Kad je DPS bio bjelaška partija (1991-1997)

Vlast monolitnog DPS-a u Crnoj Gori je, preko svog partijskog i režimskog biltena - Pobjede, jedinog ondašnjeg dnevnog lista u Republici CG, konstantno i napadno, pogotovo tokom druge polovine januara i februara 1992, favorizovala politiku i ideologiju usmjerenu protiv obnove suverenosti, nezavisnosti i međunarodno-pravnog subjektiviteta CG. Forsirala je političku doktrinu vlasti, koja se temeljila na stanovištu neophodnosti nerazdvojnog „državnog jedinstva“ Crne Gore i Srbije.

Takvo gledište zastupalo je vođstvo DPS-a na čelu sa mr Momirom Bulatovićem, Milom Đukanovićem, Svetozarom Marovićem i drugim njihovim bliskim saradnicima, kao i njihove koalicione, politički i ideološki srodne, Socijalističke partije Srbije, onda formalno na čelu sa dr Borislavom Jovićem, a suštinski predvođene Slobodanom Miloševićem, koji je tada upravljalo Republikom Srbijom. Režimska Pobjeda uglavnom je jednostrano propagirala ratnu politiku „svesrpskog ujedinjenja“ i ideologiju belicističkog mijenjanja granicama avnojevske Jugoslavije.

Vođstvu Srbije bio je cilj, da u procesu, već evidentne demontaže SFRJ, Crna Gora slijedi politiku i ideologiju S. Miloševića i da CG postane saveznik, poslušni sljedbenik, a suštinski bespogovorni talac hegemonističkog i ekspanzionističkog ratnog velikosrpskog projekta. U tome se i uspjelo, uz zdušnu podršku Momira Bulatovića, Mila Đukanovića i ostalih ondašnjih čelnika DPS-a. Tadašnje rukovodstvo Srbije bilo je protiv koncepta uspostave suverene i nezavisne Crne Gore i smatralo je CG svojevrsnim vlastitim posjedom; tretiralo je kao zemlju u kojoj ona primarno ostvaruje svoj uticaj, kojega se ne želi odreći.

Rukovodstvo CG bilo je tada u vazalnom odnosu prema Miloševićevom režimu, čiji je jedan od glavnih esponenata i faktora u vlasti u Republici Srbiji bio dr Radoman Božović. Koherentno tome, predsjednik vlade Republike Srbije dr R. Božović (inače „poreklom Crnogorac“ iz Nikšića) je u intervjuu titogradskoj Pobjedi naveo da rukovodstva Srbije i CG, ne stvaraju treću Jugoslaviju, već da je riječ o „kontinuitetu postojeće. Srbija i Crna Gora su dovoljni za kontinuitet Jugoslavije, uz otvorena vrata ostalima koji to žele“ („Pobjeda”, Titograd, od 9. februara 1992, str. 7. “Država koje ima”, Dr Radoman Božović, predsjednik Vlade Srbije (intervju). R. Božović je bio rezolutan kada se izjasnio protiv mogućnosti osamostaljenja Crne Gore. On je istakao da će na referendumu u CG (koji je bio zakazan za 1. mart 1992.) izgubiti koncept ponovne uspostave suverene i međunarodno priznate CG, kojeg je promovisala demokratska crnogorska suverenistička opozicija.

Tadašnja politička, stranački organizovana, opozicija, koja se zalagala za Suverenu Crnu Goru bila je predvođena najjačom snagom iz crnogorskog demokratskog indipendističkog bloka - LSCG na čelu sa Slavkom Perovićem i ondašnjim prvacima nekoliko partija iz redova crnogorskih reformista i to: mr Žarkom Rakčevićem, dr Ljubišom Stankovićem, Rankom Krivokapićem, Radom Bojovićem, Miodragom-Mališom Marovićem, Mićom Orlandićem, Džavidom Šabovićem, mr Ramom Bralićem, kao i značajnim političkim predstavnicima albanskih i muslimansko/bošnjačkih partija u Crnoj Gori Mehmedom Bardhijem, Đerđ Đokajem, Nikolom Camajem, Rifatom Veskovićem, dr Seferom Međedovićem i drugima.

Premijer Srbije dr R. Božović bio je onda rezolutan: „Ubijeđen sam da će suština referenduma biti radikalno drugačija od onih koji su imali za cilj da realizuju secesiju i rasturanje sopstvene države. Koliko ja poznajem prilike u Crnoj Gori i njeno istorijsko utemeljenje, na svim ključnim tačkama onoga što se zove odnos sa Srbijom naprosto ne mogu da zamislim, ni u političkom, ekonomskom ili nekom drugom smislu, nekakvu suverenu Crnu Goru, koja bi predstavljala državu samu za sebe, a da pritom ona ne rizikuje, ne samo istorijsko, nego i ono što čini njeno danas i sjutra“. („Pobjeda”, Titograd, od 9. februara 1992, str. 7. “Država koje ima”, Dr Radoman Božović, predsjednik Vlade Srbije (intervju).

