Depolitizacija ustanova kulture

Poslanice Demokratskog fronta prof. dr Jelisava Kalezić i doc. dr Branka Bošnjak dale su u skupštinsku proceduru izmjene i dopune dva zakona koja se odnose na oblast kulturno-umjetničkog stvaralaštva i oblast zaštite kulturnih dobara.

Analizirajući Zakon o kulturi zaključeno je da je neophodno inicirati njegove izmjene zato što zakon ne stvara ključne pretpostavke za uspostavljanje principa demokratičnosti i transparentnosti u oblasti kulture što je osnov za vođenje kvalitetne kulturne politike, navodi se u saopštenju poslanica. Predloženim izmjenama i dopunama zakona stvara se normativni osnov za uspostavljanje meritokratskog principa u odlučivanju i upravljanju u kulturi i samim tim za depolitizaciju ustanova kulture .

“Jedan od preduslova za sprovođenje Zakona o kulturi je postojanje Nacionalnog savjeta za kulturu kao funkcionalnog radnog tijela koje ima precizno utvrđene nadležnosti i obaveze. Iskustvo sa prethodnim Nacionalnim savjetom, čijim je članovima istekao mandat je negativno. Nijesmo upoznati da je Nacionalni savjet tokom svog mandata izradio neku analizu, izvještaj ili predlog, niti čak da je izrazio zabrinutost za stanje kulturne baštine, deprofesionalizaciju u ustanovama kulture i sl”, navodi se u saopštenju.

Postojećim Zakonom o kulturi dato je pravo ministru kulture da predlaže članove Nacionalnog savjeta, dok je predloženim zakonskim rješenjem definisana struktura na osnovu principa ravnomjerne zastupljenosti stručnjaka i umjetnika iz svih oblasti kulture ... Novina koja se uvodi predloženim zakonom je uvođenje instituta javnog konkursa za izbor direktora javnih ustanova čiji je osnivač država.

“Zakonsko rješenje po kojem direktore javnih ustanova čiji je osnivač država imenuje i razrješava ministar smatrali smo posebno spornim. Zbog toga predlažemo da se u postupku imenovanja direktora primjenjuje transparentna procedura koja ima za cilj profesionalizaciju izbora, a ne da se na čelo nacionalnih institucija postavljaju direktori na osnovu partijsko-klanovskog ključa”, navodi se u saopštenju.

Kada je riječ o sufinansiranju programa iz oblasti kulturno-umjetničkog stvaralaštva, ne postoji, kako se navodi u saopštenju, transparentnost u postupku rada komisija, kao i da je prisutno favorizovanje određenih pojedinaca i organizacija, a ne postoji ni kontrola u realizaciji dodijeljenih sredstava.

“U cilju obezbjeđenja ravnopravnog odnosa prema svim subjektima koji učestvuju na konkursima predlaže se definisanje jasnih kriterijuma za vrednovanje projekata koji bi garantovali odlučivanje po principu kvaliteta i značaja projekta”, navodi se u saopštenju i dodaje da je propisana obaveza za Ministarstvo, odnosno opštine da kontrolišu poštovanje ugovora i sankcionišu korisnike sredstava ako nenamjenski koriste sredstva dobijena na konkursu, za razliku od sadašnjeg zakona gdje je to ostavljeno samo kao mogućnost.

“Praćenjem primjene Zakona o kulturi utvrđeno je da za sedam godina Ministarstvo kulture nije uspjelo da stvori normativne mogućnosti za punu primjenu zakona”, navodi se u saopštenju.

Laičko tumačenje pojedinih zakonskih normi

Zakon o zaštiti kulturnih dobara pored izvjesnih nedostatnosti, koje treba otkoliniti predloženim izmjena i dopunama kako se navodi u saoptenju, sadrži sve mehanizme zaštite kulturnih dobara. “Međutim, ključni razlog za očigledno loše stanje u ovoj oblasti koje se ogleda u neizvršavanju zakonskih obaveza i gubljenju autoriteta institucija ne leži u zakonu, već u nedopustivoj improvizaciji u njegovom sprovođenju, ad hoc potezima i čak laičkom tumačenju pojedinih zakonskih normi”, navodi se u saopštenju. Stanje u kulturi je, kako se navodi u saopštenju poslanica Bošnjak i Klazić, lošije nego prije stupanja zakona na snagu.

“Bitna novina koja se predlaže ovim zakonom je promjena oblika organa državne uprave nadležnog za zaštitu kulturnih dobara, na način da se Uprava transformiše, odnosno opet bude Zavod, ali ne kao javna ustanova već kao organ državne uprave. Navedena izmjena inicirana je time što navedeni državni organ obavljanje zakonom propisanih funkcija koje se sastoje u neposrednom izvršavanju zakona i propisa, i odlučivanju o pravima i obavezama fizičkih i pravnih lica i drugih subjekata prije svega temelji na stručnim poslovima koji iziskuju primjenu posebnih metoda i saznanja. Uz to, treba poštovati tradiciju institucije, odnosno Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz čije je transformacije nastala Uprava za zaštitu kulturnih dobara, a koja je stečena napornim trudom generacija stručnjaka i ne treba je prekidati”, navodi se u saopštenju. Kalezić i Bošnjak smatraju da bi se aktom o osnivanju Zavodu morao vratiti status samostalnog organa koje Uprava imala prilikom osnivanja, a koje je ukinuto Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave i povećati broj stručnih radnih mjesta, smanjenih za 50% u odnosu na Elaborat o opravdanosti transformacije Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture i Centra za arheološka istraživanja Crne Gore u Upravu za zaštitu kulturnih dobara i Javnu ustanovu Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore koji je usvojila Vlada Crne Gore 24. marta, 2011. godine.

“Jedan od ciljeva izmjena i dopuna zakona je konačno regulisanje prometa kulturnih dobara, umjetnina i antikviteta, na savremenim osnovama, za što su stvorene zakonske pretpostavke, ali ni u tom dijelu zakon nije zaživio u praksi”, navodi se u saopštenju.

( Vijesti online )