U Crnoj Gori oko 15.000 zavisnika od narkotika

Crna Gora je jedina zemlja u regionu koja nema registar korisnika psihoaktivnih supstanci. Prema informacijama dobijenim od Instituta za javno zdravlje “najveći broj korisnika droga se zdravstvenim službama javlja usljed upotrebe opijata (najčešće heroina) 87 odsto, dok se 11,8 odsto javlja usljed kombinovane upotrebe više supstanci, a 7,4 odsto usljed zloupotrebe hipnotika i sedativa".

Iz NVO “4Life” su ranije kazali da u Crnoj Gori živi između 10 i 15 hiljada zavisnika od narkotika.

Istraživanje sprovedeno 2013. i 2014. godine na teritoriji Crne Gore za potrebe Master rada Ide Kolinović na temu “Socijalni rad sa porodicom u prevenciji narkomanije u Crnoj Gori” pokazalo je da 18,5 odsto osoba koje su probale psihoaktivne supstance potiče iz jednoroditeljskih porodica, ali i da najveći broj zavisnika, čak 78,3 odsto, dolazi iz “potpunih” porodica. Kolinovićeva je ocijenila da život sa oba roditelja ne podrazumijeva istovremeno kvalitetniji život za pojedinca u poređenju sa životom u jednoroditeljskoj porodici.

“Od ispitanih zavisnika 16,1 odsto dolazi iz porodica razvedenih roditelja”, kazala je ona, i dodala da uzorak obuhvata 168 zavisnika, dok je u kontrolnoj grupi bilo 188 osoba koje nikada nijesu konzumirale drogu.

Kao najčešće porodične probleme, 35,2 odsto zavisnika navodi da im “otac nije posvećivao dovoljno pažnje tokom odrastanja”, a 48,8 odsto majku opisuje kao “prezaštitujuću”.

Istraživanje je pokazalo da je četvrtina zavisnika često dobijala batine od roditelja tokom odrastanja.

“U porodicama zavisnika od droga očevi su naročito skloni prekomjernom konzumiranju alkohola 32,8 odsto... Djeca iz alkoholičarskih porodica su često žrtve fizičkog zlostavljanja, zanemarivanja i drugih porodičnih problema, zbog čega su ona podložnija zloupotrebi droga, kao obliku nošenja sa stresom”, objašnjava Kolinovićeva.

Od 168 zavisnika, 36,1 odsto je izgubilo oca, 13,9 odsto majku i 12 odsto brata ili sestru.

“Najveći broj zavisnika prvi put je probalo drogu prije navršene 26 godine života. Do 15 godine droge je probalo 43,5 odsto ispitanika, a od 16. do 25. godine života njih 49,4 odsto“, kazala je ona. U Javnoj ustanovi za smještaj, rehabilitaciju i resocijalizaciju korisnika psihoaktivnih supstanci “Kakaricka gora” se trenutno nalazi 28 klijenata na tretmanu, dok je u psihijatrijskoj bolnici u Dobroti smješteno devet zavisnika od heroina. U obje ustanove se nalaze pacijenti iz svih krajeva Crne Gore.

JU “Kakaricka gora” raspolaže kapacitetom od 60 ležajeva, dok bolnica u Dobroti ima muško odjeljenje sa 12 kreveta za zavisnike od alkohola i devet kreveta za zavisnike od drugih psihoaktivnih supstanci (PAS).

“Odjeljenje je muško. Kreveti su uvijek puni, pa se po potrebi zavisnici primaju i na druga odjeljenja, naročito ako postoji komorbiditet (bolest zavisnosti, psihoza i slično)”, kazala je načelnica Odjeljenja za bolesti zavisnosti Marina Roganović. Kako kaže, uglavnom se radi o zavisnicima u kasnoj fazi, koji su pokušavali sa liječenjem na drugim mjestima.

“Takođe su to zavisnici sa i bez izrečenih sudskih mjera obaveznog liječenja”, istakla je ona. Prema riječima direktora JU “Kakaricka gora”, u toj Ustanovi se ne tretiraju klijenti kojima je kao kazna za izvršeno krivično djelo izrečena mjera obaveznog liječenja. Kada je bolnica u Dobroti počela sa radom, planirali su da liječenje traje oko tri nedjelje, a da pacijenti poslije toga nastave sa liječenjem u ambulantnim uslovima ili rehabilitacijom na Kakarickoj gori ili u nekoj komuni ili “ako imaju i zatvorske tj. penalne mjere, vraćaju se u zatvor”.