Srpski premijer i desna ruka S. Miloševića, dr R. Božović je saopštio stav vođstva Republike Srbije i većinskog raspoloženja poslanika Skupštine RS da je u pogledu zacrtane državne zajednice Srbije i Crne Gore održavanje referenduma, na kojem bi se o tome građani Srbije izašnjavali, bilo „čista besmislica“. Obrazlagao je to riječima da je Srbija u državotvornom smislu „suverena republika koja je svoju suverenost utemeljila u zajedničku državu. Ona nema potrebe za takvim preispitivanjem“. Božović je tada priznao da su „crnogorska državnost i njen kontinuitet istorijska tvorevina“, te da lično pripada „onim Crnogorcima koji smatraju da je srpski korijen suština onog što danas jeste vrijednost i istorijski okvir srpskog roda. Pokušaji da se to cijepa i razdvaja su istorijska neukost“. On je naveo da su Srbija i Crna Gora „pokrivene jednim narodom, sa posebnostima svojih djelova“ i dodao da nema nikakih nesporazuma između vlade Srbije i Vlade CG, kojom je rukovodio Milo Đukanović, te se „zakleo“ se da „ćemo zajedničkizadnji kilogram hljeba dijeliti u Srbiji i Crnoj Gori i onim regijama i republikama koji hoće život u zajedničkoj državi“. Dr R. Božović je istakao da je ubijeđen u to da je, saglasno osnovnom interesu Srbije, to da će srpski narod koji živi u granicama van republike Srbije (u drugim jugoslovenskim republikama) nastaviti „da živi u zajedničkoj državi sa Srbijom“, zajedno sa „Crnom Gorom i sa drugim republikama i narodima koji se za to opredijele“ (Ibidem). U tom intervjuu, za režimsku Pobjedu, on je potencirao i to da je „Crnogorac srpskog roda“, što je bilo u potpunom saglasju sa stavom jedinstvenog DPS CG, kojeg je još ljeta 1991. na skupu na Vučijem dolu, izložio predsjednik Predsjedništva RCG i lider SKCG /preimenovanog potom u DPS CG/ mr Momir Bulatović, kada je saopštio da je „crnogorskog imena, a srpskog prezimena“. Tako je tada javno djelao i njegov bliski saradnik Milo Đukanović, kao i Svetozar Marović i drugi zvaničnici iz vladajuće garniture u CG onog perioda.

DPS CG i Miloševićev SPS su brzopotezno, u ratnim i krajnje nedemokratskim uslovima, radile na stvaranju „SRJ“, koja je 27. aprila 1992. proglašena u Beogradu, na nelegalan i nelegitiman način. Prije toga, delegacije DPS-a i SPS-a, predvođenje mr Momirom Bulatovićem i dr Borislavom Jovićem, su 10. januara 1992, prilikom zvaničnog susreta i razgovora, postigle punu saglasnost i zajednički zaključile da „republike Srbija i Crna Gora kao i crnogorski i srpski narod, treba da nastave da žive u zajedničkoj državi u kojoj će odnosi biti uređeni na osnovu potpune ravnopravnosti bez obzira na stepen integracije“ („Zajednička država sudbina“, „Pobjeda“, od 11. januara 1992, str. 5). U tom zvaničnom razgovoru, pored predsjednika DPS-a Momira Bulatovića i predsjednika SPS-a dr Borislava Jovića, učestvovali su i: akademik Mihailo Marković, potpredsjednik SPS-a i dr Bogdan Trifunović, generalni sekretar SPS-a, te Petar Škundrić, kao i Svetozar Marović, generalni sekretar DPS-a i članovi Sekretarijata Glavnog odbora DPS-a dr Milica Pejanović-Đurišić i Milutin Ojdanić.

