Dragocjen doprinos nauci i kulturi

Akademik dr Avdul Kurpejović: Ko smo mi Muslimani Crne Gore, Matica Muslimanska, 2018.

Ovih dana, u izdanju Matice Muslimanske (1996), samostalnog udruženja u oblasti kulture manjinskog Muslimanskog naroda (Ustav CG, član 79), kao kulturne i naučne institucije, pojavila se naučna studija Ko smo mi Muslimani Crne Gore, autora uglednog crnogorskog znanstvenika, kulturnog i javnog djelatnika, doktora ekonomskih nauka, redovnog člana DANU, dr Avdula Kurpejovića, jednog iz reda najdosljednijih naučnih stvaralaca, bogatog naučno-stručnog opusa, koji u vremenu socijalističke Crne Gore bio odbornik Skupštine opštine Rožaje, delegat u Skupštini CG, i Saveznoj skupštini SFRJ, član Izvršnog vijeća CG u 2 mandata, direktor Republičkog zavoda za planiranje i direktor Republičkog fonda za podsticanje bržeg razvoja manje razvijenih opština CG, osnivač Matice Muslimanske i glavni i odgovorni urednik časopisa Osvit, glasa Muslimana CG. Inače, čovjek koji je svojim stvaralaštvom i radnim entuzijazmom doprinio grandioznom i kolosalnom sveukupnom preporodu crnogorskog društva tokom vremena samoupravnog socijalizma, iskonski pobornik prava na crnogorsko samoopredjeljenje na putu za obnovu njene nezavisnosti, iskonski humanist, filantrop i altruist, borac za priznanje kulturnog, naučnog, vjerskog, jezičkog identiteta svih nacionalnih zajednica i etničkih grupa, kao fenomenoloških i etioloških izraza njihovog identiteta i esencijalne odlike bića crnogorskog multikulturološkog diverziteta, piscu 11 knjiga, i preko 100 objavljenih naučnih i stručnih radova.

Studijom se razmatraju temeljna pitanja koja determenišu istorijski, kulturni, nacionalni, politički, etnografski, etnološki, etnogenetski, jezički, vjerski, religijski, demografski, ekonomski i socijalni status i položaj crnogorskih muslimana, koji opredjeljuje njihov ontološki identitet, u smislu člana odrednice međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima: ljudsko pravo na identitet je univerzalno, neotuđivo, i individualno pravo svakog pojedinca (član 27). A motivi i intencije autora ove knjige je da se prodube naučna istraživanja o istorijskom nacionalnom identitetu autohtonih muslimana CG, i da se taj identitet definiše u svim njegovim fenomenološkim aspektima, kako bi se izrazila društveno-istorijska evolucija ovog naroda koja je odavno prerasla njegovu vjersku komponentu u zaokruženi proces njenog istorijskog i narodnosnog oformljenja čiji proces traje više od 650 godina. Istovremeno, apeluje se na kulturne, obrazovne i prosvjetne institucije države CG da se, shodno ustavnim garantijama, istorija, kultura i nacionalna osobenost svih manjinskih naroda, pa tako i Muslimana CG, obuhvate nastavno-obrazovnim i naučnim programima, u školskim i univerzitetskim udžbenicima, pri čemu ona ima i karakter poslanice crnogorskim Muslimanima, kao autohtonom i posebnom nacionalnom, konfesionalnom i jezičkom identitetu, sa bogatim kulturnim nasljeđem i duhovnom baštinom, posebno se obraćajući muslimanskim intelektualcima da shvate, na principima naučnog saznanja, aksiološke odlike i supstancijalne duhovne vrijednosti svoga naroda, ali i istorijski trenutak njegove egzistencijalne ugroženosti, jer su oni moralno najodgovorniji za trasiranje svoga naroda u budućnost, naglašavajući strukturne obilježja svoga naroda: nacionalnsti - Musliman, vjeroispovjest - islamska, maternji jezik - crnogorski, državljanstvo - crnogorsko.

