li su ekonomija i kriminologija našle dodirnu tačku baš u tom grandioznom, kako navodi odlična analiza beogradskog Peščanika pod nazivom Grandiozno planiranje korupcije.**

Da li je cilj da se uopšte nešto napravi, ili da se ogromnim rokovima izgradnje i prelijepo izmaštanim projektima stvore kanali finansiranja koji imaju za cilj da sakriju druge tokove novca? Da li je slučajno da ove projekte prate daleko manje transparentni i, u najmanju ruku, čudni procesi izvoza arapskih cigareta od kojih neke zaplijenjene pošiljke imaju vrijednost nekoliko desetina miliona eura? Da li je čudno što se Balkanci nalaze u još čudnijim isporukama oružja koja su prethodila dešavanjima u Jemenu, Libiji i Siriji?

Ovo su pitanja za nacionalne i evropske antikoruptivne i istražne institucije, jer ovaj tekst ima za cilj da naglasi jedan drugi, jednako opasan proces koji prati ove projekte. To je proces degenerisanja lokalnih političkih scena spoljnim uticajem koji prijeti da strukturno i strateški ugrozi započete sistemske reforme.

Uplivom velikih količina novca i stvaranjem pomenutih „sivih“ tokova, vladajući dio političke scene dobija nekorektnu prednost u političkoj utakmici, jer investitori prirodno biraju svoje partnere među pozicioniranim političarima, koji često znaju da fleksibilno posmatraju državne zakone i kreiranjem prečica nezakonitim ugovorima istima čine usluge. Projekat Beograd na vodi i Kraljičina plaža imaju veoma slične primjedbe od strane stručne i građanske javnosti u Srbiji i Crnoj Gori.

Ovaj prekogranični fenomen dobio je logitsiku i na medijskoj sceni. Grčko-bliskoistočna grupa investitora potpomognuta ovdašnjim medijskim tajkunima dovela je i do kreiranja specijalne mreže medija na Balkanu, koja se zdušno i agresivno uključuje u političke kampanje. Dalje, investitori biraju da se oglašavaju ili ne oglašavaju u medijima u zavisnosti od njihovih stavova prema aktuelnim vladajućim politikama i tako stvaraju dodatan pritisak na onaj slobodni dio medijske scene.

Osim državnih medija, u Srbiji je komercijalizacijom B92 otupila njena godinama poznata oštrica istraživačkog novinarstva. Dalje, uz postojanje informativnog programa Prve TV i bezbroj izdanaka žute štampe, od kojih je najsramniji Informer, kao i TV Pink sa tradicionalnom ulogom u zagađivanju medijskog prostora, fenomen počinje da se izvozi. Tako sada imate franšizne kuće i ponašanje pomenutih medija u Crnoj Gori.

Pored crnogorske verzije Pinka, Informera i Prve TV, četiri crnogorska medija su pod direktnom kontrolom jednog od investitora čiji su interesi čest predmet pažnje naše javnosti.

Sve je ovo, nažalost počelo da bude dio koherentnog anti-sistema koji prijeti da degeneriše ionako krhke institucije naših država. Jednim udarcem preko izabranih medija i izabranih političkih partija svaki pokušaj da se zaštite državni interesi karakteriše se kao tjeranje investitora i u krajnjem izdajom države i naroda.

Da nije integracionih procesa koji u mnogome amortizuju pomenute anomalije zahtjevima za reformama u domenu vladavine prava, borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, bojim se da pomislim gdje bi se ovi procesi završili. Veliki potresi na globalnoj političkoj sceni, tenzije i problemi u kojima su se našli najodgovorniji svjetski politički entiteti donekle prijete da naše integracione procese i prioritete podrede interesima investitora čiji lični budžeti prevazilaze naše državne. To ne smijemo dozvoliti.

* http://www.nytimes.com/2012/03/09/greathomesanddestinations/once-sky-high-abu-dhabis-prices-tumble-to-earth.html

**http://pescanik.net/grandiozno-projektovanje-korupcije/

( Ljubo Filipović )