Autorski podvig netipičan za crnogorsku kulturu
Bečanovićev “Leksikon filmskih režisera” jedna je od onih knjiga koje u normalnim i utemeljenim kulturama rade instituti i poveći timovi saradnika
Svi najveći na jednom mjestu - od Hoksa, Ozua i Hičkoka do Roselinija, Mizogučija, Murnaua i Drajera... Najbolji filmovi, filmovi koji su vas ostavljali bez daha ili dovodili do ushićenja, sabrani u jednoj knjizi, to bi bio najkraći opis ovog izuzetnog, kapitalnog ostvarenja sa potpisom pisca, teoretičara i filmskog kritičara Aleksandra Bečanovića.
Sličan autorski podvig teško je naći u cjelokupnoj crnogorskoj kulturi. Bečanovićev “Leksikon filmskih režisera” jedna je od onih knjiga koje u normalnim i utemeljenim kulturama rade instituti i poveći timovi saradnika. Riječ je o knjizi od 900 stranica, velikog formata, koja na jednom mjestu objedinjuje oko 270 najznačajnijih autora filmske umjetnosti, od Aleksandrea Aje do Andreja Zulawskog.
“Leksikon filmskih režisera” je jedinstvena knjiga koja na jednom mjestu sabira sve najvažnije u istoriji filma. Svaki autor je obrađen uvodnim tekstom Bečanovića i izborom najvažnijih filmova. Broj zastupljenih filmova mjera je značaja režisera, tako da varira od autora do autora.
“Odrednicom Leksikon u naslovu ove knjige hoće se naglasiti ključna razlika: iako prilično obiman, Leksikon filmskih režisera hermeneutički je opozitan enciklopedijskoj metodologiji. Umjesto enciklopedijske sveobuhvatnosti, objektivnog tona, pokušaja da se notiraju svi informativni fakti, ovdje će biografski podaci biti svedeni na minimum (u eri interneta, to bi bio nepotrebni višak), kao što će nasuprot inkluzivnosti biti ponuđena kritička selekcija autora i filmova koja nužno mora biti kontroverzna, često i polemička. Ukus se formira ne samo uključivanjem, nego i izostavljanjem, “tendencioznom” redukcijom: kao i drugi, i ovaj izbor svoju oštricu i zanimljivost bazira kako na prisustvu, tako i odsustvu određenih imena”, zapisao je autor u uvodu Leksikona.
Ova knjiga je i svojevrsna potvrda kontinuiteta subotnjeg dodatka Vijesti “Art”.
Naime, Bečanovićevi tekstovi iz Leksikona počeli su da nastaju upravo kao njegova redovna rubrika u Artu, zamišljena kao markacija najvažnijih momenata u istoriji filma, i to od prvog broja (januar 2003).
Bečanovićeva metodologija je dodatno značajna za crnogorski duhovni ambijent zbog jedinstvene promocije novih diskursa (feminističkog, recimo) o filmu i uopšte umjetnosti.
"U Leksikonu broj uvrštenih filmova (kategorije su 5, 6, 7, 8, 10 i 10+) označava personalno rangiranje režisera (osim u slučajevima kada autor nema pet ostvarenja ili su mu sva snimljena djela zastupljena): još od Sarisovog uzoritog primjera sa knjigom The American Cinema: Directors and Directions 1929 - 1968, vjerujem da čitalac ima pravo da precizno zna kakve pozicije zastupa kritičar, koje autore favorizuje i u kojim rukopisima pronalazi najbliži izraz onoga što je uvijek neuhvatljiva esencija filmske ikonografije. Disproporcije i polemike koje će se pojaviti u ovom regionu su neminovne, i na njih treba gledati kao na priliku da se dijalog nastavi i produbi. Moji “panteonski” režiseri nisu iznenađujući (Hoks, Hičkok, Ozu, Roselini, Mizoguči, Lang, Murnau, Drajer, Godar, Kubrik), što je možda novi dokaz “konzervativnog” ukusa kojeg gajim, ali se nadam da je takva postavka kontrabalansirana mojim interesom, recimo, za tzv. treš autore - koji se u publikacijama ovog tipa po pravilu ignorišu i nezasluženbo prećutkuju - u rasponu od evropske i američke eksploatacije do predvodnika japanskog pinku zabrana. Film se suštinski sastoji od svojih visina i padova, svojih uspjeha i promašaja, disparatnih načina na koji se u njega upisuje sublimacija: ljubav prema filmu mora biti nediskriminativna, jer tek obje strane istog novčića naznačjuju imaginativni, imaginarni i imaginacijski domašaj kinematografskog aparata”, naznačava Bečanović neke od metodoloških impulsa koji su oblikovali ovo kapitalno djelo.
U državi koja još nema svoju nacionalnu ili opštu enciklopediju ovakva pregnuća su dokaz da, uprkos svemu, lični podvig može dobaciti dalje od skupih projekata iza kojih stoje institucije i prilična sredstva.
Aleksandar Bečanović (1971), jedan od najznačajnijih crnogorskih pjesnika, esejista i proznih pisaca današnjice, jedan iz originalne “prve petorke” Nove crnogorske književnosti. Bečanović je i teoretičar filma i filmski kritičar iza kojeg su stotine objavljenih tekstova u najrelevantnijim medijima u zemlji i inostranstvu. Pored više knjiga poezije i priča, Bečanović je ranije objavio obimnu studiju “Žanr u savremenom filmu”. Za poeziju je nagrađen prestižnom nagradom “Risto Ratković”.
Ovu kapitalnu knjigu objavio je podgorički CID u ediciji Posebna izdanja. Recenzenti knjige su Branko Baletić i prof. dr Maja Bogojević, a urednik izdanja Dragan K. Vukčević.
( Jelena Pavićević Tatar )