Roganovićeva je ocijenila da liječenje ne treba da traje duže od tri mjeseca jer može biti kontraproduktivno.

“Svakodnevno sa pacijentima rade psihijatar, ljekar na specijalizaciji, psiholog, defektolog i edukovane medicinske sestre i tehničari”, kazala je ona.

U njihovoj bolnici, prema njenim riječima, koriste tzv. simptomatsku terapiju, antidepresive, psihostabilizatore, sedative, analgetike, hipnotike, anksiolitike.

“Koristimo 'metadon' i sada smo u inicijalnoj fazi uvođenja 'buprenorfina' u liječenje”, zaključila je ona.

Tretman u “Kakarickoj gori” podrazumijeva stacionirano tretiranje u trajanju od godinu dana i godinu dana nerezidencijalnog dijela za klijente koji uspješno završe rezidencijalnu fazu.

Na rezidencijanom dijelu u JU trenutno se nalazi 19 klijenata, dok je devet na nerezidencijalnom dijelu”, kazao je Radinović.

“Tretman bolesti zavisnosti, pored medicinskog dijela koji se sprovodi u Javnim zdrastvenim ustanovama (tzv. „detoks“), podrazumijeva i rehabilitaciju i resocijalizaciju, što znači da klijenti moraju da rade na unutrašnjim promjenama u psihološkom i funkcionalnom smislu, sa ciljem da se nakon završetka tretmana vrate u normalne društvene tokove”, ocijenio je Radinović.

Kada je ova JU u pitanju, smještaj podrazumijeva tretman u smislu potpune apstinencije od svih PAS, uključujući i alkohol.

Dostupno više ljekova u terapiji bolesti zavisnosti

Iz Agencije za ljekove (CALIMS) su “Vijestima” kazali da je za liječenje korisnika psihoaktivnih supstanci u Crnoj Gori, dostupno više ljekova koji pripadaju farmakoterapijskoj grupi - ljekovi koji se koriste u terapiji bolesti zavisnosti (ATC grupa N07B, prema klasifikaciji Svjetske zdravstvne organizacije).

“U CALIMS-u su registrovani ljekovi koji kao aktivne supstance sadrže buprenorfin i metadon, i to u obliku sublingvalnih tableta, odnosno oralnih kapi i rastvora. Ovi ljekovi se koriste kao zamjenska terapija kod bolesti zavisnosti, u sklopu medicinskog, socijalnog i psihološkog tretmana. Djeluju tako što se vezuje za receptore u mozgu, pri čemu nakon dužeg perioda smanjuju potrebu zavisnih pacijenata za psihoaktivnim supstancama i sprečavaju pojavu ili ublažavaju apstinencijalne simptome koji su posljedica prekida primjene opijatnih droga”, kazali su iz CALIMS-a.

Blokatori mogu biti manje ili više efikasni

Postoje blokatori koji su efikasni dan, mjesec, tri mjeseca, pola godine...Kada je oblik u pitanju, mogu se koristiti u vidu tablete na dnevnoj osnovi, ili se hirurški ugrađivati, i to su obično blokatori koji traju duže”, kazao je Jovan Bulajić iz NVO “Preporod”. On je objasnio da kada se govori o blokatorima, podrazumijeva se da “pričamo o zavisnostima na opijate i o alkoholu. Kokain, marihuana, i još po neka PAS koja je zastupljena na crnogorskom crnom tržištu se ne tretiraju blokatorima”.Kazao je da postoje programi kojima je domet da zavisnici postignu apstinenciju, i tu se završavaju. “A imate i programe koji vam i nakon postizanja apstinencije, govore da ste vi zavisni cio život, vjerovatno da bi vas držali u budućnosti. Postoje i oni koji oslobađaju od zavisnosti...to su programi koji najduže traju i najzahtjevniji su”, zaključio je Bulajić.

Iz “Montefarma” nijesmo dobili odgovore na pitanja da li se blokatori mogu naći u njihovim apotekama, na koji način se mogu dobiti i po kojoj cijeni.

( Mirjana Jukić )