Znamo li, stvarno, kuda idemo?

Cijela strategija Zapada u dugoročnom rješavanju problema i uspostavljanju mira na Balkanu se već godinama zasniva na procesu evropskih integracija. Osnovna premise je da će balkanske države i državice, koje već godinama žive u međusobnim konfliktima, netrpeljivosti i nepovjerenju produbljenom ratovima i krvoprolićem, u procesu približavanja Evropskoj uniji potpuno reformisati i vremenom postati demokratska, tolerantna društva, koja žive u miru i harmoniji sa sobom i susjedstvom, čime bi se stiglo do eventualnog ravnopravnog članstva u EU.

Da, evropske integracije su bile i ostale jedini dugoročni način da inače ljute neprijatelje ubijede da zajedno sjednu, razgovaraju, dogovaraju se, a bogami, nerijetko i pijanče i pjevaju. Kosovo i Srbija su samo posljednji od mnogih primjera.

Osim toga, približavanje Evropi je iskorišćeno da se balkanskim vladama nametnu reforme u svim segmentima društva - od ekonomije i politike, do vladavine prava i poštovanja manjinskih zajednica.

Poruka, koju su evropski zvaničnici i razni poslanici država članica konstantno prenošena narodima Balkana još od početka novog milenijuma, glasila je manje-više ovako: kad ispunite naše kriterijume, postaćete država dostojna članstva u porodici evropskih demokratija. Samo članstvo u EU za vas će doći prirodno, kad vaša država bude dokazala da stoji iza istih principa, brani iste vrijednosti, njeguje istu demokratiju, i gradi istu vladavinu prava, kao i sve članice EU.

* * *

Sa pravom se neprestano ističe da su principi, vrijednosti, demokratija i vladavina prava osnove za izgradnju demokratskog društva koje zaslužuje da bude dio Evrope. Na kraju krajeva, biti dio bilo kog društva znači prihvatiti određene principe i vrijednosti, na kojima je izgrađen političko-društveni sistem, koji se zasniva na vladavini određenih prava.

No, pitanje koje se prirodno mora postaviti jeste - koji su to principi koje mi, Balkanci, moramo srcem prihvatiti, ako ćemo postati Evropljanima? I koje su to zajedničke vrijednosti koje svaka evropska zemlja mora braniti? Kakva je to evropska vrsta demokratije koju bismo morali imati i vladavinu kakvog prava bismo morali graditi, mi kojima ni u snu ne pada na pamet da možemo postati išta drugo do građanima ujedinjene Evrope?

Nažalost, odgovore na ovakva pitanja ne tražimo samo mi, koji bismo u EU, nego i oni koji su već godinama njeni članovi, a naročito oni čiji su oci i započeli ovaj grandiozni idealistički projekat. Jer, ono što se danas jasno nazire iz vrućih unutar-evropskih polemika i debata oko raznih kriznih situacija, uključujući ovu posljednju sa izbjeglicama iz Sirije, ne uliva ni malo povjerenja da EU kojoj stremimo jeste ona ista koja je zamišljena i začeta takozvanim Šumanovim planom dogovorenim između šest evropskih zemalja - Belgije, Francuske, Italije, Luksemburga, Holandije i Zapadne Njemačke - po završetku II svjetskog Rata.

Krajem 50-ih godina prošlog vijeka, glavni arhitekt ideje o ujedinjenoj Evropi, Žan Mone Monnet, govorio je da “šest evropskih zemalja nisu započele ovaj veliki projekat smišljen da poruši zidove među njima samo da bi izgradile još više zidove između njih i svijeta koji ih okružuje”. “Mi ne povezujemo države, već povezujemo ljude”, je rekao Mone, objašnjavajući principe i vrijednost na kojima je počela gradnja EU.

I kako to danas shvatiti gledajući kako Mađarska postavlja zid od žice da bi onemogućila prolaz izbjeglicama. Kako Moneov princip povezivanja ljudi prihvatiti zajedno sa porukom mađarskog premijera Viktora Orbana da su muslimani nepoželjni u Evropi, ili sa insistiranjem slovačkog premijera, Roberta Fica, da “masovna migracija muslimanskih imigranata koji će početi gradnju džamija neće biti tolerisana”.

Koji od ovih principa su evropski? Oni koje predstavlja kancelarka Njemačke, Angela Merkel, kad inistira na solidarnosti sa sirijskim izbjeglicama, ili oni o hrišćanskoj Evropi u kojoj nema mjesta za muslimane, koju zastupljaju Orban i Fico i još mnogi političari Evrope?

Je li evropska vrijednost šutiranje sirijskog izbjeglice od strane mađarske novinarke, ili su to otvoreni pozivi i kampanje fudbalera Barcelone i Real Madrida za pomoć izbjeglicama u nevolji bez razlike na njihovu religiju?

Da li bi Francuz Mone danas stajao uz njegovu zemljakinju Marin le Pen, koja želi izgraditi nove zidove podela među ljudima? Ili bi se prestravio vidjevši kakvi se sve političari danas predstavljaju u ime Evrope i njenih vrednosti?

Mislim da je ovo drugo u pitanju, svakako!

* * *

Nikako nemam namjeru da postavljajući dileme oko evropskih vrijednosti, na neki način amnestiram balkanske političare kojima je danas vrlo lako da opravdaju sve što nam rade time da to isto rade i mnogi koji vode neku od 28 država EU.

Odavno je svima nama valjda jasno da su ovi naši lokalni vlastodršci kameleoni, kojima nije važno kakve vrijednosti predstavljaju ako ih to održava na vlasti. Njima je isto biti i komunista i demokrata - važno je da su na vrhu piramide, a ne na njenom dnu. Bilo da su nacionalisti, ljevičari ili radikali, za njih su i korupcija, netolerancija, politička manipulacija i netrpeljivost, evropske vrijednosti, pošto ih ima i tamo, negdje, u toj Evropi!

Namjera mi je da postavim pitanje sebi, nama i svima drugima: znamo li kuda mi to, u stvari, idemo?

Autor je glavni i odgovorni urednik Koha Ditore, najvećeg dnevnog lista na Kosovu

( Agron Bajrami )