Veličina jednog naroda ne mjeri se brojem, kao što se veličina čovjeka ne mjeri stasom. Njegova mjera je količina inteligencije i vrline koje posjeduje, rekao je Viktor Igo. Autor ove studije dodaje da su intelektualne i duhovne vrijednosti najveće bogatstvo jednog naroda, ističući misao Bjelinskog: Dobro je biti naučnik, pjesnik, vojnik, zakonodavac i sl. ali je zlo ne biti pri tom i čovjek. Treba istaći da je ova studija rezultanta autorovog naučnog istraživanja i polihistoričnog, intenzivnog i kontiuniranog izučavanja i proučavanja dugog preko 50 godina istorije, etnologije, kulture, etnografije, religije, demografije, etnogeneze autohtonih crnogorskih Muslimana, služeći se gnoseološkom krilaticom - istina je sveta i nedjeljiva, a ljudska misao se mora potvrđivati i dokazivati putem nauke i iskustva.

Naučna studija A. Kurpejovića metodološki je strukturirana u poglavljima: Predgovor, Crnogorska javna scena, Balkanska javna scena, Pravo na identitet kao ljudsko pravo, Kuransko učenje o islamskoj civilizaciji, kulturi i naciji, Etnogeneza autohtonih Muslimana sa rezultatima međunarodnog naučnog istraživanja DNK analize Muslimana CG, Nacionalni identitet crnogorskih Muslimana, istorijska saznanja o nacionalnom identitetu Muslimana, sa posebnim poglavljima velikoislamskog projekta i preimenovanja i asimilacije dijela crnogorskih Muslimana u drugi nacionalni identitet, zalažući se za zajedničko proučavanje zajedničkog kulturnog nasljeđa i baštine svih pripadnika islamske kulture na osnovama međusobnog priznanja i saradnje i pravo na sopstveno nacionalno imenovanje, a u smislu poštovanja i zaštite njihovnih nacionalnih, kulturnih i drugih prava, radi očuvanja sopstvenog identiteta, prezentirajući napore, kao i tekst usaglašene Deklaracije o saradnji Bošnjaka i Muslimana CG (10.01.2018), koja je ostala nepotpisana i kojom su njeni ovlašćeni predstavnici naglasili njen lično-obavezujući karakter. Najupečatljivije poglavlje ove naučne studije tiče se vrlo temeljne i metodološki naučno-prezentirane građe o značajnim istorijskim saznanjima i događajima u svjetskoj nauci i literaturi o nacionalnom identitetu Muslimana, a posebno o njihovoj nacionalnoj evoluciji, istorijskom konstituisanju i narodnosnoj konstituciji u državotvorni narod CG (str. 51-57) što je do sada u našoj istorijskoj literaturi najpotpuniji i najdublji prikaz historijskog puta i društveno-narodnosnog oformljenja autohtonih crnogorskih Muslimana, čime je učinjen veliki iskorak u obogaćivanju bibliografije jednog naroda. Studija ima priloge o naučno-istraživačkom radu na izučavanju istorije, etnogeneze, kulture, nacionalne osobenosti crnogorskih Muslimana, rezultate popisa stanovništva od 1910-2011. godine, bogatu bibliografiju – izvore i literaturu, manuskripte autora o njegovom trudu za saradnju i zajedničko proučavanje materijalnog i duhovnog nasljeđa i baštine naroda islamske kulture u Crnoj Gori sa neprikosnovenim pravom nacionalnog saimenovanja svakog od njih, kao univerzalnog ljudskog prava, bogatu bibliografiju sa izvorima i građom, rezime na crnogorskom jeziku, kratki životopis autora sa pregledom objavljenih edicija izdavača.

Naučna studija dr A. Kurpejovića predstavlja izuzetan i dragocjen doprinos nauci i kulturi, afirmaciji kulturološkog diverziteta i nacionalnog identiteta što čini čast autoru i njenom izdavaču, ali i crnogorskoj naučnoj bibliografiji i samom crnogorskom društvu koje ima ustavnu obavezu da angažuje svoje duhovne snage na afirmaciji i zaštiti identiteta autohtonih crnogorskih Muslimana u svim sferama javnog života, podsjećajući se na mukotrpni stvaralački put izučavanja puta jednog naroda iz prošlosti u budućnost: Stvarati istoriju je lak posao, a pisati istoriju težak (V. Čerčil).

( dr Čedomir Bogićević )