Vladajuće partije u Srbiji i CG potvrdile su tada da je Beogradska inicijativa (od 12. avgusta 1991) realno polazište za ustavno preuređenje Jugoslavije i da će one preduzeti sve što od njih zavisi kako bi se ista realizovala i time, po njima, zaustavila „erozija zajedničke države“. Založile su se za transformaciju Jugoslavije i istakle potrebu da se omogući onim republikama koje to hoće da nastave „da žive u zajedničkoj državi“. Delegacije su istakle opredjeljenje „za mirnu opciju rješavanja jugoslovenske krize“ i pružile, kako su rekli, podršku mirovnim inicijativama u tom smislu, posebno mirovnom planu specijalnog izaslanika generalnog sekretara UN Sajrusa Vensa. Na konferenciji za novinare M. Bulatović i B. Jović saopštili su kako je izvranredna saradnja između DPS-a i SPS-a, te da je cilj obije partije da se preduzme sve kako bi se spriječio „raspad države“, založivši se pritom, kako su rekli, za razrješenje jugoslovenske krize „mirnim putem“. Bulatović je na pres konferenciji naveo da „niko ne može dovesti u pitanje da se Crnoj Gori bilo čijom i bilo kakvom odlukom izbriše državotvorni i istorijski karakter“ („Saglasnost o ljučnim pitanjima-konferencija za štampu dr Borislava Jovića i mr Momira Bulatovića“, „Pobjeda“, Titograd, od 11. januara 1992, str. 5.). To je bila samo puka deklaracija; praksa će vrlo brzo, nakon toga, demantovati.

Nakon ovog susreta prve ličnosti vlasti u Crnoj Gori i predsjednika SPS-a dr B. Jovića, druge ličnosti u nomenklaturi vlasti u Srbiji, iza S. Miloševića, postalo je sve očiglednije da će CG nastaviti svoj put u jednoj državi sa Srbijom, odnosno, da se u procesu disolucije SFRJ neće opredijeliti za državnu samostalnost.

Vođstvo DPS-a CG potvrdilo je tada eksplicitno da njihov izbor nije postizanje državne nezavisnosti i međunarodnog subjektiviteta Crne Gore. Tako je član Sekretarijata DPS-a CG dr Todor Baković, 9. februara 1992, na skupu članova i pristalica DPS-a u Župi Nikšićkoj, naveo da Crnoj Gori i Srbiji „i istorijski pripada da stvaraju novu Jugoslaviju“ i istakao: „Već sedam decenija smo u Jugoslaviji, a sa Srbijom živimo sedam vjekova. Opcija samostalnosti nosi rizik da postanemo lak plijen onih koji su jači“ („Zajedništvo-izlaz“, „Pobjeda“, Titograd, od 10. februara 1992, str. 4.).

Predsjednik Partije socijalista Crne Gore i poslanik u Skupštini RCG mr Žarko Rakčević je Odluku o raspisivanju referenduma u CG, koju je donijela vladajuća DPS i njeni saveznici, kao i model zajedničke države, kojeg su dogovorila vođstva DPS-a i SPS-a komentarisao, tako što je 18. februara 1992. prezicirao da je isti „antijugoslovenski i antidemokratski“ i da je on „neprihvatljiv za BiH i Makedoniju“. Ž. Rakčević je tada naveo da je taj model anticrnogorski, jer se njime „poništava suverenitet i državotvorni karakter CG. Ovo je samo suptilnija Podgorička skupština iz 1918.“...(Vidi više: Mr Žarko Rakčević, Predsjednik Partije socijalista Crne Gore, „Nedemokratski potezi vlasti“, „Pobjeda“, Titograd, od 19. februara 1992, str. 4.)

Među ondašnjim žestokim krititičarima velikosrpskog i ancrnogorskog režima DPS-a, bio je i Miodrag Vlahović, tadašnji član Predsjedništva LSCG, koji je u obraćanju učesnicima mitinga crnogorske suverenističke opozicije za nezavisnu i međunarodno priznatu CG održanom u Titogradu 23. februara 1992, između ostalog, rekao: “Oni nemaju prava da udave Crnu Goru; oni nemaju prava da prekinu njenu viševjekovnu istoriju…Oni nemaju prava da više vladaju Crnom Gorom poslije rata na koji su pristali, poslije 126 crnogorskih žrtava za koje nas optužuju. Nismo mi izazvali tu krv, mi smo od prvog trenutka bili protiv nje” (LSCG 1992-dio I, Youtube, videozapis). Potom je Vlahović dodao: “Gospoda koja danas vlada Crnom Gorom(apsolutnu vlast je tada držao DPS - op. N.A.) čini sve da obmane sopstveni narod, tvrdeći da smo svi mi ovdje samo zbog toga što smo za suverenu i demokratsku Crnu Goru - izdajnici…Nijesu Crnogorci antisrbi samo zato što su za svoju Crnu Goru” (Citirano prema: Nebojša Redžić, “Suverena ili uverena - Miting za suverenu Crnu Goru”, “Monitor”, broj 71, Titograd, od 28. februara 1992, str.12).

( Novak Adžić )