Populisti i elite bliske vlasti profitiraju od nacionalizma

Nacionalistički diskurs u regionu prije svih pogoduje populističkim liderima na Balkanu, u njegovom centru je velikosrpski šovinizam sa revizijom istorije, što opet odgovara liderima u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovni i Hrvatskoj koji narod zastrašuju srpskim nacionalistima. Ovo je za “Vijesti” kazao novinar i analitičar iz Srbije, Boris Varga. Komentarišući posljednje podizanje tenzija između Crne Gore, u susret stogodišnjici Podgoričke skupštine, ali i dešavanja u regionu, Varga kaže da je nacionalistički diskurs na Balkanu već jedno vrijeme izrazito intenzivan i da bi se moglo reći da je to povratak na ton i atmosferu, posebno na političkoj sceni i u medijima, iz perioda raspada SFRJ ranih devedesetih.

“S tim da je novi momenat zaoštravanje odnosa na relaciji Beogarad-Podgorica. U centru dominira taj već provjereni velikosrpski šovinizam sa revizijom istorije, kako one iz Drugog svjetskog rata, tako i one nove iz devedesetih gdje je ta ekspanzionistička politika Beograda bila potpuno poražena”, kaže Varga.

On dodaje da pretkonfliktna napetost pogoduje prije svega populističkim liderima, Aleksandru Vučiću u Beogradu i Miloradu Dodiku u Banjaluci, a aktivno je posljednjih godina podržava Ruska Federacija.

“Međutim, zastrašivanje srpskim nacionalistima povoljno je za populiste i stabilokrate i u drugim bivšim jugoslovenskim republikama ili u pojedinim njihovim djelovima – u Crnoj Gori, Federaciji BiH, ali u Hrvatskoj koja je članica EU”, navodi Varga.

Direktor Centra za demokratsku tranziciju, Dragan Koprivica, za “Vijesti” kaže da je ekstremni nacionalizam svoju reafirmaciju počeo krajem osamdesetih godina dvadesetog vijeka, a svoj “vrhunac” doživio u ratovima devedesetih. “Od tada do danas, on povremeno mijenja svoje pojavne oblike, ali mu je cilj u suštini isti: uništiti građanska i sekularna društva i agresivnim nastupima obezbijediti teritorijalno širenje i materijalna dobra na račun drugih”, kazao je Koprivica. Ključni uzrok za ovu pojavu je, navodi Koprivica, napuštanje principa AVNOJ-a, sprečavanje njihovog daljeg razvoja i modernizacije, odnosno strvaranja saveza suverenih građanskih država početkom devedestetih godina. Ovo je, dodaje on, značilo kraj stabilnosti na ovom prostoru, koje nije bilo ni prije njihovog usvajanja. “Dva su važna ispoljavanja ekstremnog nacionalizma u regionu danas. Prvo, on je sigurno utočiste šovinizma, klerikalizma, opasnih mitova, istorijskog revizionizma, mržnje i tinjajućeg konflikta koji, obično, zastupajući neka “prava”, radi sve da uništi važne poluge i obilježja građanskih društava. Ovo, sljedstveno, stvara neprijatelje, mržnju, tenzije i samo je pitanje kad će se steći uslovi za ozbiljan konflikt. Drugo, on je vrlo efikasno sredstvo političke manipulacije, siguran rezervoar glasova na izborima i, često, paravan za eksploataciju društvenog bogatstva i njegovo preseljenje u privatno vlasništo novoformiranih elita koje su bliske strukturama na vlasti”, ističe Koprivica. Te elite onda, poručuje direktor CDT-a, tim istim kapitalom podržavaju izborne kampanje svih onih partija koje bi mogle pobijediti na izborima i osiguravaju da budu miljenici budućih i vlasti i krug je idealno zatvoren.

Varga dodaje da interakcija patriotskog elektorata, odnosno zastrašivanje građana srpskim nacionalistima kratkoročno daje povoljne rezulatate na izborima Milu Đukanoviću, Bakiru Izetbegoviću i Andreju Plenkoviću. “Ali je veoma opasna u srednjoj i dugoročnoj perspektivi. Prije svega zbog podrivanja demokratskih kapaciteta i izbjegavanja pomirenja u regionu, otežvanja procesa evrointegracije, a najvažnije zbog potencijalne bezbjednosne destabilizacije regiona koja bi mogla da nastane pod uticajem spoljnog faktora”, kaže on. Varga napominje da treba imati u vidu da se u regionu trenutno ukrštaju dva koncepta. “Proširenje NATO-a kao substitucije porširenja EU koje forsira Zapad (SAD i EU), a kome se protivi jako posebno Rusija i ekspanzija novog kineskog puta svile”, kaže Varga.

Koprivica: Analiziraju se krvna zrnca, žele “bosnizaciju” društva

U Crnoj Gori, cilj nacionalista sa svih strana je isti - izvršiti “bosnizaciju” države i društva, kaže Dragan Koprivica. Sve češće se, navodi on, analizira sastav krvnih zrnaca i govori o pravima naroda a ne građana, kako to proklamuje Ustav.

“U javni diskurs i u zvanični jezik već uvezen termin “suživot”, što je u Bosni sinonim za nefunkcionalnu zajednicu, i koji, valjda, treba da nam bude zamjena za život, jer on nije moguć između različitih vjera i nacija. Sljedeći je korak priča o “konstitutivnosti” naroda, koja, po ovom pristupu, nije u koliziji sa građanskim. I tako redom, do potpunog uništenja temelja moderne Crne Gore, čime će ona postati potpuno poželjna za sve “konstituiste””, kazao je Koprivica. “Isto onako kako su devedesetih uništili perspektivu Bosne, oduzeli joj građane a darovali nacije”, naveo je on.

Kod nas, dodaje Koprivica, još uvijek postoji kritična masa ljudi koja se može suprotstaviti ovom pokušaju.

“Oni su određeni obrazovanjem, prosvijećenošću, tolerancijom, ali i odlučnošću da brane građanske vrijednosti društva. Da kroz odbranu prava građana zapravo brane i prava naroda. Tako i nikako drugatije. Ovi ljudi nijesu određeni pripadnošću političkim artijama već principima i načelima u koje vjeruju. Ako smo to mogli uraditi devedesetih, možemo i sada”, naveo je on.

Galerija

( Darvin Murić )